Βρισκόμαστε στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, σε μία περίοδο άστατη τόσο κοινωνικά όσο και ιστορικά με τον κόσμο να αλλάζει ταχύτατα, με τους Ναπολεόντειους πολέμους να έχουν ουσιαστικά διχάσει την Ευρώπη και να την έχουν διαλύσει οικονομικά. Είναι μια περίοδος αβεβαιότητας και αστάθειας που επικρατεί και σε συνδυασμό βέβαια και με την βιομηχανική επανάσταση που όλο και πλησιάζει, με τις διάφορες ανακαλύψεις να έχουν εισβάλει στις ζωές των ανθρώπων όλα μοιάζουν έωλα. Οι δημιουργοί, ζωγράφοι, γλύπτες, ποιητές και συγγραφείς επηρεάζονται άμεσα από αυτές τις ιδιαίτερες συγκυρίες και προβληματίζονται και οι ίδιοι με όσα συμβαίνουν γύρω τους καθώς είναι οι πρώτοι δέκτες ως μέλη αυτών των κοινωνιών. Αφουγκράζονται τις ανησυχίες και τις αγωνίες και είναι ευαίσθητοι σε κάθε είδους αλλαγές.
Ένας συγγραφέας μόνιμα διαχρονικός για τον τρόπο που γνωρίζει να σαγηνεύει μέσα από τις αφηγήσεις του
Ο Χόφμαν, ως άνθρωπος ευαίσθητος και συνεχώς σε εσωτερική αναζήτηση δέχεται ποικίλα ερεθίσματα στα οποία δεν μπορεί παρά να απαντήσει. Θα ήταν αδύνατο λοιπόν για ένα τόσο ανήσυχο πνεύμα να μην καταπιαστεί με ιστορίες μυστηρίου που όμως αναδεικνύουν και μία αναταραχή στα όσα γνωρίζαμε έως τότε. Εμπνευσμένος από αλλόκοτες και μεταφυσικές ιστορίες, που ενδεχομένως έχει ακούσει γύρω του αλλά και έχει επινοήσει, ξεδιπλώνει στο λόγο του όλες εκείνες τις σκέψεις που τον ζώνουν σαν φίδια. Με σχεδόν αστυνομικό δαιμόνιο, ο όρος είναι αναχρονιστικός αλλά είναι δόκιμος καθώς οι ιστορίες του μπορούν να θεωρηθούν πρώιμα ως τέτοιες, δεν θα μπορούσε να μην εντάξει στις ιστορίες του πολιτικά, κοινωνικά και γκροτέσκα στοιχεία σαν άλλος Γκόγια, που ονειρεύεται και φαντάζεται στα σκοτεινά με πλήρη ελευθερία.
Όπως και στην ιστορία της Κυρίας Σκιντερί, βιβλίο επίσης από τις εκδόσεις Angelus Novus, ο Χόφμαν βρίσκεται πάντα στις επάλξεις και πραγματεύεται ζητήματα που καίνε. Ο Χόφμαν, διαβάζοντας άρτια το παρελθόν και τα ιστορικά δρώμενα, καταθέτει ένα χρονικό δολοφονιών και ανατριχιαστικών εξοντώσεων βασισμένο πάνω στις υπόγειες διαδρομές που η ιστορία ξέρει να χτίζει. Κανείς δεν είναι βέβαιος για τη ζωή του σαν βασιλεύει η διάθεση για κυριαρχία και εξουσία, η ασυδοσία και η συνωμοσία. Αλληλοεξοντώσεις, βασανιστήρια, δηλητηριάσεις και πολλά άλλα με πρόσχημα την επικράτηση του δίκαιου, που στην ουσία είναι ένα άδικο καλά μασκαρεμένο. Σε αυτή την παραζάλη βέβαια είναι προφανές πως χάνονται πολύ αθώοι και οι ένοχοι συνήθως βρίσκονται ελεύθεροι να προκαλούν τρόμο και πανικό.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Νίκος Σκολπάκης που για μια ακόμα φορά μετέφρασε και επιμελήθηκε έκδοση του Χόφμαν, γράφει στο επίμετρό του τα εξής χαρακτηριστικά και αποκαλυπτικά για τον ρόλο του συγγραφέα εν γένει που αφορούν κατεξοχήν τον Χόφμαν: «Το κείμενο είναι πολυδιάστατος χώρος όπου συμπλέκονται και αντιπαρατίθενται διαφορετικές γραφές· ο συγγραφέας είναι άοκνος συμπιλητής κι αντιγραφέας, αναμειγνύει, ρυθμίζει και συνθέτει τις γραφές· μπλέκεται και ο ίδιος σε αυτό το δίχτυ παραθεμάτων και γραφών που προτίθεται να ελέγξει και να μορφοποιήσει. Η καββαλιστική επίκληση γίνεται το μέσο για να απορριφθεί η μεταφυσική του συγγραφέα και για να εκπέσει ο συγγραφέας από τη θεϊκή του ιδιότητα επί της λειτουργίας της γραφής και εν γένει της κουλτούρας». Σε αυτόν τον χώρο, τον πολλές θεατρικό κινείται ο Χόφμαν και εξυφαίνει τους δικούς του αφηγηματικούς ιστούς.
