Ένα έργο τέχνης προσωποποιείται από κάποιες ιδιότητες, που λόγω θέματος, σύνθεσης και περιεχομένου, το προβάλλουν ως ξεχωριστό. Διάφορα τεχνικά χαρακτηριστικά όπως η μορφή, το σχήμα, το μοτίβο, η υφή, το χρώμα και η ύλη καθορίζουν την ποιότητα, την αξία και την αναγνωρισιμότητα, με μια λέξη το “κάλλος” του έργου. Πολλές φορές η ύλη οργανικά προερχόμενη, ως αποτέλεσμα της φύσης καταλήγει σε εργαλείο του καλλιτέχνη και εκτός από την λειτουργία της σαν εκτελεστικό μέσο, φαίνεται η ίδια να γίνεται το θέμα ενός έργου. Στην έκθεση “Οργανικές Εγγύτητες” οι Μαρία Βύρρα, Μάρθα Δημητροπούλου, Στέλιος Καραμανώλης και Θεόφιλος Κατσιπάνος, σύγχρονοι Έλληνες εικαστικοί, συνδέονται μεταξύ τους με έργα που διερευνούν είτε μέσω της ύλης είτε μέσω του θέματος την αναπαράσταση ή την περιγραφή μίας κατάστασης που αφορά την φύση και την οργάνωση της με τόλμη, επίκαιρη αντίληψη και άκρως συναισθηματική ένταση.
H Μαρία Βύρρα έχει δημιουργήσει μια καλλιτεχνική γλώσσα που αποφεύγει την κατηγοριοποίηση συνδυάζοντας ένα ευρύ φάσμα χρονικών περιόδων και εικονογραφικών συμβάσεων. Χρησιμοποιεί τα τοπία ή τις μορφές της ως όχημα για την ενδελεχή εξερεύνηση του χρώματος, αποδίδοντας με στροβιλιζόμενες πινελιές τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που θέλει να τονίσει στο έργο της. Δημιουργείται έτσι η ψευδαίσθηση του όγκου και της ύλης (impasto painting), σε αντίθεση με το “φωτογραφικό” φόντο που είναι διαμορφωμένο σε γεωμετρικά και χρωματικά επίπεδα διαφορετικού τονισμού. Έχοντας συχνά ως χαρακτηριστικό την τάση για παραμόρφωση, έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση σε ασύμφωνες χρωματικές ρυθμίσεις και εντάσεις. Ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το υπερυψωμένο impasto, γλυκαίνοντας και ομαλοποιώντας το οπτικό αποτέλεσμα μέσω της λεπτής εφαρμογής του πινέλου. Τα γλυπτικά χρώματα της Βύρρα αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια της μέσω του όγκου να προσδώσει ένταση και ζωντάνια στα τοπία, εκφράσεις και συναίσθημα στις φιγούρες. Οι καμπύλες γραμμές περιέλιξης, δημιουργούν κινούμενα και απτά περιβάλλοντα ή παραμορφωμένα και ψηλαφητά πορτραίτα.
Υπερβαίνοντας το χρόνο και τις εικονογραφικές συμβάσεις, τα χρώματα και οι μορφές υποβάλλονται σε περαιτέρω επανεκτίμηση. Το έργο της Βύρρα αφοπλίζει τις κοινές διακρίσεις μεταξύ ομορφιάς και απέχθειας, ενισχύοντας την συναισθηματική ένταση που συσσωρεύεται μέσα μας. Εννοιολογικά καταδεικνύει πως η ένταση αυτή βρίσκεται ουσιαστικά όχι στην καθ’ αυτή βασική εικόνα αλλά, πιθανώς στις δυνατότητες που απορρέουν από αυτήν. Φύση και σώματα, πρόσωπα και δέντρα μπλέκονται και αλληλοσυμπληρώνονται αφήνοντας μας μια παράξενη αλλά απελευθερωμένη εντύπωση.
Η φύση, στην πιο απλή της μορφή, είναι άρρητα συνδεμένη με το έργο της Μάρθας Δημητροπούλου. Ζώντας μέσα στο δάσος και επηρεασμένη από την συνύπαρξή της με τη φύση, χρησιμοποιεί ως υλικό, τις πευκοβελόνες για να δημιουργήσει γλυπτά που παραπέμπουν στο ζωικό πληθυσμό ή σε χρηστικά και πολυτελή αντικείμενα. Μας δείχνει πως μπορεί το υλικό ν’ αλλάξει μια φόρμα, ένα χρώμα , μια υφή όπως και τις ιδέες και τα συναισθήματα μας. Το έργο έχει μια εσωτερική διδαχή, με την πεποίθηση ότι αυτό που βλέπουμε εξωτερικά, επιφανειακά είναι η αφορμή για προβληματισμό και διδάγματα. Τα γλυπτά της, βαθιά συμβολικά, είναι ένας ύμνος για το φυσικό περιβάλλον και τη σημασία του στη ζωή μας. Αυτά τα απλά αντικείμενα που δημιουργούνται από ένα οργανικό και τόσο εφήμερο υλικό παράγωγο της φύσης, έρχονται σε αντίθεση με την μεγαλομανία, την κυριαρχία ,την επίδειξη του πλούτου και την ισχύ της καθημερινότητας. Με τα γλυπτά της σχολιάζει ένα σύνθετο πρόβλημα με σκοτεινές συνέπειες για το μέλλον του περιβάλλοντος. Μια ματιά στη φύση είναι απολαυστική και συναρπαστική καθώς γίνεται πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, όμως παρατηρώντας και μαθαίνοντας μέσα από αυτήν φωτίζεται η ανθρώπινη σκέψη για τη στάση της ζωής και συμπεριφοράς που πρέπει να ακολουθούμε, σκοπεύοντας στην ισορροπία, τον σεβασμό και την αρμονία…
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το έργο του Στέλιου Καραμανώλη βασίζεται σε μια διερευνημένη μορφή της αφηρημένης ζωγραφικής με μίνιμαλ αισθητική, μέσα από ένα μεταμοντέρνο προσδιορισμό σχημάτων, γραμμών και συμβόλων. Συνδέει στοιχεία της αρχιτεκτονικής με μία μοναδική καλλιγραφία γεωμετρικών εικόνων που ενσωματώνονται στα μοτίβα διαφορετικών επιπέδων. Χρησιμοποιεί τα ελλιπή σχήματα, με οικονομία στη γραμμή, πάντα ανοιχτά στην εστίαση, με δημιουργικούς τρόπους ερμηνείας, λαμβάνοντας πάντα στα υπόψη του την παραστατικότητα ως ερμηνεία της εκάστοτε εικόνας που δημιουργεί.
