Ένας νέος Κύκλος Εκδηλώσεων αφιερωμένος στις Σονάτες του Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν εγκαινιάζεται την Τετάρτη …
17 Οκτωβρίου με το ρεσιτάλ του Χάρη Δημαρά. Ο φημισμένος πιανίστας και αρχιμουσικός, ο οποίος είχε δώσει μία πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη-ρεσιτάλ για τον Δημήτρη Μητρόπουλο στο Μέγαρο τον Νοέμβριο του 2010, επιστρέφει στην Αθήνα για να ερμηνεύσει τέσσερα έργα υψηλών αξιώσεων δύο εμβληματικών εκπροσώπων του Κλασικισμού και του Ρομαντισμού.
Το πρόγραμμά του, που θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, περιλαμβάνει τις Παραλλαγές σε φα ελάσσονα (Hob. XVII: 6) και τη Σονάτα αρ. 31 σε λα ύφεση μείζονα (Hob. XVI:46) του Χάυντν, καθώς και το «Πένθιμο Εμβατήριο» και την “Appassionata” του Μπετόβεν.
Οι σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν…
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
… γράφτηκαν κατά την επονομαζόμενη «μέση ή ηρωική περίοδο» του συνθέτη, όταν η βαρηκοΐα του Γερμανού μουσουργού είχε ήδη αρχίσει να εξελίσσεται σε κώφωση, και ο ίδιος προβληματιζόταν με τον εν γένει προσανατολισμό της συνθετικής του πορείας. Λέγεται ότι είχε εκμυστηρευθεί στον φίλο του Καρλ Τσέρνυ, διάσημο μουσικοπαιδαγωγό, πιανίστα και συνθέτη εκείνης της εποχής, ότι «δεν ήταν ευχαριστημένος με όσα είχε κάνει μέχρι τότε και ότι σκόπευε να ακολουθήσει νέους δρόμους». Σύμφωνα με έγκριτους μουσικολόγους, χάρη σε αυτήν ακριβώς τη γενναία απόφασή του, ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827) κατόρθωσε να επιβληθεί –και μάλιστα εν ζωή– στο γερμανόφωνο αλλά και ευρωπαϊκό καλλιτεχνικό περιβάλλον ως ένας από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς πρεσβευτές του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού. Κατά τη «μέση περίοδο», ο Μπετόβεν συνέθεσε πληθώρα έργων μεγάλων διαστάσεων σε ποικίλες φόρμες, μεταξύ των οποίων και οι 32 σονάτες του για πιάνο. Άξιος κληρονόμος της παρακαταθήκης των Χάυντν και Μότσαρτ σε ό,τι αφορά στη συνθετική δομή της σονάτας, ο Μπετόβεν απελευθέρωσε τη φόρμα της δημιουργώντας άλλοτε διμερείς, άλλοτε τριμερείς και άλλοτε τετραμερείς σονάτες και ανέτρεψε την καθιερωμένη μέχρι τότε σειρά διαδοχής των μερών της δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη σύνδεση των δομικών στοιχείων της.
Από τις σονάτες αυτές ξεχωρίζουν η περίφημη «Υπό το σεληνόφως», η «Παθητική», η «Waldstein», η “Hammerklavier”, καθώς και η ιδιαίτερα δημοφιλής “Appassionata”, την οποία θα ερμηνεύσει ο Χάρης Δημαράς στο δεύτερο μέρος του ρεσιτάλ του. Η “Appassionata” (σε φα ελάσσονα, έργο 57) γράφτηκε το 1804, είναι τριμερής και είναι αφιερωμένη στον Φραντς Μπρούνσβικ. Ο συνθέτης εμπνεύστηκε το γνωστό θέμα του φινάλε της σονάτας κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου του στο αυστριακό προάστιο Ντέμπλινγκ, στις παρυφές του Δάσους της Βιέννης. Μέσα από αυτή τη γεμάτη πάθος σύνθεσή του, θέλησε να υμνήσει τις δυνάμεις της φύσης αλλά και του ανθρώπου που κατορθώνει συχνά να τη δαμάσει.
