Εάν κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, κάπου ανάμεσα στα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια, θα δούμε μικρούς ανθρώπους να αγαπάνε ανθρώπους, να παίζουνε με ανθρώπους και να γελούνε με ανθρώπους, δίχως κριτήρια φυλετικά, θρησκευτικά και χρωματικής παλέτας. Εάν λοιπόν ο άνθρωπος γεννιέται για να αγαπάει και να αγαπιέται, ποιος κακός οιωνός τον γέμισε μίσος;
Τα γεγονότα της 21ή Μαρτίου και η καθιέρωση της ημέρας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού
Το ημερολόγιο δείχνει 21ή Μαρτίου του 1960. Η Νότιος Αφρική ζει ήδη 12 χρόνια υπό την νόμιμη κρατική βίαιη επιβολή της ευρωπαϊκής μειοψηφίας στους ντόπιους πληθυσμούς. Στην πόλη Σάρπβιλ, αγανακτισμένο πλήθος νεαρών φοιτητών ενώνει ειρηνικά τις φωνές τους ενάντια στην επιτομή του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων ,τους νόμους του Απαρτχάιντ. Ο απολογισμός της ειρηνικής αυτής πορείας για την ισότητα και την ισχυρή δήλωση εναντίωσης σε πολιτικές επιβολής ήταν 70 νεκροί διαδηλωτές.
Έξι χρόνια μετά- το 1966 -,ο Ο.Η.Ε αποφασίζει έπειτα από την γενική συνέλευση των ενωμένων κρατών, να καθιερώσει την ημερομηνία της αιματοβαμμένης διαδήλωσης ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού και μας καλεί να μην ξεχάσουμε την βαρβαρότητα των άρρωστων ιδεολογιών και της επιβολής.
Ωστόσο δεν αποφασίζεται να ασκηθεί η απαραίτητη πολιτική κριτική και δράση όλων των χωρών κατά των νόμων του Απαρτχάιντ και έτσι συνεχίζει να υφίστανται. Τελικώς το Απαρτχάιντ, ως επίσημη κρατική πολιτική καταργήθηκε 30 Ιουνίου του 1991 ύστερα από πρωτοβουλία του προέδρου Φρεντερίκ Ντε Κλερκ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τί εστί ρατσισμός;
Οι κύριοι σύμμαχοι του ρατσισμού είναι το χαμηλό πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο. Όταν ένας άνθρωπος στερείται της γνώσης γίνεται φερέφωνο των ήδη υπάρχων προκαταλήψεων. Ο απαίδευτος άνθρωπος λοιπόν που δεν είναι «κάτοχος» ειδικών και γενικών γνώσεων, αισθάνεται ανήμπορος να κοινωνικοποιηθεί και να συμμετέχει σε επιμέρους κοινωνικά σύνολα με αποτέλεσμα να του δημιουργείται εσωτερικό μένος για το ανθρώπινο είδος.
Φυσικό επακόλουθο της εχούσης ψυχοσύνθεσης είναι ο άνθρωπος αυτός να εξωτερικεύσει το μίσος του σε κοινωνικές ομάδες που φαντάζουν ξένες στα μάτια του και ο φόβος του τον καθιστά ανήμπορο να τις γνωρίσει και να τις εκτιμήσει ή και σε κοινωνικές ομάδες που είναι μειοψηφία, ήδη απομονωμένες από την κοινωνία που συνιστούν «ευκολότερη λεία κριτικής».
Αυτός λοιπόν ο άνθρωπος, δεν έχει μια στιβαρή προσωπικότητα με στέμμα το ήθος, είναι ένας άνθρωπος ανελεύθερος, εύκολα χειραγωγήσιμος, που συνήθως εξυπηρετεί οικονομικές, αποπροσανατολιστικές και πολεμοχαρής πολιτικές. Τα ρατσιστικά ιδεολογικά φαινόμενα είναι εχθροί της αξίας της ανθρώπινης ζωής, της μαγείας που κρύβει η διαφορετικότητα και της ελευθερίας.