Στα έργα του ακανόνιστες δικτυωμένες τομές συνενώνονται σε σχήματα-εικόνες, σπιτιού, ζώου, φυτού ή ανθρώπινης φιγούρας, με φόντο πολλές φορές το υπόλευκο του λινού καμβά. Αυτή η ζωγραφική διαδικασία συμπληρώνεται με απαλούς χρωματισμούς, σε απλοποιημένη μορφή, η οποία έχει τις ρίζες της στην έντονη παρατήρηση του κόσμου γύρω του. Τα θέματα του αινιγματικά στην ερμηνεία ξετυλίγονται σε περίεργες απεικονίσεις ενθαρρύνοντας το μάτι να περιπλανηθεί μέσα στο έργο ανακαλύπτοντας θελκτικές αφηγήσεις και οικείες ερμηνείες. Αυτό αναγκάζει το θεατή ν΄ αμφισβητήσει την αισθητική του προσοχή και το πως αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, καθώς και τις επίσημες ερμηνείες για την αφηρημένη ζωγραφική. Ο Καραμανώλης προσεγγίζει τη ζωγραφική αναζωπυρώνοντας το ενδιαφέρον για την απομάκρυνση των περιττών λεπτομερειών για να αφήσει μόνο τις βασικές επιθυμητές πληροφορίες ανάγνωσης του έργου. Παρόλο που οι υπαινιγμοί για το τοπίο είναι έντονοι, ενσωματώνει με τον αφηρημένο τρόπο τις τυπικές και εκφραστικές δυνατότητες της σχεδιαστικής διαδικασίας. Τελικά με την ενσωμάτωση των εικονιστικών στοιχείων, η εντύπωση μας δεν είναι η αλληλεπίδραση των σχημάτων στο βλέμμα αλλά η αμεσότητα της, παρόλο που η διακριτή εικόνα φαίνεται ως ανολοκλήρωτη…
O Θεόφιλος Κατσιπάνος ζωγραφίζει εικόνες βγαλμένες από “ζώντα όνειρα”. Χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή τεχνική της κλασικής ζωγραφικής οι περίπλοκες εικόνες του αποφεύγουν να προσδώσουν λογική εξήγηση. Μεταφέρουν το θεατή σε ένα φαινομενικά οικείο κόσμο όπου, με μια προσεκτική εξέταση, το αίσθημα της οικειότητας σύντομα εξαφανίζεται για να αντικατασταθεί από σύγχυση και μερικές φορές δυσφορία.
Η ανθρώπινη ύπαρξη σε όλες τις όψεις της, σε αλληλεπίδραση και απομόνωση, μας κατακλύζει με μια σειρά από μορφές άλλοτε οικείες και χαρούμενες, πολλές φορές όμως αλλόκοτες και δυσπρόσιτες. Τα σώματα, μερικώς παραμορφωμένα συνοδεύονται από απροσδιόριστα ή αταίριαστα αντικείμενα μέσα σε αινιγματικά φυσικά περιβάλλοντα ή περίεργα αστικά τοπία. Είναι στην πραγματικότητα αρνήσεις, που σε κρατούν σε απόσταση, εικόνες άπιαστες, προορισμένες να ταλαντεύονται μεταξύ του πραγματικού και του διφορούμενου, του ασαφές και του φυσιολογικού. Οι εικόνες φαίνονται να είναι αλληγορικές, ωστόσο όλο το σκηνικό παραμένει ασυνεπή και δραματικά δυσλειτουργικό, αντικατοπτρίζοντας την σημερινή μας εποχή, την ακραία βία, την τρέλα του κόσμου, τον παραλογισμό, την γρήγορη ροή και εξέλιξη που φτάνει στην σταδιακή αλλοίωση και παραμόρφωση. Η δυναμική των έργων του συνδέεται με την αίσθηση της ζωής μας. Γίνονται μέρος μιας συγκατοίκησης, σα να ανέπνεαν, εμπνέοντας ιδέες σε καθημερινή βάση χάρις στην αναπόφευκτη ή παρηγορητική παρουσία τους, εξυψώνοντας στη ματιά μας τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Αν γίνεσαι πολύ σαφής δεν παράγεις προπαγάνδα, έτσι όλα είναι πάντα θέμα αμφιθυμίας…
Γιώργος Αλτουβάς
Επιμελητής της έκθεσης
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Θεόφιλος Κατσιπάνος, Mozart, 2010, 122×157 cm