Μια εξαιρετική ευκαιρία να επισκεφτεί κανείς την Ελευσίνα αποτελεί η έκθεση Γεωγραφικά Πλάτη | Ανθρώπινοι Ορίζοντες [Latitudes | Humanscapes], που διοργανώνεται από τον θεσμό «Ελευσίνα 2021 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης – Υποψήφια Πόλη» σε συνεργασία με το «Φεστιβάλ Αισχυλείων 2016» σε επιμέλεια του Δρ Κώστα Πράπογλου. Η έκθεση παρουσιάζει τη Ρουμανία του σήμερα μέσα από το έργο επτά καλλιτεχνών, φωτογράφων και κινηματογραφιστών, που είτε γεννήθηκαν εκεί, είτε μετακόμισαν στην Ρουμανία από χώρες της Ευρώπης ή την Αμερική. Αφορμή το γεγονός ότι η Ελλάδα, συγκεκριμένα η Ελευσίνα, και η Ρουμανία μοιράζονται την υποψηφιότητα για το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2021.
Από την Δήμητρα Τσιαούσκογλου
Η γειτονική χώρα, αρκετά οικεία μας, που σημαδεύτηκε από το καταστροφικό καθεστώς του Τσαουσέσκου αλλά και όσων τον διαδέχτηκαν, έχοντας υποφέρει από τις κοινωνικές ανισότητες, τη φτώχεια, τη διαφθορά, και την γενικότερη παρακμή που επήλθε από τους μετασχηματισμούς των τελευταίων πενήντα χρόνων, παρουσιάζεται μέσα από τη ματιά καλλιτεχνών, που είτε βίωσαν άμεσα την πορεία αυτή, είτε γνώρισαν τον απόηχό της την τελευταία δεκαετία.
Μπαίνοντας στην έκθεση, η βίντεο-εγκατάσταση του Michele Bressan (γεν. 1980. Ιταλία) Fifth, sixth and seventh floor μας βάζει απευθείας στο κλίμα, συστήνοντάς μας στους ανθρώπους και το αστικό τοπίο μέσα από μια οικεία, προσωπική ματιά. Με την κάμερά του καταγράφει σκηνές από τα διαμερίσματα και τις πολυκατοικίες που βρίσκονται απέναντι του, τετριμμένες στιγμές της καθημερινότητας, που από κεκτημένη ταχύτητα συνήθως περνούν απαρατήρητες. Η θέα από το παράθυρό του, όπως ο ίδιος επισημαίνει, είναι το «άμεσο τοπίο» του για πολλά χρόνια, κι ως τέτοιο το αντιμετωπίζει στα έργα του, είτε αυτό αφορά ανθρώπους, είτε κτίρια. Δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα διαλεκτική μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού χώρου, του θεατή και του θεώμενου, κάνοντας κι εμάς μετόχους μια σχεδόν ηδονοβλεπτικής διαδικασίας, αίσθηση που εντείνεται από την προβολή του βίντεο σε κλειστό, σκοτεινό δωμάτιο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο David Leventi (γεν. 1978) ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. για ένα ταξίδι αναζήτησης των οικογενειακών του αφηγήσεων στη Ρουμανία, με μηχανή μεγάλου φορμά και πρόθεση να συνδέσει κομμάτια του παρελθόντος με το παρόν. Στις φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση, πρωταγωνιστεί η Ρουμανία των αντιθέσεων μέσα από τα κτίρια της κυρίως. Έτσι, στο λαμπρό μέγαρο μουσικής, Romanian Athenaeum, σύμβολο της αίγλης της προκομμουνιστικής περιόδου, αντιπαραβάλλονται τα στιβαρά κτίρια σοσιαλιστικής αρχιτεκτονικής με τις μεταβολές που έχουν υποστεί κατά το πέρασμα στη σύγχρονη εποχή. Η αιχμηρή ματιά του Leventi, εμποτισμένη από τις οικογενειακές αφηγήσεις για τον προπάππου του που φυλακίστηκε ως αντικαθεστωτικός, αναζητά τα συλλογικά τραύματα στο δημόσιο χώρο, όπως όταν φωτογραφίζει το θηριώδες Παλάτι του Τσαουσέσκου σε δεύτερο πλάνο, πίσω από μια κατεστραμμένη παιδική χαρά με όλους τους προφανείς υπαινιγμούς, ή αλλού, τοπία της υπαίθρου που έχουν αλλοιωθεί από την βίαιη εκβιομηχάνιση.