Στο πρώτο μέρος του ρεσιτάλ του Χάρη Δημαρά θα ακουστεί ακόμα η Σονάτα αρ. 12 σε λα ύφεση μείζονα, έργο 26 («Πένθιμο εμβατήριο»). Η σύνθεσή της απασχόλησε τον Μπετόβεν από το 1800 έως το 1801 και οφείλει την ονομασία της στο τρίτο μέρος της, το οποίο φέρει τον υπότιτλο Marcia funebre sulla morte d’un Eroe [Πένθιμο εμβατήριο για τον θάνατο ενός Ήρωα]. Η σονάτα αποτελείται από τέσσερα μέρη και φέρει αφιέρωση του συνθέτη στον πρίγκιπα Καρλ φον Λιχνόφσκυ.
Το έργο του Γιόζεφ Χάυντν…
… επισκιάστηκε, τον 19ο αιώνα, από εκείνο του Μότσαρτ και του Μπετόβεν. Μουσικόφιλοι, κριτικοί και καλλιτέχνες υποτίμησαν την αξία και το μέγεθός της προσωπικότητας του κορυφαίου και πολυγραφότατου Αυστριακού συνθέτη, θεωρώντας απλώς τον Γιόζεφ Χάυντν (1732-1809) ως έναν χαριτωμένο πρόδρομο του «παιδιού-θαύματος της μουσικής» και του «Τιτάνα του Ρομαντισμού» (ήταν φίλος του Μότσαρτ και δάσκαλος του Μπετόβεν).
Η τεράστια επιρροή που άσκησε ο Χάυντν στους μεταγενέστερούς του αναγνωρίστηκε μόλις μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ειδήμονες και μελετητές άρχισαν να ερευνούν σε βάθος την εργογραφία του. Τότε μόνον έγινε αντιληπτό πόσο σημαντική ήταν η συμβολή του στην εξέλιξη της φόρμας της συμφωνίας και του κουαρτέτου για έγχορδα. Ο μουσικοκριτικός Γιενς Πέτερ Λάρσεν έγραψε για τη μουσική προσφορά του «πατέρα του Κλασικισμού»: «την εποχή όπου γεννήθηκε […] κυριαρχούσαν ακόμα οι παραδόσεις του μπαρόκ… Στο τέλος της ζωής του, η φαινομενική σταθερότητα του ώριμου κλασικού ύφους, όπως εκφραζόταν από τα τελευταία έργα του ίδιου του Χάυντν και του Μότσαρτ, είχε αρχίσει να αμφισβητείται κυρίως από τον Μπετόβεν. Ο Χάυντν δεν περιορίστηκε απλώς στο να βιώσει από κοντά όλη αυτή τη σπουδαία εξέλιξη –υπήρξε ο ίδιος αναπόσπαστο κομμάτι της».
Στο πρώτο μέρος της βραδιάς, ο Χάρης Δημαράς θα παρουσιάσει επίσης τις ιδιαίτερα προσφιλείς στο κοινό Παραλλαγές σε φα ελάσσονα (“Un piccolo divertimento” [Μικρό ντιβερτιμέντο], Hob. XVII: 6) του Χάυντν. Πρόκειται για διπλές παραλλαγές πάνω σε δύο μουσικά θέματα, ένα σε φα ελάσσονα και ένα σε φα μείζονα, που γράφτηκαν το 1793. Το δεύτερο μέρος του ρεσιτάλ θα αρχίσει με την τριμερή Σονάτα αρ. 31 σε λα ύφεση μείζονα, Hob. XVI: 46 (1765-67) και πάλι του Γιόζεφ Χάυντν, η οποία επιγράφεται εναλλακτικά και αυτή ως divertimento. Χαρακτηρίζεται από έναν γεμάτο χάρη λυρισμό και έχει προικισθεί από τον δημιουργό της με άφθονα εντυπωσιακά ποικίλματα και δεξιοτεχνικά περάσματα.