Η θεατρική πένα και θεωρία ως αντίμαχος του ρατσιστικού μένους.
Απέναντι στην απειλή του τέρατος του ρατσισμού, η θεατρική τέχνη με όλες τις πτυχές της έχει δώσει μια τιτάνια μάχη. Από την Ελισαβετιανή ακόμα εποχή, ιστορικοί θεατρικοί συγγραφείς όπως ο Σαίξπηρ αντιμάχονται στον ρατσισμό μεταξύ των φυλών με όπλο την θεατρική συγγραφική πένα. Γράφονται έργα με διαφορετικής καταγωγής ήρωες όπως ο Οθέλλος.
Ο Σαίξπηρ προάγει το ήθος και την αξιοπρέπεια του μαύρου ήρωα Οθέλλου και αντεπιτίθεται στον ρατσισμό των λευκών προς τους ανθρώπους διαφορετικών φυλών. Η αντιρατσιστική θεατρική μαγεία της εποχής αγγίζει όλες τις προκαταλήψεις (Ενδεικτικά: Ο έμπορος της Βενετίας, έργο του Σαίξπηρ κατά του αντισημιτισμού.) και εναντιώνεται σε αυτές, με σκοπό να τις αφανίσει και να προάγει την ισότητα. Θα μπορούσαμε με το θάρρος του λόγου μας να πούμε, πώς ο Σαίξπηρ προσπαθεί να επηρεάσει και άλλους ανθρώπους της τέχνης που έχουν περιθωριοποιήσει από τα έργα τους ανθρώπους που η κοινωνία τους έχει απομονώσει λόγω της καταγωγής τους.
Από την κλασσική μέχρι και την σύγχρονη θεατρική ζωή, πολλοί θεατρικοί συγγραφείς ανά τον κόσμο επάξια πολεμούν τον ρατσισμό. Γράφονται έργα με κύριο θέμα τον ρατσισμό και την ξενοφοβία όπως τα: «Όλα τα παιδιά του θεού, έχουν φτερά» του Ευγένιου Ο’Νηλ, «Μια γιορτή στου Αλ-Νουρί» του Φόλκερ Λούντβιχ, «Το γάλα» του Βασίλη Κοτσικανούρη, «Η καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά» της Χάριτ Μπίτσερ Στόου μεταξύ πολλών ακόμα σημαντικών αντιρατσιστικών έργων.
Από την θεωρία στην πράξη
Το αντιρατσιστικό πρόσωπο της θεατρικής τέχνης δεν περιορίζεται μονάχα σε θεατρικά έργα και θεωρίες. Οι ανθρωποκεντρικοί χαρακτήρες των ανθρώπων της τέχνης, βοηθούν την πολύτιμη θεωρία να γίνει πράξη. Αμέτρητες θεατρικές παραστάσεις σε θέατρα ,σε σχολεία, σε οργανωμένα και αυτοοργανωμένα θεατρικά φεστιβάλ αντιρατσιστικού/αντιφασιστικού χαρακτήρα κάνουν την εμφάνιση τους.
Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, υπό την αιγίδα της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης ,πραγματοποιεί την κοινωνική δράση «φο-ΡΑ STOP» παρουσιάζοντας την παράσταση «Το Κύμα» του Ρον Τζόουνς σε σχολικές αίθουσες. Αντίστοιχα το Εθνικό Θέατρο παρουσιάζει το «Τρίτο Κύμα» των Τζόζεφ Ρόμπινετ και Ρον Τζόουνς. Ο σκοπός είναι να ευαισθητοποιηθούν οι νεαροί μαθητές και να αντιταχθούν στο φαινόμενο του ρατσισμού έπειτα από καταγγελίες ρατσιστικών συμπεριφορών από μαθητές σε σχολεία της χώρας.
