Την ομάδα ΠΥΡ ίδρυσαν οι Ιώ Βουλγαράκη, Δέσποινα Κούρτη και Αργύρης Ξάφης το 2012, θέλοντας να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια κοινή θεατρική πρόταση. Μετά τις ιδιαίτερες δουλειές: «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» του Α. Πούσκιν (Βυρσοδεψείο, 2013), «Οι ληστές» του Φρήντριχ Σίλλερ (Φεστιβάλ Αθηνών, 2014) και «Μισαλλοδοξία», βασισμένη στην ομώνυμη βωβή ταινία του D.W. Griffith (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2016), η ομάδα καταπιάνεται με μία από τις πιο αιματηρές σκηνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τη Μνηστηροφονία από την ομηρική Οδύσσεια.
Για την “συνάντηση” με τον Όμηρο, τον μέγιστο και τόσο ανθρώπινο συγγραφέα του μέλλοντος, για το μαγικό χορικό της άφιξης, αλλά και για το ανέφικτο της επιστροφής, μας μίλησαν οι τρεις φίλοι, συνεργάτες και “συνταξιδιώτες”. Οι ίδιοι, είναι έτοιμοι να αναχωρήσουν για καινούργιες περιπέτειες και να διασχίσουν άγνωστους ωκεανούς, στην Ελλάδα του σήμερα που το μαζί είναι τρομερά αναγκαίο…
– Γιατί επιλέξατε ως αφετηρία για το νέο σας καλλιτεχνικό εγχείρημα την Μνηστηροφονία από την Οδύσσεια του Ομήρου;
Ιώ Βουλγαράκη: Συζητώντας ως ομάδα την «Έλευση του Ξένου», που είναι η φετινή θεματική του Φεστιβάλ Επιδαύρου, είχαμε ταυτόχρονα την σκέψη του Οδυσσέα, αυτού του παγκόσμιου συμβόλου, του πολύ ιδιαίτερου ξένου, του περιπλανώμενου βασιλιά που επιστρέφει ξένος στην πατρίδα του. Από κει και πέρα συγκεκριμένα η Μνηστηροφονία είναι, για μένα, η καρδιά του θέματος της επιστροφής του Οδυσσέα. Γιατί σκοτώνει ο Οδυσσέας; Γιατί δεν αφήνει τους μνηστήρες να φύγουν; Την Πηνελόπη δεν την έχουν αγγίξει. Ο γιος του ζει. Γιατί μπαίνει σε αυτήν τη δίνη αίματος; Είναι μια από τις πιο αιματηρές σκηνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας κι όμως πρόκειται για ένα μακελειό εντελώς μάταιο, κατά τη γνώμη μου. Ο Οδυσσέας σκοτώνει για να εξαφανίσει ό,τι έχει συμβεί όσο ο ίδιος έλειπε. Σκοτώνει για να μπορέσει να γυρίσει πίσω. Η Μνηστηροφονία είναι ένα φονικό-μαρτυρία της αποτυχίας του Οδυσσέα να ξαναβρεί την Ιθάκη του.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Σε ποια βασική ιδέα εστιάζει η προσέγγισή σας και γύρω από ποιον άξονα διαρθρώνεται η παράσταση που θα παρακολουθήσουμε;
Ι.Β.: Η παράσταση είναι το υποκειμενικό πλάνο του Οδυσσέα. Δηλαδή βλέπουμε τα πάντα μέσα απ’ τα δικά του μάτια. Αυτό στην αρχή υπονοείται κι έπειτα όσο η δράση προχωράει, η ιδέα αυτή αναπτύσσεται ανοίγοντας τον χρόνο, τολμώντας λογικά άλματα στη δράση και φτιάχνοντας τελικά μια αφήγηση μάλλον ποιητική παρά ρεαλιστική. Πάνω σ’ αυτόν τον άξονα, υπάρχουν ορισμένες στιγμές αντικειμενικής αφήγησης, «στιγμές παράβασης» ας τις πούμε, όπου ο θίασος ως Χορός περνάει για λίγο σε ευθεία σχέση με το κοινό.