Ο Χάρης Δημαράς…
είναι ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης με λαμπρές σπουδές και σημαντικές διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό: πιανίστας, αρχιμουσικός, κορνίστας και πανεπιστημιακός διδάσκαλος. Γεννημένος στην Αθήνα, σπούδασε πιάνο, ανώτερα θεωρητικά, κόρνο και γερμανική φιλολογία στη γενέτειρά του. Συνέχισε τις μουσικές του σπουδές, με υποτροφίες ελληνικών, βρετανικών, γερμανικών και αμερικανικών φορέων και κοινωφελών ιδρυμάτων, στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, στη Σχολή Τζούλιαρντ της Νέας Υόρκης (Μaster στο πιάνο και τη μουσική δωματίου με καθηγητές αντίστοιχα τους Σάντορ και Λάταϊνερ) και στη Σχολή Μουσικής του Μανχάταν, όπου ανακηρύχθηκε διδάκτωρ (Doctor of Musical Arts) το 1998. Κατά το πανεπιστημιακό έτος 2006-2007, ολοκλήρωσε δεύτερο κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών (Master στη διεύθυνση ορχήστρας) στο Πανεπιστήμιο Μπαρντ της Νέας Υόρκης. Ως Αναπληρωτής Καθηγητής Πιάνου και Διευθυντής του Τμήματος Ενόργανης και Φωνητικής Μουσικής στο Κολέγιο Ithaca της Πολιτείας της Νέας Υόρκης προβάλλει την ελληνική μουσική στης Ηνωμένες Πολιτείες, παρουσιάζοντας ο ίδιος ή σε συνεργασία με μαθητές του συνθέσεις ελλήνων δημιουργών σε αμερικανικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Διδάσκει τακτικά πιάνο και μουσική δωματίου σε σεμινάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Μάλιστα, την άνοιξη του 2010 έδωσε σειρά ρεσιτάλ-διαλέξεων υπό τον τίτλο «Ο τέλειος ήχος», για λογαριασμό της Φιλαρμονικής της πόλης Νέιπλς της Φλόριντα, με αντικείμενο την εξέλιξη της φόρμας σονάτας από τον Χάυντν μέχρι τον Σούμπερτ.
Την τελευταία εικοσαετία, ο Χάρης Δημαράς έχει δώσει πολυάριθμα προσωπικά ρεσιτάλ. Ως δεξιοτέχνης του πιάνου ερμηνεύει με την ίδια άνεση τόσο έργα του κλασικισμού όσο και σύγχρονες δημιουργίες (μάλιστα ορισμένες εξ αυτών σε πρώτη εκτέλεση). Η διεθνής κριτική έχει επαινέσει επανειλημμένα την άρτια τεχνική του, την ιδιαίτερη μουσική του προσωπικότητα και τη δυναμική σκηνική παρουσία του. Ο φημισμένος πιανίστας και αρχιμουσικός έχει λάβει μέρος σε συναυλίες φωνητικής και ενόργανης μουσικής δωματίου και συνεργάζεται συχνά με διεθνώς καταξιωμένους σολίστ και μουσικά σχήματα. Έχει συμπράξει με γνωστές συμφωνικές ορχήστρες –υπό τη διπλή ιδιότητα του σολίστ και του μαέστρου– στην Ευρώπη αλλά και στη Βόρειο και Νότιο Αμερική. Επίσης, εμφανίζεται συχνά ως επισκέπτης αρχιμουσικός και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού διευθύνοντας αξιόλογα μουσικά σύνολα. Έχει συμμετάσχει σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., την Ολλανδία και την Ιταλία, ενώ στις δισκογραφικές του καταθέσεις συμπεριλαμβάνονται έργα Μπάρτοκ, Φρανκ, Προκόφιεφ, Στραβίνσκι, σύγχρονων Αμερικανών συνθετών, αλλά και Μητρόπουλου και Σισιλιάνου. Επιπλέον, ο Χάρης Δημαράς έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του 1ου Διεθνούς Καλοκαιρινού Φεστιβάλ του Σαϊνοπούλειου Ιδρύματος Σπάρτης και του Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου της Renaissance Academy του Πανεπιστημίου της Νότιας Φλόριντα.