Παναγιώτης Εξαρχέας & Γιάννης Λεάκος: Για να ακούγονται οι «Κωνσταντήδες» αυτού του κόσμου

Το μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη «Ήλιος με δόντια» ανεβαίνει τη φετινή χρονιά στο θέατρο Μπέλλος κάθε Σάββατο (18.00) & Κυριακή (21.00). Η δραματουργική επεξεργασία του έργου έγινε από τη Νεφέλη Μαϊστράλη, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Θανάσης Ζερίτης. Επί σκηνής δύο ηθοποιοί: ο Γιάννης Λεάκος και ο Παναγιώτης Εξαρχέας. Η ερμηνεία τους θα μας εισάγει στον φρενήρη ρυθμό των σκέψεων του «Κωνσταντή», και μέσω αυτού θα μεταφερθούμε από τη σκηνή της Πλάκας στη Χίο του προηγούμενου αιώνα. Η σύγχρονη ελληνική ιστορία μέσα από τα μάτια ενός απόκληρου.

“Γυρνοκοπούσα σαν την άδικη κατάρα δεξιά κι αριστερά κι απ᾿ όπου περνούσα, τα κορίτσια που ήτανε συναγμένα γύρω από τα παιχνίδια τους βουβαίνονταν και µε κοιτούσανε µε µισό µάτι και τ᾽ αγόρια τρέχανε να φύγουνε. δε µου μιλούσε κανένα, διότι φοβούνταν τις µανάδες τους, που λέγανε ότι αποτελούσα τη δεύτερη μεγάλη ντροπή του Φρουρίου. Μετά τις παστρικές λογαριάζανε εµένα, γυναικωτό µε ανεβάζανε, ανώμαλο µε κατεβάζανε. σταυροκοπιόντουσαν στα παράθυρα και κλείνανε µε ορµή τα πατζούρια. μαζεύανε αλαφιασμένες και τα κουτσούβελά τους από το κατώφλι να µη µε δούνε κι εγώ δεν ήξερα από τέτοια τότε και απορούσα.”

***

-Είχε τύχει να ξέρετε το «Ήλιος με δόντια» πριν την προετοιμασία της παράστασης; Τι σας έχει μείνει από την πρώτη ανάγνωσή του;

Παναγιώτης Εξαρχέας: Δεν είχε τύχει να διαβάσω το συγκεκριμένο μυθιστόρημα του Γιάννη Μακριδάκη πριν μου το αναφέρει ο Θανάσης Ζερίτης και πραγματικά με εντυπωσίασε και η ίδια η ιστορία του Κωνσταντή, αλλά και ο τρόπος γραφής του Μακριδάκη, καθώς και το πώς εκτυλίσσεται το όλο αφήγημα. Με συνεπήρε η ανατροπή στο φινάλε και ήμουν πολύ περίεργος πως θα γινόταν παράσταση όλο αυτό. Θυμάμαι να το διαβάζω και να συγκινούμαι από τα όσα πέρασε αυτός ο άνθρωπος ζητώντας αγάπη κι αποδοχή από ένα κοινωνικό σύνολο που τον απέρριπτε καθημερινά. Μου φάνηκε μεγάλη πρόκληση και ανυπομονούσα να ξεκινήσω πρόβες.

Γιάννης Λεάκος: Ούτε εγώ γνώριζα το κείμενο πριν την πρόταση του Θανάση Ζερίτη να συμμετέχω σε αυτή τη δουλειά. Θυμάμαι όμως ότι αγόρασα το βιβλίο την επόμενη κιόλας μέρα και ξεκινώντας την ανάγνωση, ενθουσιάστηκα πολύ γρήγορα από την γραφή και την πλοκή. Με συγκίνησε η ιστορία του Κωνσταντή και ο τρόπος με τον οποίο μιλάει για αυτήν. Η ανατροπή που συμβαίνει στο τέλος με άφησε άναυδο ως αναγνώστη. Θεωρώ ότι είναι ένα πολύ καλογραμμένο βιβλίο και μια ιστορία που αξίζει να διαβαστεί και να ακουστεί.

