Παράλογος Άνθρωπος, του Γούντι Άλεν

Η Odeon παρουσιάζει στους κινηματογράφους από τις 27 Αυγούστου 2015 την ταινία «Παράλογος Άνθρωπος» (Irrational Man) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Γούντι Άλεν, με τον Χοακίν Φίνιξ και την Έμμα Στόουν.

Ο Γούντι Άλεν επιστρέφει με το δυνατό πρωταγωνιστικό δίδυμο Χοακίν Φίνιξ και Έμμα Στόουν, και τον γεμάτο ανατροπές και φιλοσοφικές αναζητήσεις «Παράλογο Άνθρωπο».

Ο καθηγητής φιλοσοφίας Έιμπ Λούκας (Χοακίν Φίνιξ) έχει πιάσει πάτο, ανήμπορος να βρει νόημα ή χαρά στη ζωή. Νιώθει ότι όλα όσα δοκίμασε να κάνει, από πολιτικό ακτιβισμό ως τα μαθήματά του, δεν κάνουν τελικά καμία διαφορά, και έχει βυθιστεί σε μια αδιέξοδη υπαρξιακή απελπισία.

Η ψυχολογία του δεν αλλάζει ούτε μετά την άφιξή του σε ένα μικρό πανεπιστήμιο, όπου συναντά την Ρίτα Ρίτσαρντς (Πάρκερ Πόουζι), μια μοναχική καθηγήτρια που θέλει να ξεφύγει από τον δυστυχισμένο γάμο της, και την Τζιλ Πόλαρντ (Έμμα Στόουν), την καλύτερη φοιτήτριά του που εξελίσσεται σε στενή του φίλη. Παρόλο που η Τζιλ αγαπά τον φίλο της, βρίσκει την βασανισμένη, καλλιτεχνική προσωπικότητα του Έιμπ ακαταμάχητη και όσο τα σημάδια της ψυχικής του ανισορροπίας πληθαίνουν, τόσο εκείνη ελκύεται από αυτόν.

Όλα αλλάζουν όταν ο Έιμπ και η Τζιλ ακούν κατά τύχη την συζήτηση ενός αγνώστου και ο Έιμπ παίρνει μια αναπάντεχη απόφαση, που τον απελευθερώνει και του δίνει μια νέα, ορμητική διάθεση για ζωή. Η απόφασή του, όμως, θα αλλάξει τη ζωή του ίδιου, της Τζιλ και της Ρίτα για πάντα.

Τα ‘Μεγάλα Ερωτήματα’

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της πλούσιας καριέρας του Γούντι Άλεν μέσα στα χρόνια είναι η ενασχόλησή του με τη φιλοσοφία: την έχει σατιρίσει, αμφισβητήσει, επικαλεστεί και εξερευνήσει σε άρθρα και μελέτες, σε θεατρικά έργα και, φυσικά, σε ταινίες. «Από την νεαρή μου ηλικία, για κάποιο λόγο, πάντα με προσέλκυαν αυτά που ο κόσμος αποκαλεί ‘μεγάλα ερωτήματα’», λέει ο ίδιος. «Είναι το βασικό θέμα στις ταινίες μου, είτε το διακωμωδώ στις κομεντί είτε το αντιμετωπίζω πιο σοβαρά στις δραματικές ταινίες».

Το ήδη υπάρχον ενδιαφέρον του για την φιλοσοφία παγιώθηκε με τις ταινίες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, οι οποίες τον επηρέασαν βαθιά. «Τότε δεν είχα διαβάσει Νίτσε ή Κίρκεγκορ, τους φιλοσόφους που επηρέασαν περισσότερο τον Μπέργκμαν, αλλά το έργο του, τα όσα ρώταγε και έθιγε, με άγγιξαν. Έπειτα, διάβασα αρκετά για να έχω μια καλύτερη κατανόηση όλων όσα έθιξε. Τελικά διαπίστωσα ότι ήταν μια ευχάριστη διαδικασία για μένα, να διαβάζω διάφορους φιλοσόφους και να προσπαθώ να κατανοήσω τον τρόπο με τον οποίο επιχειρούν να απαντήσουν ερωτήματα που δεν έχουν απάντηση, συχνά αντικρούοντας ο ένας τον άλλο. Δεν έχω γράψει κάτι πρωτότυπο στις ιστορίες μου, είμαι απλώς το προϊόν των φιλοσόφων που έχω μελετήσει. Το μόνο που μπορεί να ισχυριστεί κανείς είναι ότι υπάρχει μια φιλοσοφική συνέπεια στις ταινίες μου, αλλά γενικά είναι απλώς εμμονές μου σχετικά με θέματα που απασχολούν τους πάντες. Με ενδιαφέρουν καταθλιπτικές πραγματικότητες που με στοιχειώνουν, και τις φιλτράρω μέσα από την δική μου οπτική».

