Ο Τολστόι γράφει αυτήν την νουβέλα προετοιμάζοντας ήδη από την νεότητά του την σοφή και ώριμη περίοδο συγγραφής του. Μας χαρίζει ένα κείμενο που διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται, ένα κείμενο που αφηγείται μια φαινομενικά απλή ιστορία έρωτα και ευτυχίας. Την ίδια στιγμή όμως πόσο εύκολη είναι η αναζήτηση της ευτυχίας, πώς ορίζεται και πώς επιτυγχάνεται; Ερωτήματα που βασανίζουν τον συγγραφέα ήδη από την πρώιμη νεότητά του με ένα πρώτο δείγμα γραφής που ανακοινώνει τον ερχομό της Άννας Καρένινα. Ο Τολστόι, ανέκαθεν ανήσυχο πνεύμα, στην Οικογενειακή ευτυχία σκιαγραφεί τον σύγχρονο άνθρωπο και διεισδύει στον κόσμο της αγωνίας και των προβληματισμών του που πάντα θα τον απασχολούν.
Η ευτυχία μοιάζει με τον θησαυρό που αναζητάται στα έγκατα της γης και απαιτεί χρόνο και αφοσίωση για να βρεθεί. Έτσι είναι και η ανθρώπινη ευτυχία, την οποία πραγματεύεται ο Τολστόι, μια έννοια άπιαστη και μυστηριώδης, ένας συνεχής αγώνας. Είναι μια συνεχής πάλη για την πραγμάτωση των πόθων μας που ποτέ δεν αγγίζουν το απόλυτο και ιδανικό και αυτό το γνωρίζει καλά ο Τολστόι. Η πρωταγωνίστρια Μάσα, η νεαρή κοπέλα της νουβέλας, είναι μια γυναίκα με αδυναμίες, πάθη και τρωτά σημεία, είναι η απόλυτη ηρωίδα του Τολστόι. Είναι μια πρώτη προσωπογραφία των γυναικών που θα συναντήσουμε αργότερα με αποκορύφωμα την ανθρώπινη Άννα Καρένινα. Η γυναίκα τίθεται στο προσκήνιο!
Στην αναζήτηση της ευτυχίας
Η Μάσα είναι μια γυναίκα που ερωτεύεται και γεύεται τους καρπούς του έρωτά της αρχικά με αναστολές, τις οποίες όμως γρήγορα αποβάλλει. Νεαρή στην ηλικία ανακαλύπτει τις χαρές της ζωής και αυτό συμβαίνει με τον φίλο του πατέρα της, τον οποίο ουσιαστικά ξαναγνωρίζει και λαχταρά. Έχει όμως το δικαίωμα να τον αγαπήσει και να τον δει με διαφορετική ματιά εκείνον που κάποτε την έβλεπε ως κοριτσάκι και τώρα ως γυναίκα; Ο Τολστόι με δεξιοτεχνία πλέκει ένα ειδύλλιο, το οποίο αν και φαίνεται άκρως ρομαντικό κανείς δεν γνωρίζει πού θα οδηγήσει. Και αυτό γιατί η ευτυχία για το ζευγάρι είναι ένα αίνιγμα με διαφορετικές λύσεις κάθε φορά, ένα αέναο παιχνίδι μεταξύ χαράς και λύπης, μια σχέση συγκρουσιακή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
“Μου φαινόταν τόσο δύσκολο να ζεις άσχημα και τόσο απλό ν’ αγαπάς τους πάντες και ν’ αγαπιέσαι απ’ αυτούς”
Η Μάσα είναι μια γυναίκα πλασμένη ελεύθερη και ανεξάρτητη να ζήσει τη ζωή της μακριά από πρέπει και μη. Είναι μια γυναίκα που σε νεαρή ηλικία θα βρεθεί να παίρνει αποφάσεις για τον εαυτό της λαμβάνοντας και την ευθύνη. Στο πλευρό του Σεργκέι Μιχαήλοβιτς θα νιώσει τη θαλπωρή, την ασφάλεια, τον έρωτα και την τρυφερότητα ενός μεγαλύτερου από εκείνη άντρα. Παράλληλα, όμως θα της δοθεί και η ευκαιρία να ξεφύγει από την ζωή της υπαίθρου και να έρθει σε επαφή με τον κόσμο της πόλης. Στην Πετρούπολη θα επέλθει επανάσταση στην ψυχοσύνθεσή της και θα γίνει μέρος της έντονης κοσμικής ζωής λαμβάνοντας μέρος σε χορούς και άλλα γεγονότα. Είναι τέτοιος ο παλμός της πόλης, τέτοια η έκλυση χαράς που την διακατέχει που όλα μέσα της αλλάζουν, σαν να ανακαλύπτει τον κόσμο από την αρχή.