-Ποιο στοιχείο στην προσωπικότητα του Κωνσταντή θα λέγατε πως θαυμάζετε;

Γιάννης Λεάκος: Ο Κωνσταντής είναι ένας απόκληρος, ένας παρίας της μικρής και κλειστής κοινωνίας που ζει. Η διαφορετικότητα του ενοχλεί και γίνεται στόχος χλευασμού και εκμετάλλευσης από όλους. Μέσα σε αυτό το σύμπαν αυτό το πλάσμα βρίσκει την δύναμη και το χώρο να υπάρξει, προσπαθεί να ανήκει κάπου και να ζήσει όσο πιο ανθρώπινα μπορεί. Η προσπάθεια του αυτή είναι για μένα συγκινητική και αξιοθαύμαστη.

Παναγιώτης Εξαρχέας: Ακριβώς αυτό. Το πώς ο Κωνσταντής αναγκάστηκε να φτιάξει ένα μηχανισμό επιβίωσης για να αντέξει όλη αυτή τη βία που δεχόταν από το περιβάλλον γύρω του. Επιστράτευσε το χιούμορ για να καταφέρει να απαλύνει τις δύσκολες στιγμές που βίωνε και έμαθε να αντέχει και να υπομένει όλα τα αρνητικά για λίγες στιγμές αγάπης κι αποδοχής. Επίσης με συγκίνησε βαθιά ο τρόπος που αντιμετώπιζε τους ανθρώπους που ασκούσαν βία πάνω του καθώς και το πώς διάλεγε να αφηγηθεί τα όσα του έχουν συμβεί. Άτομα βαθιά πληγωμένα όπως ο Κωνσταντής δεν γίνεται παρά να μη τα συμπονέσεις.

-Και εμένα μου έκανε εντύπωση το χίουμορ του Κωνσταντή, σου εντυπώνεται…

Παναγιώτης Εξαρχέας: Το χιούμορ είναι από τα πιο βασικά του χαρακτηριστικά κι ένας μηχανισμός να αντέχει. Οι άνθρωποι που έχουν περάσει τόσο άσχημα πράγματα στη ζωή τους, έχουν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο να στα αφηγούνται από αυτόν που περιμένεις. Επίσης μας δόθηκε η ευκαιρία –μέσα από τα λόγια των ηρώων- να βάλουμε κι εμείς το δικό μας προσωπικό χιούμορ σε αυτό. Τις δικές μας ποιότητες που ταίριαζαν. Οπότε το νιώθω κάτι πολύ φυσικό κι οργανικό. Το χιούμορ κάποιες φορές λειτουργεί κι ως άμυνα, ειδικά σε αυτή την περίπτωση. Κι αυτό είναι ένα κύριο κομμάτι της προσωπικότητας του Κωνσταντή.

-Η πιο τρυφερή σκηνή της παράστασης πρέπει να είναι με τα μαθήματα χορού που πηγαίνουν ο Κωνσταντής και ο Αποστόλης. Λειτούργησε σα βάλσαμο στη γενικότερη σκληρότητα που παρουσιάζει η παράσταση.

Γιάννης Λεάκος: Είναι όντως μια πολύ τρυφερή στιγμή και σημαντική για την σχέση του Κωνσταντή με τον Αποστόλη, τον άνθρωπο που βλέπει ως στήριγμα στη ζωή του. Ο Κωνσταντής μέσω της αφήγησης του στο κομμάτι αυτό, δείχνει πόσο σημαντικό ήταν για αυτόν ο χρόνος που περνούσε εκεί με τον άνθρωπο που αγαπούσε. Είναι οι στιγμές που νιώθει απόλυτα ελεύθερος να είναι με τον Αποστόλη μπροστά σε άλλους ανθρώπους. Επίσης είναι ένα σημείο αποφόρτισης για την ίδια την παράσταση. Μια στιγμή που όλοι μαζί μπορούμε να χαμογελάσουμε.