– «Άφιξις» στο Λιμάνι της Επιδαύρου… Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο και για το δρώμενο που θα προηγηθεί της παράστασης;
Δέσποινα Κούρτη: Θα ήταν μεγάλη αδικία να υπάρχει ένα αρχαίο θέατρο τόσο κοντά σε λιμάνι και να μην το εκμεταλλευτούμε, λέγοντας την ιστορία της επιστροφής του πιο θαλασσοδαρμένου ήρωα της λογοτεχνίας. Το δρώμενο αυτό ήταν εξ αρχής βασικό συστατικό της πρότασής μας στο φεστιβάλ και παλέψαμε πολύ για να συμβεί -γιατί όπως πάντα ό,τι γίνεται για πρώτη φορά θέλει πολλαπλάσιο κόπο, αλλά αξίζει έστω και για τον περιορισμένο αριθμό θεατών που θα μπορέσουν να το δουν. Το μαγικό χορικό της άφιξης, οι περιπέτειες του Οδυσσέα και η μικρή πεζοπορία σε ομάδες ανάμεσα από τις πορτοκαλιές παρέα με τους στίχους του Ομήρου. Ο Οδυσσέας έφτασε. Αγνώριστος σε μια αγνώριστη Ιθάκη.
– Ο Οδυσσέας επιστρέφει σε μία αγνώριστη Ιθάκη μετά από είκοσι χρόνια, ως «ξένος» στην ίδια την πατρίδα του, και σκοτώνει τους 108 μνηστήρες. Πώς συνδιαλέγεται η ομηρική Οδύσσεια με το ιστορικό παρόν, μέσα από την παράστασή σας; Το πολύνεκρο φονικό και η σκληρότητα του Οδυσσέα υπό ποιο πρίσμα μπορούν να ιδωθούν στη σύγχρονη εποχή;
Αργύρης Ξάφης: Είναι διάχυτη μια στρεβλή νοσταλγία μιας παλιότερης Ελλάδας, ένας πόθος να γυρίσουμε σε εποχές ευμάρειας. Και ξεχνάμε, πως αυτό μας οδήγησε εδώ. Και ξεχνάμε πως ο χρόνος δεν επιστρέφει, ούτε σβήνοντας την μνήμη επιστρέφει η αθωότητα -ή πιο απλά δεν μπορεί να υπάρχει επιστροφή. Γιατί όλος ο κόσμος, η διανόηση, τα πάντα έχουν προχωρήσει. Και μόνο πάνω στο καινούριο μπορείς να χτίσεις. Ταυτόχρονα ο Οδυσσέας, όχι μόνο σκοτώνει τους μνηστήρες αλλά στη συνέχεια καίει και θειαφίζει το παλάτι, σε μια βίαιη προσπάθεια να εξαφανίσει οτιδήποτε αποδεικνύει την εικοσάχρονη απουσία του. Γιατί όντας απών επετράπη αυτή η εξέλιξη.
Ο Όμηρος δεν έρχεται από το παρελθόν, δεν χρειάζεται να συνομιλήσει με το παρόν. Ίσα ίσα είναι συγγραφέας του μέλλοντος στον τρόπο που, σχεδόν πιο ολιστικά από τον οποιοδήποτε, πιο ανθρώπινα και ποιητικά από τον οποιονδήποτε, γράφει για τον άνθρωπο. Ιστορίες που και αριστουργηματική πλοκή και περιπέτεια έχουν, και χιούμορ και τρυφερότητα ανά πάσα στιγμή.
– Τί σημαίνει για τον καθένα από εσάς η ομάδα ΠΥΡ; Ποια είναι η κινητήρια δύναμη που σας ωθεί ώστε να κάνετε θέατρο μαζί, στην Ελλάδα του σήμερα;
Ι.Β.: Ρώτησαν κάποτε την Αριάν Μνουσκίν «γιατί να κάνει κανείς θέατρο μέσα σε μια ομάδα;». Εκείνη απάντησε: «Για να αναχωρήσει προς την περιπέτεια, να διασχίσει άγνωστους ωκεανούς. Να σαρωθεί από καταιγίδες του Νότου, να ανακαλύψει σωτήρια νησιά. Να είναι πάνω σε ένα καράβι που λύνει τους κάβους σε κάθε παράσταση. Να έχει τους έρωτές του και τους φίλους του στο ίδιο μέρος, και συγχρόνως να είναι νομάδας. Να ζει και να μάχεται για -και μαζί με- μια οικογένεια, κατά περίπτωση προστάτιδα και ελευθερώτρια. Ένα μαγεμένο σύμπαν καταμεσής σε έναν κόσμο όλο και πιο απογοητευτικό». Προφανώς απέχουμε χιλιόμετρα από ένα τέτοιο θρυλικό ensemble, αλλά οι λόγοι να είμαστε ομάδα είναι οι ίδιοι, δεν θα μπορούσα να τους εκφράσω καλύτερα.
