Οι πόλεις της μουσικής, η ΚΟΑ σε μια συναυλία αφιέρωμα στη Βιέννη στο Μέγαρο Μουσικής

Τέταρτος σταθμός στο μουσικό χάρτη του φετινού θεματολογικού κύκλου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών «Οι πόλεις της μουσικής» είναι η Βιέννη, η, επί χρόνια, ευρωπαϊκή «πρωτεύουσα» της μουσικής.

Στη Βιέννη και στην ατμόσφαιρά της εστιάζει, λοιπόν, η συναυλία που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μ ένα πρόγραμμα που κρύβει μία έκπληξη: Την πρώτη πανελλήνια εκτέλεση του έργου «Εορταστικοί Χαιρετισμοί» του, παντελώς λησμονημένου σήμερα, Θεμιστοκλή Μεταξά, Έλληνα συνθέτη, ο οποίος με καταγωγή από τη Σμύρνη γεννήθηκε και έζησε στη Βιέννη του 19ου αιώνα.

Στη συναυλία που, είναι αφιερωμένη στη μνήμη του μεγάλου βιολιστή Γεχούντι Μενουχίν με αφορμή την 100η επέτειο από τη γέννησή του και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Διεθνές Ίδρυμα Γεχούντι Μενουχίν, η Κ.Ο.Α. υπό τη μουσική διεύθυνση του Στέφανου Τσιαλή θα ερμηνεύσει, όμως, ακόμα: την Εισαγωγή από την όπερα «Ντον Τζοβάννι» του Μότσαρτ, καθώς και το Πέμπτο κοντσέρτο του για βιολί, με σολίστ μία από τις πιο ταλαντούχες και πολλά υποσχόμενες μουσικούς της νεότερης γενιάς, τη Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε, καθώς και το Adagio από τη Δέκατη Συμφωνία του Μάλερ. Άλλωστε μεταξύ των συνθετών που έδρασαν κατά καιρούς στη Βιέννη, ανεξίτηλη σφραγίδα στη μουσική της ζωή άφησε βέβαια ο Μότσαρτ και αργότερα ο Μάλερ.

Η περίπτωση του Θεμιστοκλή Μεταξά, ήταν μέχρι πρότινος παντελώς άγνωστη στον ελλαδικό χώρο. Εντοπίστηκε όμως χάρη στην τριετή μουσικολογική ερευνητική συνεργασία (2012-2015) μεταξύ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Μουσικού Πανεπιστημίου του Γκρατς. Ο Δρ. Αθανάσιος Τρικούπης, είναι ο ερευνητής του Πανεπιστημίου Αθηνών που εντόπισε στη Μουσική Συλλογή της Αυστριακής Εθνικής Βιβλιοθήκης της Βιέννης δύο έργα του Μεταξά-το ένα εκ των οποίων ήταν οι «Εορταστικοί Χαιρετισμοί».

Ο Θεμιστοκλής Μεταξάς (Βιέννη 1816 – Βιέννη 1880) μεγαλοεπιχειρηματίας και για ένα διάστημα διευθυντής της Τράπεζας του Γεωργίου Σίνα. Προσωπικός φίλος, επιπλέον, του Γιόχαν Στράους, ασχολούνταν και ο ίδιος με τη σύνθεση βαλς. Οι
«Εορταστικοί Χαιρετισμοί» που, κατά το πρότυπα της εποχής, δομούνται ως μία διαδοχή 5 βαλς που περιβάλλεται από μία εισαγωγή και μία εκτενή coda («ουρά») πρωτοπαρουσιάστηκαν όπως μας πληροφορεί ο Δρ.Τρικούπης από την Capelle Strauss στις 18 Αυγούστου 1863. Για την πρώτη ελληνική εκτέλεσή τους τώρα από την Κ.Ο.Α. την ενορχήστρωση έκανε ο γνωστός μουσικολόγος, κλαρινετίστας και ενορχηστρωτής Γιάννης Σαμπροβαλάκης.