-Όλη η ιστορία αντί να πατάει στην ιστορική μνήμη, έρχεται να επισημάνει ένα ιστορικό κενό. Παράλληλα, ο Μακριδάκης έχει κάνει μια αξιοσημείωτη έρευνα στον τύπο της εποχής πριν προχωρήσει με τη συγγραφή του βιβλίου του. Κατά την προετοιμασία σας και υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Θανάση Ζερίτη εσείς δουλέψατε με τέτοια ντοκουμέντα;

Γιάννης Λεάκος: Είναι εμφανές το ποσό καλά γνωρίζει ο Μακριδάκης την εποχή που στήνει την ιστορία του. Μια εποχή με πολλές αναταραχές και γεγονότα τεράστιας ιστορικής σημασίας για την χώρα μας. Την περίοδο των προβών ασχοληθήκαμε αρκετά με το κομμάτι των ιστορικών γεγονότων. Ο Θανάσης έδωσε μεγάλη βάση στο να γνωρίζουμε καλά την εποχή και το πολιτικό υπόβαθρο. Αυτό είναι και ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου και της παράστασης φυσικά, ότι παρακολουθούμε την ιστορία του Κωνσταντή σε μια περίοδο με πολύ σημαντικά γεγονότα της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας.

-Η εναλλαγή ρόλων σε ένα έργο που έχει – εκτός από γρήγορη ροή – έντονα στοιχεία βίας, και ως ηθοποιός βρίσκεσαι και στο ρόλο του θύματος και του θύτη αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση;

Παναγιώτης Εξαρχέας: Αρχικά αυτή η δραματουργική προσέγγιση που διάλεξαν ο Ζερίτης με την Μαιστράλη, μου φαίνεται πως προσθέτει ακόμα περισσότερες ποιότητες και στους χαρακτήρες, αλλά και στην ίδια την ιστορία. Η συνεχής εναλλαγή ρόλων αλλά και καταστάσεων και ενεργειών είναι από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της παράστασης κι ένας από τους λόγους που την κάνει δύσκολη για εμάς. Είναι σίγουρα μια πρόκληση, αλλά επειδή ο Ζερίτης ήταν πολύ συγκεκριμένος στο τι ήθελε κι έχουμε πολύ συγκεκριμένες κατευθύνσεις, αυτό μας το κάνει πιο εύκολο. Είναι πολύ σημαντικό ότι κάθε στιγμή ξέρουμε ακριβώς τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε και που πρέπει να πάμε την ιστορία. Και μην ξεχνάμε πως αυτό που μας προχωράει στη δουλειά μας είναι οι προκλήσεις και το να μην επαναπαυόμαστε.

-Έχει ήδη ειπωθεί για την παράσταση πώς έχουμε να κάνουμε με έναν Ζακ Κωστόπουλο, μια Δήμητρα της Λέσβου μιας άλλης εποχής. Γιατί είναι σημαντικό, κατά τη γνώμη σου, να παρακολουθούμε τέτοιους χαρακτήρες και να βλέπουμε την ιστορία από εναλλακτικές σκοπιές;

Παναγιώτης Εξαρχέας: Οι τραγικές ιστορίες αυτών των ανθρώπων – κι άλλων τόσων που δεν έχουν γίνει γνωστές- είναι εδώ για να μας δείχνουν την ανικανότητα μας σαν κοινωνία να δεχτούμε την όποια διαφορετικότητα του άλλου. Το πώς κάποιοι θεωρούν πως έχουν το δικαίωμα να έχουν λόγο πάνω στο σώμα ή την ζωή ενός άλλου ατόμου, απλώς επειδή δεν συμπληρώνει τα κουτάκια που θα κάνει την κοινωνία να τον θεωρεί μέλος της κι όχι κάποιον απόκληρο που πρέπει να μένει κρυμμένος και να ντρέπεται επειδή θέλει αυτά που θέλει. Με σοκάρει βαθιά ότι μεγαλώνουμε σε έναν κόσμο με τόσο ρατσισμό που βλέπουμε γύρω μας ανθρώπους να κοροιδεύουν, να δέρνουν, να βιάζουν, να σκοτώνουν άλλους ανθρώπους γιατί θεωρούν πως δεν αξίζουν να συνυπάρχουν μαζί τους. Γιατί τους θεωρούν κατώτερους κι ασήμαντους. Το να λέμε τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων και να μην τους ξεχνάμε είναι ένα μικρό λιθαράκι στην προσπάθεια μας μια μέρα να εξαλειφθούν αυτές οι συμπεριφορές και να ζουν οι άνθρωποι τη ζωή που θέλουν χωρίς να κινδυνεύουν.