Η σειρά φωτογραφιών της Ioana Cirlig (γεν. 1987, Ρουμανία) Post–Industrial Stories ακολουθεί την ζωή των ανθρώπων στις μικρές, αγροτικές πλέον περιοχές της κεντρικής και δυτικής Ρουμανίας, οι οποίες επηρεάστηκαν δραματικά από την εκβιομηχάνιση κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος, αλλά και από την παρακμή στην οποία υπέπεσαν τις τελευταίες δεκαετίες. Η Cirlig πέρασε αρκετό διάστημα σε αυτά τα μέρη και κατέγραψε τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες των ανθρώπων και τα τοπία που συνάντησε. Οι φωτογραφίες της, παρόλο που αποτυπώνουν την φτώχεια και τις δυσκολίες διαβίωσης σε αυτές τις κωμοπόλεις & χωριά – φαντάσματα, αποπνέουν ελπίδα και θετική αύρα, που προκύπτει εν μέρει λόγω των νέων ανθρώπων που πρωταγωνιστούν, αλλά και της τρυφερότητας με την οποία προσεγγίζει το θέμα.
Το πολύ ενδιαφέρον πρότζεκτ Pride and Concrete του Petrut Calinescu (γεν. 1976, Ρουμανία) που αποτελείται από σειρά φωτογραφιών και ντοκιμαντέρ και βασίζεται σε μακρόχρονη έρευνα, εξερευνά τους μετασχηματισμούς που συμβαίνουν σε διάστημα ετών σε αγροτικές περιοχές της βόρειας Τρανσυλβανίας, λόγω της οικονομικής μετανάστευσης του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού σε χώρες του εξωτερικού. Ένας στους έξι Ρουμάνους εργάζεται στο εξωτερικό, στη Γαλλία κυρίως, την Ισπανία και την Ιταλία, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς κατάγονται από τις εν λόγω αγροτικές περιοχές. Τα χρήματα που στέλνουν πίσω στην πατρίδα τους, επενδύονται στην οικοδόμηση πολυτελών κατοικιών, γεγονός που έχει αλλάξει άρδην τη φυσιογνωμία του τόπου. Συνεπώς, σε χωριά κατεξοχήν αγροτικά με ελάχιστες υποδομές, με χωματόδρομους κ.λπ., υψώνονται πολυτελέστατα, συχνά ακαλαίσθητα οικοδομήματα. Επιπλέον, οι περιοχές αυτές ερημώνουν το χειμώνα ή κατοικούνται μόνο από τους ηλικιωμένους συγγενείς, και μετατρέπονται σε εργοτάξιο, πριν ζωντανέψουν πάλι τον Αύγουστο, όταν οι μετανάστες επιστρέφουν για τις διακοπές τους. Στο ντοκιμαντέρ που παρουσιάζεται στην έκθεση, με μια δόση χιούμορ από τον Calinescu, εκτυλίσσονται κοινωνικά στερεότυπα και νοοτροπίες, ιστορίες επιτυχίας μιας ανερχόμενης τάξης νεόπλουτων, καθώς στην επαρχία η ανάγκη επίδειξης και αυτοπροβολής είναι πιο έντονη, έτσι αν ο γείτονας έχτισε ένα διώροφο σπίτι, εσύ πρέπει να σηκώσεις τριώροφο, και «τα χρήματα πρέπει να φαίνονται, αλλιώς είναι άχρηστα», όπως ακούγεται στο ντοκιμαντέρ.
