Α’ Παγόσμιος Πόλεμος: Η μεγαλύτερη και πιο πολύνεκρη πολεμική αναμέτρηση που γνώρισε ο κόσμος μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1914, οταν η Αυστροουγγαρία κύρηξε τον πόλεμο κατά της Σερβίας και τελείωσε με την ταπεινωτική ήττα της Γερμανίας και των συμμάχων της στις 11 Νοεμβρίου 1918. Όνομάστηκε Α’ Παγόσμιος Πόλεμος ή Μεγάλος Πόλεμος, επειδή εξαπλώθηκε πέρα απο τα σύνορα της Ευρώπης και αναμίχθηκαν σ’αυτόν όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής.
Από την Ελένη Τσόκα
100 χρόνια μετά την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Πανόραμα Ευρωπαικού Κινηματογράφου, που διεξάγεται απο 16 εως 26 Οκτωβρίου στους κινηματογράφους ΆΣΤΥ και ΑΑΒΟΡΑ, «ανθολογεί» 11 απ’τις σημαντικότερες στιγμές της 7ης τέχνης που αντλούν την θεματική τους απο τον πιο φονικό πόλεμο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ταινίες που καλύπτουν ενα ευρύ χρονικό φάσμα και πικοίλα κινηματογραφικά ειδή. Αντιπολεμικά δράματα, κωμωδίες, καθώς και φίλμ που φλερτάρουν έντονα με την τεκμηρίωση, μιας κι απέχουν χρονικά ελάχιστα απο την κατάπαυση του πυρός. Πασίγνωστα αρίστουργηματα, άλλα λιγότερο γνωστά περιμένουν τους πραγματικούς σινεφίλ να τα ανακαλύψουν.
Επτά χρόνια προτού ο Κιούμπρικ σκηνοθετήσει το “Dr Strangelove” το 1964 και αποδώσει με κωμικότητα το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας, καταπιανόταν με τον Α’ Παγόσμιο Πόλεμο μέσα απο την ταινία “Σταυροί στο μέτωπο”, που παρ’οτι δεν γνωρίσε την επιτυχία των υπολοίπων ταινιών του, συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα αντιπολεμικά αριστουργήματα. Η ταινία λογοκρίθηκε σε πολλές χώρες και σε ορισμένες μάλιστα απαγορεύθηκε (Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία). Χωρίς να υποκύπτει στους συνήθεις λυρικούς τόνους που χαρακτηρίζουν το είδος, ο περφεξιονιστής δημιουργός αποδίδει τον παραλογισμό του πολέμου και την υπολογιστική αντιμετώπιση του απ’τους ανώτερους αξιωματικούς, για τους οποίους οι στρατιώτες δεν είναι τίποτα περισσότερο απο αναλώσιμα υλικά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στο φίλμ αντίστοιχα “Ουδέν νεότερον απ’το δυτικό μέτωπο” καταγράφεται μια ιστορική συνθήκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα η άγνοια όσων μετέβαιναν στα μεγάλα μέτωπα. Οι φαύλες ηρωικές εικόνες που μετατράπηκαν σε ζοφερές εκατόμβες νεκρών. Αμνοί και ερίφια που στάλθηκαν συνειδητά από τους στρατιωτικούς ηγήτορές τους σε πεδία σφαγής.
Δύο από τους πλέον πολιτικοποιημένους σκηνοθέτες -θύματα αμφότεροι του Μακαρθισμού-, ο Ντάλτον Τράμπο και ο Τζόζεφ Λόουζι, εστίασαν στον πόλεμο με τις ταινίες «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του» (1971) και «Σταυροί στα χαρακώματα» (1964). Ειδικότερα η πρώτη και σαφώς γνωστότερη ταινία αποτελεί και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναδρομής των δημιουργών σε έναν προγενέστερο πόλεμο για να ασκήσουν κριτική σε έναν που πραγματοποιείται σε παρόντα χρόνο, που στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι άλλος από τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Στις δύο κωμωδίες του αφιερώματος βρίσκουμε τον Τσάρλι Τσάπλιν με τον «Σαρλό στρατιώτη» (1918) και τον «Μεγάλο πόλεμο» (1959) του Μονιτσέλι, με την ταινία του Ιταλού δημιουργού να αναγεννά ώς ένα μεγάλο βαθμό ολόκληρο το είδος της ιταλικής κωμωδίας.
Παράλληλα με τα πασίγνωστα αριστουργήματα του Ζαν Ρενουάρ «Η μεγάλη χίμαιρα» (1937) και του Μίκαελ Χάνεκε «Η λευκή κορδέλα» (2009), που απέσπασε το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Κανών, στο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου βρίσκουμε και λιγότερο προβεβλημένες ταινίες, όπως «Ο Λοχίας Γιορκ» (1942) του μεγάλου Αμερικανού σκηνοθέτη Χάουαρντ Χοκς, ο οποίος καταπιάστηκε στην καριέρα του σχεδόν με όλα τα κινηματογραφικά είδη, από κωμωδίες και γουέστερν, μέχρι γκανγκστερικές ταινίες και μεγάλα δράματα. Στο «Λοχία Γιορκ» μάλιστα μεταξύ των πρωταγωνιστών βρίσκουμε και τον Γκάρι Κούπερ.
Στο ίδιο πλαίσιο των σπάνια προβεβλημένων ταινιών, οι σινεφίλ θα έχουν την ευκαιρία να δουν το φιλμ του Φρανκ Μπόρζατζ «Αποχαιρετισμός στα όπλα» (1932), μεταφορά του ομώνυμου ημιαυτοβιογραφικού βιβλίου του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, καθώς και το φιλμ «Στο δυτικό μέτωπο» (1930) του μεγάλου Αυστριακού σκηνοθέτη Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ, όπου τέσσερις Γερμανοί στρατιώτες του πεζικού ζουν τις ζωές τους στα χαρακώματα της Γαλλίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών του πολέμου, βιώνουν την αγάπη, την απιστία, την παραφροσύνη και, τελικά, το θάνατο.