Ο Χόφμαν εντωμεταξύ πράττει αυτό που οι Γάλλοι μουσικοί έκαναν κατά κόρον με τους Γερμανούς συγγραφείς κατά τον 19ο αιώνα, ας αναφέρουμε μόνο τον Ζυλ Μασνέ με τον Βέρθερο και τον Μπερλιόζ με τον Φάουστ. Δούλεψαν και οι δύο πάνω στα έργα του Φάουστ και τα παρέδωσαν με αλλαγές στα πρόσωπα για να τους αφαιρέσουν την γερμανική σκληρότητα και να ταιριάξουν με αυτόν τον τρόπο στο γαλλικό κοινό. Έτσι λοιπόν έπραξε και ο Χόφμαν, καθώς έχοντας ο ίδιος αναζητήσει, μελετήσει και πάρει ιδέες από την γαλλική ιστορία αλλά όχι μόνο, ξεκινά να γράφει ιστορίες προσαρμοσμένες στο δικό του κοινό το γερμανικό, ιστορίες γεμάτες με αλλοπρόσαλλα γεγονότα, που καθηλώνουν και αναδεικνύουν τη συγγραφική διαδικασία που εφαρμόζει όπως περιγράφηκε παραπάνω.
Εμπλέκονται στις ιστορίες του μαχητές του 1821 στην επαναστατημένη Ελλάδα, βαρόνοι που από τη μία αναζητούν την τύχη τους σε κάθε είδους περιπετειώδεις δράσεις ενώ από την άλλη μεριά παρεισφρέουν σε εξιχνιάσεις κακοποιών στοιχείων και εγκληματικών πράξεων. Εκκεντρικός και αλλόκοτος ο Χόφμαν χαρίζει ένα ευρύ φάσμα ιστοριών για να μην ξεχάσουμε και την περίφημη ιστορία παραμύθι με τον Γάτο Μουρ. Η ιστορία της Μαρκησίας ντε Λε Πιβαρντιερ είναι το παράδειγμα εκείνο της θέλησής του να απλώσει την φήμη του και να εδραιώσει το όνομά του και στη γειτονική Γαλλία όπως ακριβώς έκανε και με την κυρία ντε Σκιντερί. Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για έναν δαιμονιώδη συγγραφέα, για έναν σκαπανέα του μυστηρίου, για έναν ευφυέστατο δημιουργό που δεν παύει να μας εκπλήσσει με τις ανεξάντλητες ιστορίες του.
Αποσπάσματα από το βιβλίο
“Εκείνο που κυνηγάμε επίμονα το φτάνουμε πάντα τελευταίοι κι εκείνο για το οποίο αδιαφορούμε έρχεται από μόνο του σε εμάς. Η τύχη είναι ένα στοιχειό που μηχανεύεται τα πάντα για να μας περιπαίξει”.
“Είναι ποτέ δυνατόν το πάθος για την επιστημονική έρευνα να εξωθεί τον άνθρωπο μέχρι το σημείο να λησμονεί όσα χρωστάει στη φιλία και εν γένει στην κοινωνία;”
Διαβάστε επίσης:
Ε.Τ.Α. Χόφμαν – «Οι παρεξηγήσεις, Τα μυστήρια και άλλα κείμενα»: Πέντε ιδιαίτερες ιστορίες
