Ο Μισέλ Ουελμπέκ προκάλεσε ποικίλα σχόλια πριν από πολλά χρόνια, τόσο αρνητικά όσο και θετικά με το εμβληματικό του βιβλίο Στοιχειώδη σωματίδια πάλι από τις εκδόσεις Εστία. Προχωρημένος νους με κριτική σκέψη και πολλές φορές αμφιλεγόμενες ιδέες ταράζει τα νερά στον λογοτεχνικό κόσμο εγείροντας ερωτήματα γύρω από το πρόσωπό του επιβεβαιώνοντας την ρήση του Όσκαρ Ουάιλντ πως καλύτερα να μιλάνε άσχημα για σένα παρά να μην μιλάνε καθόλου για σένα. Είναι τόσο αγαπητός όσο και μισητός όπως και ο ίδιος αναφέρει και έχει αντιμετωπίσει πολλές φορές την μήνι των δημοσιογράφων και των κριτικών βιβλίου γενικότερα. Σε αυτό το βιβλίο έχουν συγκεντρωθεί πλήθος παρεμβάσεων δικών του για διάφορα καυτά και μη ζητήματα, τα οποία τον απασχόλησαν και τον απασχολούν ακόμα.
Ένας μοναχικός σχοινοβάτης της σκέψης και του λόγου
Αναμφίβολα είναι ένας από τους τελευταίος Γάλλους και Ευρωπαίους διανοούμενους που κάθε φορά που εξωτερικεύει τις σκέψεις του και τους συλλογισμούς του ο κόσμος τον προσέχει γιατί εκφράζεται μόνο όταν έχει κάτι να πει. Έτσι βέβαια πορεύεται και λογοτεχνικά καθώς τόσο η Πλατφόρμα όσο και η πιο πρόσφατη Σεροτονίνη αποτέλεσαν άξια λόγου βιβλία, μυθιστορήματα που πραγματεύονται σύγχρονες προβληματικές της κοινωνικής μας ζωής, βιβλία που αναστατώνουν γιατί έχουν νόημα να υπάρχουν όχι για να γεμίζουν τα ράφια των βιβλιοπωλείων αλλά γιατί παρέχουν μία κάποια προσέγγιση σε φλέγοντα ζητήματα. Το ίδιο πράττει και εδώ με τις παρεμβάσεις του, κάποιες καινούργιες και κάποιες πιο παλιές που πλαισιώνουν τις νέες.
Για παράδειγμα για την έννοια και την ύπαρξη της δυτικής φιλοσοφίας εκφράζεται ανοιχτά και παρουσιάζει την δική του προσωπική οπτική γωνία. Άλλοι θα συμφωνήσουν, άλλοι θα διαφωνήσουν ωστόσο όλοι θα παραδεχτούν πως έχει επιχειρήματα, λόγο μεστό και σκέψη συγκροτημένη άσχετα αν αρέσει ή όχι. “Η δυτική φιλοσοφία δεν ευνοεί καθόλου την έκφραση τέτοιων συναισθημάτων, που δεν αφήνουν καμία θέση στην πρόοδο, στην ελευθερία, στην εξατομίκευση, στο γίγνεσθαι: δεν αποσκοπούν σε τίποτε άλλο εκτός από την αιώνια, τη βλακώδη επανάληψη του ίδιου […] Η δυτική φιλοσοφία είναι ένας μακρύς, υπομονετικό και βάναυσος μηχανισμός εκγύμνασης που στόχο έχει να μας πείσει για κάποιες ψευδείς ιδέες. Η πρώτη είναι ότι πρέπει να σεβόμαστε τον άλλον επειδή είναι διαφορετικός από εμάς ͘ η δεύτερη, ότι έχουμε κάτι να κερδίσουμε από τον θάνατο”.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Ουελμπέκ αποτελεί εκείνον τον Γάλλο στοχαστή που διαμορφώνει άποψη για πολλά ζητήματα και εδώ στο βιβλίο τον διαβάζουμε να γράφει τόσο για θέματα πολιτικής, κινηματογράφου, κοινωνικά θέματα, για την πορεία του κόσμου και να παίρνει καίριες θέσεις χωρίς να φοβάται να αρθρώνει λόγο που ενδεχομένως και να ενοχλήσει. Παρεμβαίνει για παράδειγμα στο φλέγον θέμα της παιδοφιλίας και εκφράζεται με μένος εναντίον αυτών που διαπράττουν τέτοιου είδους απεχθή δραστηριότητα. Έχει και ένα γράμμα που απευθύνεται στον δικό μας Λάκη Προγκίδη με τον οποίο συνδέεται πνευματικά και στον οποίο παραθέτει τις απόψεις του σχετικά με λογοτεχνικά ζητήματα, ένα σημείο κοινού ενδιαφέροντος. “…όπως εύγλωττα δείχνουν τα παραδείγματα του Ντοστογιέφσκι ή του Τόμας Μαν, το μυθιστόρημα είναι φυσικός τόπος για την έκφραση φιλοσοφικών συζητήσεων ή ρήξεων. Είναι ευφημισμός να ισχυριζόμαστε ότι ο θρίαμβος του επιστημονισμού περιορίζει επικίνδυνα τον χώρο αυτών των συζητήσεων, την έκταση αυτών των ρήξεων”.