-Στο έργο θίγονται αρκετά θέματα «ταμπού» για την ελληνική κοινωνία, όπως η ασέλγεια κατά ανηλίκων από Ιερέα (ή τραγόπαπα, όπως τον χαρακτηρίζει η μητέρα του πρωταγωνιστή μας), αλλά και η αντρική κακοποίηση. Τα τελευταία χρόνια, και μέσω των αποκαλύψεων στο χώρο της τέχνης, νιώθεις πως έχουν γίνει βήματα ώστε να σπάσει η σιωπή; Η ίδια η τέχνη συμβάλει σε αυτό;

Γιάννης Λεάκος: Τα τελευταία χρόνια σίγουρα έγιναν κάποια βήματα στο κομμάτι αυτό, αλλά δυστυχώς δεν θεωρώ ότι στην πραγματικότητα έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα. Απλά μεταμορφώνονται με άλλο τρόπο. Τα γεγονότα μας το υπενθυμίζουν. Η κακοποίηση και οι δολοφονίες, ειδικά οι γυναικοκτονίες, έχουν γίνει πια καθημερινότητα και νιώθω ότι συνηθίζουμε σε αυτό το κακοποιητικό κλίμα. Ο φόβος υπάρχει ακόμα και νομίζω πώς μιλάμε λιγότερο από όσο θα έπρεπε. Η τέχνη σίγουρα συμβάλει ή τουλάχιστον προσπαθεί. Ειδικά όταν η επιλογή των έργων/κειμένων, στην περίπτωση του θεάτρου, στοχεύουν προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να υπάρχουν έργα που να μας υπενθυμίζουν διαρκώς τις παθογένειες της βίας.

-Μπορείτε να μας μεταφέρετε ένα αστείο ή αγαπημένο στιγμιότυπο από τις πρόβες;

Γιάννης Λεάκος: Πολλά αστεία στιγμιότυπα θα μπορούσα να αναφέρω, μιας και μπορώ να πω ότι έχουμε γελάσει πολύ στις πρόβες και γενικά περάσαμε πολύ όμορφα, όσο κλισέ και αν ακούγεται. Σε αυτό που θέλω να σταθώ όμως εγώ, έχει να κάνει με την στήριξη και την φροντίδα των συνεργατών μου. Στο ξεκίνημα των προβών βρισκόμουν ακόμα σε αποθεραπεία ενός σοβαρού τραυματισμού στο πόδι και οριακά δεν ήξερα αν θα μπορέσω να ανταπεξέλθω στις ανάγκες της παράστασης. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε ειδικά ο Θανάσης, αλλά και όλη η ομάδα  το πρόβλημα μου αυτό, ήταν για μένα συγκινητικός. Οφείλω με την ευκαιρία αυτή, να τους πω και δημόσια ένα μεγάλο ευχαριστώ!

Παναγιώτης Εξαρχέας: Σίγουρα συνέβησαν διάφορα αστεία πράγματα κατά τη διάρκεια των προβών, αλλά μια πραγματικά αγαπημένη μου στιγμή που δεν θα ξεχάσω ήταν όταν σε ένα από τα πρώτα περάσματα του έργου που κάναμε (με όλες τις δυσκολίες και τα λάθη που υπάρχουν πάντα σε αυτά), μετά από μια δύσκολη σκηνή κι ενώ είχαμε λίγα δευτερόλεπτα για να ξαναβγούμε, ο Γιάννης πέρασε δίπλα μου και μου έσφιξε το χέρι. Ήταν σαν να επιβεβαιώσαμε ότι είμαστε μαζί σε αυτό και στηρίζουμε ο ένας τον άλλο. Και νιώθω τυχερός και χαρούμενος που κάνω το συγκεκριμένο έργο μαζί του.

Photo Credit: Ελίνα Γιουνανλή 

Διαβάστε επίσης:

Ήλιος με δόντια, του Γιάννη Μακριδάκη σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη στο θέατρο Μπέλλος