Οι Φλωρεντινές ιστορίες του Νικολό Μακιαβέλι, ένα ορόσημο στην Ιστορία

Ο ηγεμόνας αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά βιβλία στην ιστορία των αιώνων και είναι ένα βιβλίο που γράφεται από τον Νικολό Μακιαβέλι ως οδηγός διακυβέρνησης. Σε αυτό, καταγράφει όλες του τις σκέψεις περί της ορθής ηγεμονίας τόσο σε καιρούς ειρήνης όσο και πολέμου. Ο Μακιαβέλλι ενδεχομένως μελέτησε τους Αρχαίους Έλληνες αλλά και Ρωμαίους συγγραφείς και φιλοσόφους όπως για παράδειγμα τον Θουκυδίδη αλλά και το Μάρκο Αυρήλιο καθώς τόσο αυτοί όσο και πολλοί άλλοι είχαν ήδη μιλήσει και καταθέσει τις απόψεις τους για αυτό το μέγα ζήτημα στα δικά τους γραπτά. Ο Μακιαβέλλι, πρωτοπόρος και ρηξικέλευθος για την εποχή του αλλά και για κάθε εποχή, είναι ο συγγραφέας και των όχι και τόσο γνωστών στο ευρύ κοινό Φλωρεντινών ιστοριών, ιστοριών που αποτυπώνουν ανάγλυφα την μακραίωνη ιστορία της πόλης της Φλωρεντίας αλλά και της ευρύτερης περιοχής μέσα από τα μάτια ενός σπουδαίου στοχαστή.

Ένα χρονικό στο παρελθόν του φλωρεντινού κόσμου

Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στο μεταφραστή, σχολιαστή και επιμελητή Θεοδόση Νικολαΐδη γιατί αυτό το πόνημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό και αξιέπαινο, είναι ένα βιβλίο πλούσιο σε πληροφορίες, ένα βιβλίο τόσο όμορφα φροντισμένο, ένα εμπεριστατωμένο και άρτιο σύγγραμμα που ρίχνει φως σε μια άλλη πτυχή του συγγραφικού έργου του Μακιαβέλλι, ένα βιβλίο που κοσμεί τα ελληνικά γράμματα χάρη στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια που ανέλαβαν να φέρουν εις πέρας ένα τέτοιο εκδοτικό γεγονός και ως τέτοιο οφείλουμε να το αντιμετωπίζουμε. Αν μελετήσει κανείς αυτό το βιβλίο και τις σημειώσεις καθώς και τα σχόλια που το πλαισιώνουν και το συμπληρώνουν θα έρθει σε επαφή με όσα προηγήθηκαν ήδη από τους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και μέχρι την εποχή του Μακιαβέλλι. Με τόσο αναλυτικό, διεισδυτικό αλλά και γλαφυρό τρόπο, ο περίφημος συγγραφέας και στοχαστής μας ταξιδεύει στον χρόνο και μας παίρνει από το χέρι για να μας περπατήσει στα σοκάκια, τα ξακουστά σοκάκια της ιστορίας της Φλωρεντίας.

“… ο Μακιαβέλλι ξέρει τι ψάχνει στο παρελθόν: παραδείγματα που θα τον βοηθήσουν να πείσει το ακροατήριό του. Κι αν αυτά που βρίσκει δεν είναι της απολύτου αρεσκείας του, δεν φοβάται να υπερβάλει προκειμένου να τα φέρει στα μέτρα που αυτός επιθυμεί. Για παράδειγμα, προκειμένου να ενισχύσει την άποψή του για την αναξιοπιστία των μισθοφόρων, οι οποίοι, κατ’ αυτόν, δεν ήταν έτοιμοι να πεθάνουν στο πεδίο της μάχης για λογαριασμό των εργοδοτών τους, δεν διστάζει, μιλώντας για τη μάχη του Ανγκιάρι (1440), να γράψει πως, παρά την πολύωρη και σφοδρή σύγκρουση, υπήρξε μόνον ένας νεκρός – κι αυτός από ατύχημα – ενώ είναι γνωστό πως τα θύματα ξεπέρασαν τα εξακόσια”. Αυτά αναφέρει ο Θεοδόσης Νικολαΐδης στην διαφωτιστική αλλά και τόσο εποικοδομητική εισαγωγή του βιβλίου, μια εισαγωγή που προσφέρει στον αναγνώστη πλούσιο υλικό για όσα ο ίδιος ο Μακιαβέλλι θα μας εξηγήσει και θα μας αφηγηθεί αργότερα στο σώμα των ιστοριών του.