Ο ίδιος έχει πάντως μακρά ιστορία στα γαλλικά και ευρωπαϊκά γράμματα, είναι ένας ζωντανός οργανισμός παραγωγής σκέψης, είναι παρών και συνεχίζει να γράφει επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις σε αυτό που ξέρει και κάνει καλά. Είναι ένας Ζαν Πολ Σαρτρ ή ένας Κλοντ Λεβίς Στρος της σύγχρονης εποχής και είχε προταθεί και για διάφορα βραβεία, ενώ σε άλλα είχε αποκλειστεί, όπως για παράδειγμα το βραβείο Γκονκούρ για λόγους που δεν έχει νόημα να αναλύσουμε. Απαντά και σε μία συνομιλία του με έναν δημοσιογράφο παραθέτοντας πληροφορίες για την συγγραφή της Πλατφόρμας για την οποία αναφέρει σε σχέση με κάποια σχόλια που ακούστηκαν: “Έχω γενικά μια θεωρία για την Ιστορία: είναι ανώφελο να επικαλούμαστε πολύ μακρινές εποχές για να εξηγήσουμε την πρόσφατη Ιστορία. Αρκεί να πάμε μια-δυο γενιές πίσω, και μπορούμε να συγκεφαλαιώσουμε την παγκόσμια κατάσταση. Πάντα εκνευρίζομαι όταν μας λένε για το μεγαλείο του ανδαλουσιανού Μεσαίωνα ή και εγώ δεν ξέρω τι, διότι αυτά δεν έχουν πια καμία σημασία στην πράξη”.
Τέτοια βιβλία όπως αυτό που συγκεντρώνουν σκέψεις είναι απαραίτητα καθώς έχουμε ανάγκη από τους συγγραφείς και τους πνευματικούς ανθρώπους κάθε τόπου να μας κατευθύνουν με την δική τους αντίληψη έστω και αν δεν συμμεριζόμαστε πολλές φορές τις δικές τους πτυχές των πραγμάτων. Ωστόσο, μπορούμε με την δική τους βοήθεια και συνδρομή να παίρνουμε και εμείς θέση, να επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες που μας προσφέρουν και να γινόμαστε και εμείς μέρος της περιρρέουσας πραγματικότητας. Έχουμε ανάγκη από τις φωνές ανθρώπων όπως ο Ουελμπέκ γιατί σε χαλεπούς καιρούς κρίσης πνευματικής αξίζει να αναδύονται προβληματισμοί ή και διαφωνίες, προσεγγίσεις και διάλογοι. Είθε να λάβουν και άλλοι συγγραφείς τον λόγο μέσω δικών τους παρεμβάσεων!
Αποσπάσματα του βιβλίου
“Η ποίηση δεν είναι μόνο μια άλλη γλώσσα∙ είναι ένα άλλο βλέμμα. Ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο, όλα τα αντικείμενα του κόσμου (τους αυτοκινητόδρομους όπως και τα ερπετά, τα παρκινγκ όπως και τα λουλούδια)”
“… ο στόχος της ποίησης είναι να εγκαθιδρύσει μια μέγιστη απόσταση, να διαρρήξει, να αποδομήσει όλους τους υπάρχοντες κώδικες επικοινωνίας”
Διαβάστε επίσης:
Παρεμβάσεις 2020: Νέο βιβλίο από τον Μισέλ Ουελμπέκ και τις εκδόσεις Εστία