Το Πέμπτο κοντσέρτο είναι και το τελευταίο από τα κοντσέρτα για βιολί του Μότσαρτ. Γράφτηκε το 1775, χρονιά σύνθεσης και όλων των προηγουμένων κοντσέρτων- πλην του πρώτου. Η ημερομηνία της πρώτης του εκτέλεσης δεν είναι γνωστή. Θεωρείται ωστόσο πιθανό να παίχτηκε λίγο μετά την ολοκλήρωση της σύνθεσής του (το Δεκέμβριο), με τον ίδιο το Μότσαρτ στο ρόλο του σολίστ. Γεμάτο λάμψη και λυρισμό το Πέμπτο κοντσέρτο θεωρείται το πιο ώριμο και απαιτητικό κοντσέρτο για βιολί του Μότσαρτ και δικαιολογημένα διατηρεί περίοπτη θέση στο σχετικό ρεπερτόριο.

Έντεκα χρόνια αργότερα και μετά την επιτυχία που γνώρισε η όπερά του Οι γάμοι του Φίγκαρο στην Πράγα (1786), ο Μότσαρτ δέχτηκε νέα παραγγελία από το Εθνικό Θέατρο της πόλης για τη σύνθεση μίας ακόμα όπερας. Για τον, εμπνευσμένο από τη θρυλική μορφή του ακόλαστου γόη, Δον Ζουάν, «Ντον Τζοβάννι» συνεργάστηκε και πάλι με τον Ιταλό λιμπρετίστα Λορέντσο ντα Πόντε. Η πρεμιέρα της όπερας δόθηκε στην Πράγα, τον Οκτώβριο του 1787, υπό τη μουσική διεύθυνση του ίδιου του Μότσαρτ και υπήρξε θριαμβευτική. Η, σπινθηροβόλας γραφής αλλά κι εσωτερικής έντασης, ουβερτούρα είχε γραφτεί, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική του συνθέτη, τελευταία, λίγο πριν τη γενική δοκιμή!

Ο Μάλερ ξεκίνησε να συνθέτει τη Δέκατη Συμφωνία του, το 1910, σε μία περίοδο μεγάλης αναταραχής στην προσωπική του ζωή. Έως τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς είχε κάνει ένα γενικό μουσικό σχεδιάγραμμα των πέντε μερών της Συμφωνίας και είχε ουσιαστικά ολοκληρώσει την ενορχήστρωση του πρώτου και του δεύτερου μέρους, με στόχο να ολοκληρώσει την εργασία του το ερχόμενο καλοκαίρι. Ο θάνατος, όμως, τον πρόφτασε στις 18 Μαΐου 1911. Στα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν αρκετές απόπειρες συμπλήρωσης της Συμφωνίας με βάση τα σχεδιάσματα του Μάλερ, με πιο γνωστή και διαδεδομένη την εκδοχή του Βρετανού μουσικολόγου Ντέρυκ Κουκ, η οποία μάλιστα έτυχε και της «έγκρισης» της Άλμα Μάλερ. Άλλοι (όπως ο μαέστρος Μπρούνο Βάλτερ) αντιτέθηκαν και αντιτίθενται σε οποιαδήποτε απόπειρα συμπλήρωσης της Συμφωνίας περιορίζοντας την προτίμησή τους στο εναρκτήριο Adagio, που φέρει στο ακέραιο την υπογραφή του μεγάλου Αυστριακού συνθέτη.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΒΡΑΔΙΑΣ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ (1816–1880)
Εορταστικοί Χαιρετισμοί, Βαλς  (α’ ελληνική εκτέλεση, ενορχήστρωση Γιάννης Σαμπροβαλάκης)

ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΜΟΤΣΑΡΤ (1756–1791)
Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα αρ.5 σε λα μείζονα, Κ.219
Εισαγωγή από την όπερα «Ντον Τζοβάννι», K. 527
ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΜΑΛΕΡ (1860–1791)
Adagio από τη Συμφωνία αρ.10

Σολίστ: Δανάη Παπαμτθαίου-Μάτσκε, βιολί
Μουσική διεύθυνση: Στέφανος Τσιαλής

Tης συναυλίας θα προηγηθεί (στις 19:45) δωρεάν εισαγωγική ομιλία από το Χαράλαμπο Γωγιό για τους κατόχους εισιτηρίων.

Σε συνεργασία με το Διεθνές Ίδρυμα Γεχούντι Μενουχίν