Η δραματική κομεντί μυστηρίου «Irrational Man» είναι και η πρώτη φορά που ο Άλεν είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί με έναν από τους καλύτερους ηθοποιούς της εποχής μας, τον Χοακίν Φίνιξ, («The Master», «Inherent Vice», «Gladiator» και «Walk the Line», μεταξύ άλλων). «Ο Έιμπ πάντα προσπαθούσε να κάνει κάτι ουσιαστικό και καλό με τη ζωή του», λέει ο Φίνιξ. «Υπήρξε πολιτικός ακτιβιστής και έχει ταξιδέψει σε κατεστραμμένες περιοχές του κόσμου για να βοηθήσει κόσμο. Αλλά του συμβαίνουν κάποια τρομερά πράγματα και μετά από λίγο καιρό αρχίζει να αισθάνεται ότι δεν κάνει καμία διαφορά – ακόμη και οι φοιτητές του δεν πρόκειται να αναλογιστούν την ζωή μόλις περάσουν το τελευταίο τους διαγώνισμα στη σχολή».

Όταν τον γνωρίζουμε στην αρχή της ταινίας, η «ασχήμια και ο πόνος της ανθρώπινης ύπαρξης τον έχουν καταρρακώσει», όπως λέει ο σκηνοθέτης. «Αισθάνεται αποτυχημένος γιατί ποτέ δεν άφησε το σημάδι του. Έχει γράψει διάφορες διατριβές που έχουν εμπνεύσει καθηγητές και φοιτητές, αλλά απλώς δεν νοιάζεται πια για τίποτα – κάτι το οποίο δηλώνει ευθαρσώς και στους φοιτητές του, μόλις φτάνει στο καινούριο του πόστο σε ένα μικρό πανεπιστήμιο».

Σύμφωνα με τον Άλεν, ο Φίνιξ έχει μια εγγενή πολυπλοκότητα που ταίριαζε ιδανικά στον ρόλο: «ό, τι κι αν του δώσεις, γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρον λόγω αυτού που φέρνει με την δική του προσωπικότητα. Πάντα κάτι συμβαίνει στα μάτια του».

Η άφιξη του Έιμπ αναστατώνει τη ζωή της συναδέλφου του, Ρίτα Ρίτσαρνς (Πάρκερ Πόουζι). Δυστυχισμένη στον γάμο της και παγιδευμένη σε μια ζωή ρηχή, η Ρίτα πίνει πολύ και φαντασιώνεται διαρκώς μια άλλη, πιο παθιασμένη πραγματικότητα, χάρη σε μια ιδανική ερωτική σχέση με τον Έιμπ. «Τελικά δεν είναι πιο δυναμικός από τον άντρα της», λέει ο Πόουζι, «και δεν μπορεί να πραγματοποιήσει αυτά που εκείνη ονειρεύεται. Φαίνεται απόμακρος αλλά είναι απλώς μπερδεμένος και χαμένος – δεν είναι παρών».

Πέρα από την Ρίτα, ο Έιμπ περνά χρόνο και με την Τζιλ (Έμμα Στόουν), μια πανέξυπνη και χαρισματική φοιτήτριά του, η οποία βλέπει την φιλία τους ως μια ευκαιρία για να διευρύνει τους ορίζοντές της και να εξερευνήσει τη ζωή στο πλάι ενός ανήσυχου φιλοσοφικά καλλιτέχνη. «Ο Έιμπ μετατρέπει τα πάντα σε ένα μάθημα φιλοσοφίας», εξηγεί η Στόουν, «και η Τζιλ είναι μια υπερ-πρόθυμη μαθήτρια γιατί προσπαθεί να σκεφτεί ριζοσπαστικά, σαν εκείνον. Είναι σε μια φούσκα, πιστεύοντας ότι μπορεί να σώσει κάποιον από τον κατήφορο που έχει πάρει. Δεν έχει βοηθήσει κανέναν να βγει από μια τόσο σκοτεινή τρύπα και δεν καταλαβαίνει ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια τέτοια τρύπα και σένα».