Τα πορτραίτα εύπορων Ρομά στο εσωτερικό των υπερπολυτελών κατοικιών τους του Carlo Gianferro (γεν. 1970, Ιταλία) είναι αδύνατον να περάσουν απαρατήρητα. Η σειρά φωτογραφιών που παρουσιάζεται εδώ σε βίντεο-προβολή αιχμαλωτίζει τον θεατή με τα εκκεντρικά, υπερβολικά φανταχτερά σπίτια με τους απίστευτους συνδυασμούς από διαφορετικά αρχιτεκτονικά στυλ και διακόσμηση. Η σύνθεση και η προσαρμογή τόσο ετερόκλητων στοιχείων στον δικό τους τρόπο ζωής είναι εντυπωσιακά αυθεντική, όσο και η πρωτοτυπία αυτής της παρουσίασης, δεδομένης της δυσκολίας προσέγγισης αυτής της εσωστρεφούς κοινωνικής ομάδας. Ενδιαφέρον, επίσης, έχει ο τρόπος με τον οποίον προβάλλονται οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας, όταν φωτογραφίζονται μαζί, αλλά και η διάθεση επίδειξης στα πρόσωπα των περήφανων ενοίκων. Εύστοχα σχολιάζει ο επιμελητής της έκθεσης Κώστας Πράπογλου στον κατάλογο, «η σουρεαλιστική ατμόσφαιρα των εικόνων ενισχύει την παραμόρφωση της πραγματικότητας, μεταφέροντας ταυτόχρονα τον θεατή σε μια απροσδιόριστη και σχεδόν ουτοπική σφαίρα».
Σε τελείως διαφορετικό κλίμα, ο Andrei Nacu (γεν.1984, Ρουμανία) στο έργο In the Forsaken Garden Time is a Thief με αρχειακό υλικό από οικογενειακές φωτογραφίες και αφηγήσεις, μας προσκαλεί να δούμε την ιστορία των γονιών του τα τελευταία πενήντα χρόνια σε αναλογία με τις περιπέτειες που πέρασε η χώρα. Φωτογραφίες αινιγματικές και ιδιαίτερα ατμοσφαιρικές, αφηγούνται αποσπασματικά στιγμές από την ζωή του ζευγαριού, όπου η απογοήτευση και οι οδύνες εναλλάσσονται με στιγμές χαράς και ελπίδας, ενώ η συντροφικότητα μοιάζει να θριαμβεύει στον χρόνο. Παρόλο που σαν θεατές νιώθουμε ότι κοιτάμε «μέσα από την κλειδαρότρυπα» τις τόσο προσωπικές στιγμές, την ίδια στιγμή οι εικόνες αυτές συμπληρώνουν το πάζλ της συλλογικής ιστορίας της Ρουμανίας.
Τέλος, περνώντας από τον ιδιωτικό χώρο στον δημόσιο, ο Davin Ellicson (γεν.1978, Η.Π.Α.) ξεκίνησε το 2002 ένα road trip με ένα παλιό Dacia και έκτοτε φωτογραφίζει τόπους και ανθρώπους της πρωτεύουσας και της υπαίθρου κυρίως. Στο κατεξοχήν ανθρωποκεντρικό έργο του αποτυπώνει στιγμιότυπα της ανθρώπινης εμπειρίας και επαφής, τον τρόπο ζωής, τα ήθη, και τις φυσιογνωμίες των ανθρώπων. Γοητευμένος από την αυθεντικότητα ενός τόπου πολύ διαφορετικού από τον δικό του, σχετικά αναλλοίωτου από τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής και την παγκοσμιοποίηση, οι φωτογραφίες του αναπόφευκτα αποπνέουν ρομαντισμό και νοσταλγία.
Η έκθεση παρουσιάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Λ. Κανελλόπουλος στην Ελευσίνα μέχρι τις 15 Νοεμβρίου.
Επιμελητής της έκθεσης είναι ο Δρ Κώστας Πράπογλου, αρχαιολόγος-αρχιτέκτονας, κριτικός σύγχρονης τέχνης και επιμελητής με έδρα το Λονδίνο και την Αθήνα. Κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε καταλόγους εκθέσεων και δημοσιεύσεις στο εξωτερικό και την Ελλάδα, ενώ κριτικές και άρθρα του δημοσιεύονται στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Λεζάντες έργων:
1. David Leventi, Palace of the Parliament, Bucharest, Romania (2007), © David Leventi / courtesy Rick Wester Fine Art
2. Ioana Cirlig, Young love (2014), © Ioana Cirlig
3. Petrut Calinescu, Certeze village (2012), © Petrut Calinescu
4. Davin Ellicson, Roma girls, Coroieni, Transylvania, Romania (2011), © Davin Ellicson
Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση μπορείτε να βρείτε εδώ