Α.Ξ.: Για μένα είναι η παραδοχή της αδυναμίας μου. Ότι ούτε χρειάζεται, ούτε πρέπει και ούτε θέλω να είμαι μόνος μου, ολοκληρωτικός και παντοδύναμος. Η ομαδικότητα στο θέατρο είναι ρίζα και προϋπόθεση για την πιο κοινωνική των τεχνών. Και όσον αφορά το σήμερα -μάλλον έχει να κάνει περισσότερο με την συνέπεια. Στους στόχους, όνειρα και στίγμα.
Δ.Κ.: Το δώρο να συνδέεται η ζωή μου στο θέατρο με δυο ανθρώπους που αγαπώ και θαυμάζω, που με εμπνέουν, που έχουμε κοινές ανησυχίες, κοινά ζητούμενα, ενώ συγχρόνως είμαστε διαφορετικοί. Στην Ελλάδα του σήμερα το μαζί είναι τρομερά αναγκαίο. Το μαζί κι όχι το εγώ. Και για κάποιο λόγο όσο περισσότερο η σκληρή και παράλογη πραγματικότητα της χώρας μου απαξιώνει το επάγγελμά μας, τόσο περισσότερο θέλω να λέω από σκηνής στον κόσμο ιστορίες από τον Όμηρο, τους τραγικούς, τον Σαίξπηρ, τον Τσέχωφ…
– Τί στίγμα αφήνει μέσα σας η «Άφιξις», καθώς και η “συνάντηση” με το κορυφαίο ομηρικό έπος;
Ι.Β.: Η Άφιξις «τάραξε τα νερά» μέσα μου για πολλούς προσωπικούς λόγους. Νομίζω, το Ανέφικτο της επιστροφής είναι τεράστιο θέμα για τη γενιά μου σήμερα. Ο Όμηρος όμως είναι κάτι μεγαλύτερο, είναι ένα ολόκληρο σύμπαν. Είναι χιλιάδες θέματα, χιλιάδες εικόνες… Όποιον στίχο και να πιάσεις, υπάρχει άνθρωπος μέσα του. Θα μπορούσε μια ζωή να ασχολείται κανείς με την Οδύσσεια.
Α.Ξ.: Συνειδητοποιείς πόσο βαθιά χαραγμένος στα πιο απρόσμενα σημεία του εαυτού σου είναι αυτός, ο μέγιστος Όμηρος. Πόσο ανθρώπινος. Πόσο λάθος, πόσο βίαια και παραμορφωμένα μας τον διδάξανε στο σχολείο και θυμώνεις. Και η συνάντηση αυτή, μόνο σαν μόνιμη σχέση μοιάζει πια.
Δ.Κ.: Ποτέ πριν δεν είχα καταλάβει με το στομάχι μου πόσο οδυνηρή είναι αυτή η πολυπόθητη επιστροφή στην Ιθάκη. Η μνηστηροφονία μοιάζει να είναι άλλο ένα λαμπρό κατόρθωμα, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα τραγικό σκαλοπάτι που πρέπει να ανέβει ο βασανισμένος αυτός βασιλιάς. Ο Όμηρος πάλλεται μέσα μας σαν το σφυγμό μας και δεν το ξέρουμε.
– Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδια των ΠΥΡ για το εγγύς μέλλον;
Οι ΠΥΡ ετοιμάζουμε για τον ερχόμενο χειμώνα την Molly Sweeney του Brian Friel, για το Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Info:
Άφιξις / Με αφετηρία τη Μνηστηροφονία από την Οδύσσεια — 7 & 8 Ιουλίου 2017 , στις 21:30 – Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου — Προπώληση: http://tickets.greekfestival.gr
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση: http://greekfestival.gr
Διαβάστε επίσης:
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2017: Το πρόγραμμα της Μικρής Επιδαύρου