«Όταν διάβασα το σενάριο, έθιξε πολλά ερωτήματα σχετικά με την ηθική», συμπληρώνει. «Ο Έιμπ δεν ακολουθεί τους κανόνες του κόσμου και η Τζιλ προσπαθεί να καταλάβει μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Εξερευνά την έννοια του τυχαίου και της μοίρας, όπως κάναμε μαζί και στο “Μαγεία στο Σεληνόφως”».

«Η ύπαρξη δεν έχει κανένα νόημα ή λογική»

Αυτό το τυχαίο συμβολίζεται από ένα αναπάντεχο γεγονός, που ανατρέπει τα πάντα. Ο Έιμπ και η Τζιλ βρίσκονται σε ένα εστιατόριο, όπου ακούν κατά λάθος την φορτισμένη συναισθηματικά συζήτηση των διπλανών τους. Ο Έιμπ αναπτύσσει μια υπέρμετρη εμμονή με τα όσα άκουσε και αποφασίζει να δράσει, ενθουσιασμένος που επιτέλους είναι ο παράγοντας μιας ουσιαστικής αλλαγής. «Ξαφνικά επανεκτιμά την ίδια τη ζωή», λέει ο Άλεν. «Βρίσκει κάτι στο οποίο να πιστεύει, και αυτό ήταν ακριβώς ό, τι έψαχνε στη ζωή του, χωρίς να το ξέρει ότι το έψαχνε. Είναι μια παράλογη νοοτροπία, το αποτέλεσμα των διαστρεβλώσεων και του θυμού και της αγανάκτησής του για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο κόσμος και την συμπεριφορά των ανθρώπων. Φυσικά δεν είναι ο λογικός άνθρωπος που νομίζει ότι είναι. Είναι καλός στα λόγια, έχει φανταχτερά επιχειρήματα αλλά όταν τα εξετάσεις προσεκτικά, δεν στέκουν».

Όπως συνηθίζει με πολλές από τις δραματικές του ταινίες, ο Γούντι Άλεν γύρισε την ταινία σε widescreen. «Πιστεύω ότι οι “μικρότερες” ιστορίες γράφουν καλύτερα σε widescreen, αντίθετα με την ιδέα ότι αυτό ταιριάζει σε επικές πολεμικές ταινίες ή γουέστερν. Είναι εύκολο να κάνεις μια ταινία για το Παρίσι της δεκαετίας του ’20 και να το κάνεις να φαίνεται μαγικό. Η πρόκληση είναι να γυρίσεις ελκυστικές εικόνες σε μια τέτοια ‘μικρότερη’ ιστορία αλλά δεν θέλησα να υπερβάλλω όσον αφορά το στιλ, γιατί νομίζω ότι η ιστορία ήθελε ρεαλισμό. Το σημαντικό είναι το κοινό να βρει συναρπαστικούς τους χαρακτήρες και τις θεματικές της ιστορίας, και ευτυχώς αυτό το φρόντισαν οι ηθοποιοί. Εγώ απλώς τους έδωσα το υλικό και τις σκέψεις μου».

Η βασικότερη αυτών των σκέψεων, που πρωταγωνιστεί ως η βασική θεματική του «Παράλογου Ανθρώπου» δεν είναι άλλη από την έννοια του τυχαίου, αφού η ιστορία επιφυλάσσει μια σειρά τυχαίων γεγονότων με συνέπειες που ισορροπούν ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. «Πιστεύω ακράδαντα στο, δίχως απολύτως κανένα νόημα, τυχαίο της ύπαρξης. Αυτό ήθελα να πω στο “Match Point” και αυτό διδάσκει ο Έιμπ στην τάξη του. Η ύπαρξη δεν έχει κανένα νόημα ή λογική. Όλοι υπόκεινται στο εντελώς εύθραυστο απρόοπτο της ζωής. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια λανθασμένη στροφή στο δρόμο και έπειτα…».

Σκηνοθεσία Γούντι Άλεν

Σενάριο Γούντι Άλεν

Παραγωγή Λέτι Άρονσον

Στίβεν Τένενμπαουμ

Έντουαρντ Ουόλσον

Ηθοποιοί  Χοακίν Φίνιξ

Έμμα Στόουν

Πάρκερ Πόουζι

Τζέιμι Μπάκλι

Μπέτσι Έιντεμ

Ίθαν Φίλιπς

Μοντάζ Αλίσα Λέπσελτερ

Φωτογραφία Ντάριους Κόντζι

Σκηνικά Σάντο Λοκουάστο

Διάρκεια 96’