Ένας έρωτας σε κρίση, η ευτυχία μετέωρη
Ο έρωτάς της για τον άντρα της μοιάζει να πέφτει θύμα του ξέφρενου αυτού ρυθμού που ζει και να αρχίζει να ξεθωριάζει σαν μια παλιά φωτογραφία. Η ίδια βρίσκεται σε σύγχυση και σε έντονο εσωτερικό πόλεμο. “Δεν θα μπορούσα τώρα να καταλάβω ό,τι παλιά μου φαινόταν τόσο ξεκάθαρο και δίκαιο: την ευτυχία τού να ζεις για τον άλλον. Γιατί να ζήσω για τον άλλον όταν ούτε για τον εαυτό μου δεν θέλω να ζήσω;”. Η Μάσα είναι πια όμηρος των ίδιων της των επιθυμιών, επιθυμίες όμως που της γεννούν και ενοχές αν αξίζει να ζει την ευτυχία αυτή, αν πρέπει να τη ζήσει. Αισθάνεται η ίδια υπόλογη στον άντρα της, αναστοχάζεται την ευτυχία τους και συλλογίζεται τι συνέβη και χάθηκε όλο το μαγικό βουνό από όπου κάποτε την ατένιζαν.
Ο Τολστόι μπορεί να απέχει ακόμα από τον σχεδόν αψεγάδιαστο τρόπο που θα μας συνηθίσει στα μετέπειτα βιβλία του ωστόσο χτίζει ήδη το οικοδόμημά του. Θέτει με ευφυή τρόπο τον σύγχρονο αναγνώστη ενώπιον των διλημμάτων της ηρωίδας του και του παραδίδει αναμφίβολα τα σκήπτρα του προβληματισμού. Είναι η ίδια η Μάσα υπεύθυνη για αυτή την μετάλλαξη την οποία υπέστη ή μήπως ο άντρας της που την εξέθεσε στην “φλεγόμενη” από γιορτές Πετρούπολη; Μπορούσε με κάποιο τρόπο η Μάσα να αποφύγει και να ελέγξει τον εαυτό της παραγκωνίζοντας το νεαρό της ηλικίας της; Τις πταίει για αυτήν την ευτυχία που θυμίζει δέντρο δίχως φύλλα και πώς θα μπορούσε να διαφυλαχτεί; Τι μέλλει γενέσθαι;
Ερωτήματα που δεν έχουν απαραίτητα τις απαιτούμενες απαντήσεις γιατί η ζωή έχει τις διακυμάνσεις της και τα απρόβλεπτά της. Τα τελευταία λόγια της Μάσα είναι χαρακτηριστικά του ψυχισμού της: “Το παλιό αίσθημα έγινε μια πολύτιμη ανάμνηση που δεν θα ξαναγυρνούσε, κι ένα νέο αίσθημα αγάπης για τα παιδιά μου και τον πατέρα των παιδιών μου σήμανε την αρχή μιας άλλης, ολότελα διαφορετικής πια ζωής, την οποία έως αυτή τη στιγμή δεν έχω εξαντλήσει…”.
Η ζωή ποτέ δεν λέει την τελευταία της κουβέντα και ποτέ δεν μας ρωτάει πότε θα την πει, εμείς πάντα θα στεκόμαστε με απορίες απέναντί της. Και συγγραφείς όπως ο Τολστόι θα μας θυμίζουν αυτή την ρευστότητα και την ευθραυστότητα της ζωής με τον δικό τους μαγικό τρόπο.
Αποσπάσματα
“Εγώ φταίω που είμαι ευτυχισμένη; Πώς όμως να μοιραστώ την ευτυχία μου; Πώς και σε ποιον να προσφέρω ολόκληρο τον εαυτό μου και ολόκληρη την ευτυχία μου;”
“Γιατί να μην είναι όλοι νέοι, να μην είναι όλοι ευτυχισμένοι, όπως η νύχτα ετούτη κι εμείς οι δυο;”