Σε ευρύτερα κοινωνικά πλαίσια, οργανώνεται επί σειρά ετών το αντιρατσιστικό φεστιβάλ του ελεύθερου-αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου Εμπρός. Το φεστιβάλ είναι πολυήμερο και περιλαμβάνει προβολές ταινιών,ομιλίες,θεατρικές παραστάσεις,παρουσιάσεις βιβλίων και εργαστήρια δημιουργικότητας για παιδιά και μεγάλους,με κεντρικο άξονα την καταπολέμηση του ρατσισμού. Και στα υπόλοιπα φεστιβάλ της χώρας όπως στα Αντιρατσιστικό φεστιβάλ Αθηνών, Αντιρατσιστικό φεστιβάλ Ηρακλείου ,Αντιφασιστικό-Αντιρατσιστικό φεστιβάλ Θήβας, -μεταξύ πολλών ακόμα φεστιβάλ- το θεατρικό παιχνίδι και οι παραστάσεις με θέμα την ξενοφοβία κάνουν την εμφάνιση τους.
Από την πλευρά τους, οι θεατρικοί θίασοι δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανενόχλητο το δηλητήριο του ρατσισμού να εισχωρήσει στην ελληνική κοινωνία. Έτσι, μεταξύ άλλων ,ο θίασος Ανάσα όταν η χώρα δέχεται μεγάλες προσφυγικές και μεταναστατευτικές ροές και οι απανταχού ρατσιστές «ξερνούν» ανενόχλητοι το ρατσιστικό τους μένος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ,στα πολιτικά βήματα και στις «καφενειακές» τύπου συζητήσεις, διοργανώνει θεατρικό παιχνίδι για τα παιδιά των προσφύγων στον Ελαιώνα ,σε σχολεία της Αττικής, σε σχολεία νησιωτικών και συνοριακών περιοχών που φιλοξενούνται πρόσφυγες και μετανάστες. Ο σκοπός των θεατρικών παιχνιδιών αυτών είναι να προαχθεί η ισότητα, της αλληλεγγύη μεταξύ των λαών και τα παιδιά να συμμετέχουν και να βιώσουν εσωτερικά τις έννοιες προσφυγιά και μετανάστευση.
Και στην ίδια δυναμική αντιρατσιστική γραμμή πλεύσης κινείται και η θεατρική ζωή σε πολλές χώρες του εξωτερικού εξαιτίας της αναγκαιότητας έπειτα από την αύξηση φασιστικών/ρατσιστικών κρουσμάτων. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και των πέντε ηπείρων κατακλύζονται από προγράμματα θεατρικού παιχνιδιού και παραστάσεων, τα οποία έχουν σκοπό να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν για φαινόμενα ανισότητας και ρατσισμού .Μεταξύ πολλών θεατρικών εγχειρημάτων-διοργανώσεων με θέμα το ρατσισμό, στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου διοργανώνεται «Drama Workshop» με θέμα την ισότητα των φύλλων, των ανθρώπων όλων των κοινωνικοοικονομικών τάξεων και των ανθρώπων όλων των σεξουαλικοτήτων.
Στο Broadway theatre του Καναδά διοργανώνεται για την Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Ρατσισμού, μεγάλου βεληνεκούς αντιρατσιστικό φεστιβάλ. Το κύριο θέμα είναι ο ρατσισμός που δέχονται οι άνθρωποι των μουσουλμανικών κοινοτήτων. Στα πιο αυτοοργανωμένα πλαίσια, αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και καταλήψεις κυρίως στην Ευρώπη διοργανώνουν θεατρικές παραστάσεις και θεατρικά παιχνίδια αντιρατσιστικού/αντιφασιστικού χαρακτήρα, για νέους και μεγάλους με σκοπό την ενοποίηση και την αλληλεγγύη. Για τις ανάγκες των παραστάσεων, έχει δημιουργηθεί και πλήθος αξιόλογων θεατρικών ομάδων ,συγκεκριμένου πολιτικού πρόσημου.
Η τέχνη είναι η ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί. Η τέχνη εκπέμπει προβληματισμό και συναίσθημα και το γεγονός αυτό την καθιστά ικανή να αλλάξει και τον θεατή αλλά και τον δημιουργό της.
Κεντρική φωτογραφίας θέματος: «Το τρίτο κύμα» των Τζόζεφ Ρόμπινετ και Ρον Τζόουνς || Εθνικό Θέατρο