Η παρούσα έκδοση απαριθμεί οκτώ βιβλία, μέσα από τα οποία ο αναγνώστης με προσεκτική μελέτη θα μπορέσει να χτίσει μία πλήρη εικόνα για αυτό που ονομάζουμε πρώιμη Αναγέννηση έχοντας όμως για βάση του τα όσα συνέβησαν νωρίτερα στην ρωμαϊκή αλλά και τη μεσαιωνική Ιταλία φτάνοντας μέχρι και τα χρόνια του ίδιου του Μακιαβέλλι. Μας κάνει κοινωνούς της σύγχρονης δικής του περιόδου αλλά και των πολέμων που ακολούθησαν μέσα στα προηγούμενα από εκείνον χρόνια, ξετυλίγει την ιστορία των κοινωνικών εντάσεων που έλαβαν χώρα, των πολιτικών αναταράξεων που συγκλόνισαν την Τοσκάνη αλλά και άλλες περιοχές της τότε Ιταλίας. Επρόκειτο φυσικά για μια Ιταλία που δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή ενωμένη μιας και εδώ μιλάμε για τα διάφορα βασίλεια της εποχής, βασίλεια που συγκρούονταν αναμεταξύ τους πολλές φορές με σφοδρότητα και πρωτοφανή αγριότητα για να υπερισχύσει ο πιο ισχυρός.

Ο Μακιαβέλι, στο δεύτερο βιβλίο του όπου αφηγείται την ιστορία της Φλωρεντίας από το 1250 έως και την πανώλη του 1348, γράφει χαρακτηριστικά με το πολύ ιδιαίτερο προσωπικό του ύφος: “…Ανάμεσα στους σπουδαίους και θαυμαστούς θεσμούς των αρχαίων πολιτειών και ηγεμονιών ήταν κι εκείνος της συνεχούς ίδρυσης νέων κωμοπόλεων και πόλεων, ο οποίος στις μέρες μας έχει χαθεί. Τίποτε πράγματι δεν είναι πιο αντάξιο ενός καλού ηγεμόνα ή μιας καλά συντεταγμένης πολιτείας ούτε πιο χρήσιμο για μια επαρχία από την ίδρυση νέων πόλεων, όπου οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν έχοντας εξασφαλίσει την άμυνά τους και την καλλιέργεια της γης. Αυτό έκαναν [οι αρχαίοι], που συνήθιζαν να στέλνουν νέους κατοίκους σε χώρες της ηττημένες ή έρημες, τις οποίες αποκαλούσαν “αποικίες””.

Ο Μακιαβέλι, για τον οποίον πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί και τον παρουσιάζουν πολλές φορές ως κάποιον δαιμονικό και δολοπλόκο, στις Φλωρεντινές ιστορίες, τις τόσο άρτια δομημένες, αποκαλύπτει το στοχαστικό αλλά και πολιτικά ορθόδοξο πρόσημο της σκέψης του, έναν συλλογιστικό οίστρο αξιοπρόσεκτο και πολύ βαθυστόχαστο καθώς και πολυπεπίπεδο. Ο Μακιαβέλλι με όπλο και μοχλό την αρχαία σκέψη ξεδιπλώνει το κουβάρι των πολέμων και των συγκρούσεων για να συγκρουστεί ο ίδιος με την ανάγκη για προσφυγή σε συρράξεις. Ο ίδιος παρουσιάζεται ώριμος όσο ποτέ και τα όσα καταγράφει αποτελούν αδιαμφισβήτητα κληρονομιά και παρακαταθήκη για το πώς αξίζει να κυβερνάται ο κόσμος και το πώς οι ηγεμόνες οφείλουν να δρουν και να συμπεριφέρονται για το καλό της κοινωνίας και της πόλης τους.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

“…μεταξύ των πολιτών δεν υπάρχει ούτε ενότητα, ούτε φιλία, ενωμένοι και φίλοι είναι μόνο όσοι έχουν διαπράξει εγκλήματα είτε σε βάρος της πολιτείας είτε σε βάρος ιδιωτών. Κι επειδή η θρησκεία κι ο φόβος του Θεού έχουν σβήσει, οι όρκοι και ο λόγος τιμής τηρούνται μόνο όσο υπάρχει όφελος…”

“…όσοι προξενούν κακό επαινούνται ως εργατικοί ενώ οι καλοί κατηγορούνται για βλακεία”

Διαβάστε επίσης:

Φλωρεντινές ιστορίες: Το βιβλίο του Νικολό Μακιαβέλλι από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια