Οι Αδιάφοροι – Αλμπέρτο Μοράβια

Κλασικό αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, Οι Αδιάφοροι είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990), το οποίο έγραψε σε πολύ νεαρή ηλικία και, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή κριτική, θεωρείται το σημαντικότερο της λογοτεχνικής του καριέρας. Εκδόθηκε το 1929, όταν ο συγγραφέας ήταν μόλις 22 ετών. H κυκλοφορία του συνέπεσε με μια από τις πιο δύσκολες ιστορικά στιγμές της Ιταλίας: ο Μουσολίνι είχε επιβάλει τη δικτατορία του και η χώρα όδευε προς τη συναίνεση και τη λαϊκή επικύρωση του φασισμού.

Ο νεαρός συγγραφέας, τότε αδιάφορος για την πολιτική αλλά μετέπειτα φανατικός πολέμιος του φασισμού, έδειξε με τον πιο γλαφυρό και άμεσο τρόπο ότι ο φασισμός μετατρέπει τον θανάσιμο κίνδυνο της αδιαφορίας σε ένα απόλυτα υπαρξιακό προσωπικό καθεστώς. Το πορτρέτο του Μικέλε, που ο Μοράβια έπλασε με την πένα του, αυτό ενός εικοσάχρονου νέου, αντιμέτωπου με την κατάρρευση της οικογένειάς του αλλά και της ίδιας της χώρας του, παραμένει εμβληματικό μέχρι σήμερα.

«Δεν υπήρχαν πια γι’ αυτόν πίστη, ειλικρίνεια, τραγικότητα. Όλα του φαίνονταν αξιολύπητα, γελοία και ψεύτικα λόγω της αδιαφορίας του. Δεν καταλάβαινε τις δυσκολίες και τους κινδύνους της κατάστασής του. Έπρεπε να παθιαστεί, να δράσει, να υποφέρει, να κινήσει αυτή την αδυναμία, τον οίκτο, το ψέμα, το αίσθημα του γελοίου…» Οι Αδιάφοροι, σελ. 287-288

Υπόθεση

Ο Μικέλε, ένας νεαρός μπερδεμένος και θυμωμένος από τη ματαιότητα της καθημερινής του ζωής, είναι ο κεντρικός ήρωας μιας παραπλανητικά απλοϊκής ιστορίας. Ο πατέρας του είναι ήδη νεκρός. Η μητέρα του, Μαρία Γκράτσια, παραμένει προσκολλημένη στον Λέο – τον βαρετό εραστή, αριβίστα, αδίστακτο, κυνικό και ψυχρό άνθρωπο που ετοιμάζεται να της αρπάξει την περιουσία. Η αδελφή του, Κάρλα, όμορφη κι ευαίσθητη, ετοιμάζεται κι αυτή να παραδοθεί στον Λέο, σε μια προσπάθεια να αλλάξει ζωή. Από την άλλη, η Λίζα, πρώην ερωμένη του Λέο, συχνή επισκέπτρια και επιστήθια φίλη της Μαρία Γκράτσια, ανυπομονεί να πέσει στην αγκαλιά του Μικέλε.

Πέντε χαρακτήρες που συνθέτουν τη χαοτική πραγματικότητα της αστικής ιταλικής οικογένειας την εποχή του φασισμού. Παθιασμένοι με τα ίδια τους τα θέλω, εγωκεντρικοί, εγκλωβισμένοι στη μοναξιά και στην ανικανότητά τους να προσεγγίσουν το αληθινό νόημα της ζωής, να δημιουργήσουν αυθεντικές σχέσεις με τα πράγματα και τους ανθρώπους, να νιώσουν ειλικρινή πάθη, να ορίσουν εντέλει μέτρα και σταθμά.

Σε αυτό το κλασικό έργο ο Μοράβια προβάλλει έντονα υπαρξιακά στοιχεία και αποδομεί την αυταπάτη ότι η αφοσίωση σε έναν κόσμο υλικών απολαύσεων μπορεί να ικανοποιήσει την ανθρώπινη ψυχή. Ο συγγραφέας και κριτικός της ιταλικής λογοτεχνίας Alberto Sala (1923-1991) έχει γράψει σχετικά: «Στο αποστειρωμένο νερό της λογοτεχνίας μας, ο Μοράβια έριξε την πικρή σταγόνα του πρώτου του βιβλίου, μια ιστορία που οφείλει την ύπαρξή της περισσότερο στην έμπνευση και λιγότερο στη σκέψη. Γιατί ακόμα και ο ίδιος ο συγγραφέας δεν συνειδητοποίησε αμέσως ότι έγραψε το πρώτο βιβλίο υπαρξισμού στη χώρα μας».

Το συγγραφικό ντεμπούτο του Μοράβια τον καθιέρωσε αμέσως ως έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης λογοτεχνίας. Οι Αδιάφοροι τάραξαν τα νερά, καθώς χαιρετίστηκαν από τους κριτικούς ως μια σημαντική ανανέωση και προάγγελος νέων τάσεων στο σύγχρονο μυθιστόρημα. Το 1964 το βιβλίο έγινε κινηματογραφική ταινία.

Η έκδοση εμπλουτίζεται με μια εξαιρετική εισαγωγή του έγκριτου Εντοάρντο Σανγκουινέτι, ένα σπουδαίο κριτικό σημείωμα της Αλεσάντρα Γκραντέλις, τέσσερα σημαντικά και σπάνια κείμενα του ίδιου του Μοράβια, που επεξηγούν και αναλύουν περαιτέρω τα νοήματα του έργου του και της εποχής κατά την οποία το έγραψε, καθώς και ένα αναλυτικό Χρονολόγιο για τον συγγραφέα