Πατέρες και γιοί – Ιβάν Τουργκένιεφ

Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί το βιβλίο Πατέρες και γιοί του Ιβάν Τουργκένιεφ σε μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου.
 


«Αυτό που έχει σημασία είναι ότι δύο επί δύο μας κάνει τέσσερα,κι όλα τα άλλα είναι ανοησίες».
 
Η Ρωσία την επόμενη της κατάργηση της δουλειας. Οι πατέρες: σπλαχνι­κοί, λίγο κουρασμένοι, σκεφτικοί, αλλά και πεπεισμένοι ότι μια γερή δόση αγγλικού φιλελευθερισμού θα λύσει τα προβλήματα μιας χώρας που είναι ακόμη φεου­δαρχική. Οι γιοί: μελαγχολικοί, πικραμένοι, πρόωρα απογοητευμένοι, που μισούν κάθε ιδέα μεταρρύθμισης, που πιστεύουν μόνο στην άρνηση, στο «ξεκαθάρισμα», στην καταστροφή οποιασδήποτε τάξης.
Σαν Άμλετ πριν από την επανάσταση, ο Μπαζάροφ προχωρά πέρα από έναν πα­ράλογο θάνατο, η υστεροφημία του μετεωρίζεται ανάμεσα στους «δαίμονες» του Ντοστογέφσκι και στους μπολσεβίκους του 1917.
Το αριστούργημα του Τουργκένιεφ για τη σύγκρουση των γενεών μοιάζει τόσο φρέσκο, ειλικρινές και συναρπαστικό όσο ήταν για τους αναγνώστες που πρώτοι ήρθαν καταπρόσωπο με τον διάσημο ήρωά του. Η αμφιλεγόμενη απεικόνιση του Μπαζάροφ, του «μηδενιστή» ή «καινούργιου ανθρώπου», σόκαρε τη ρωσική κοι­νωνία όταν το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 1862. Η εικόνα της ανθρωπότητας, που χάρη στην επιστήμη απελευθερώνεται από παμπάλαιες συμβάσεις και προκαταλή­ψεις, μπορεί να αποβεί απειλητική για οποιουσδήποτε πολιτικούς ή θρησκευτικούς θεσμούς και είναι ιδιαίτερα δραστική στις μέρες μας.
Ο Τουργκένιεφ υπήρξε μετριοπαθής, φιλελεύθερος, εχθρός απέναντι σε όλες τις πίστεις που κάνουν τους ανθρώπους να χάνουν τη λογική και την έννοια του μέτρου. Ίσως να νόμισε ότι με το Πατέρες και γιοι θα ξόρκιζε τις πιο αγωνιώδεις προαισθήσεις του, εξημερώνοντάς τες στην αγκαλιά της οικείας του ρωσικής φύσης, με μια κλασική μυθιστορηματική δομή τύπου Πούσκιν   ̶  όπως την είχε επεξεργαστεί για να συνδέσει τον νέο ρεαλισμό με την αρμονική σύλληψή του για την τέχνη. Τα πάθη που το βιβλίο του αποδέσμευσε στους συγχρόνους του γκρέμισαν τις εύθραυστες άμυνές του· γι’ αυτόν το λόγο και οδηγήθηκε σε μεγάλη απόγνωση. Σ’ εμάς πάλι, όλη η ομορ­φιά που εκπέμπει το Πατέρες και γιοι βρίσκεται στην ανησυχητική δυσαρμονία του πλαισίου και του μηνύματος, στην ένταση που επιβάλλει αυτό το εκρηκτικό φορτίο του οποίου οι αλυσιδωτές αναφλέξεις θα αντηχήσουν σε όλο τον κόσμο.
 
 
 
Ο Ιβάν Σεργκεγεβιτς Τουργκένιεφ  (1818-­1883) μεγάλωσε στο φέουδο της μητέρας του, το Σπασκόγε-Λουτοβίνοβο, και σπού­δασε στα Πανεπιστήμια της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης. Το 1838 πήγε για σπουδές στη Γερμανία όπου και εν­στερνίστηκε πλήρως τα ιδανικά της Δύ­σης, δηλαδή έγινε ένας Ζαπάντνικ, «δυτικιστής». Όταν επέστρεψε στη Ρωσία, στράφηκε στη λογοτεχνία, αρχικά στην ποίηση, και στη συνέχεια απέκτησε φήμη ώς συγγραφέας του Ημερολογίου ενόςκυνηγού (1847-1852), όπου παρουσίαζε την άθλια ζωή των δουλοπάροικων. Άρχι­σε επίσης να γίνεται γνωστός και ώς συγ­γραφέας θεατρικών έργων (Ένας μήνας στην εξοχή, 1850)· την περίοδο αυτή η ζωή του ήταν ολοκληρωτικά παραδομέ­νη στη διάσημη αοιδό Pauline Viardot. Το 1852 συνελήφθη με αφορμή ένα άρθρο του για το θάνατο του Γκόγκολ, στην ουσία όμως για τις ριζοσπαστικές ιδέες του, και εξορίστηκε σε υποχρεωτική διαμονή στο Σπάκογε. Τότε στράφηκε στο είδος του σύντομου μυθιστορήματος, δημοσιεύον­τας τον Ρούντιν (1856), το Μία φωλιά των ευγενών (1859), την Πρώτη αγάπη (1860) και τους Πατέρες και γιούς (1862). Η αρνητική κριτική υποδοχή του μηδενιστή ήρωα του τελευταίου του μυθιστορήματος Μπαζάροφ, σε συνδυασμό με τη δική του επιθυμία να ζει κοντά στην Πωλιν Βιαρντό, τον οδήγησαν να επιλέξει να ζήσει στο εξωτερικό, αρχικά στο Μπάντεν Μπάντεν και αργότερα, κατά τη διάρκεια του Γαλλορωσικού πολέμου, στο Παρίσι. Ακο­λούθησαν άλλα δύο μυθιστορήματα (Κα­πνός, 1867, Απάτητη γη, 1877) μαζί με πολλές μικρές ιστορίες. “Ως το τέλος της ζωής του ή φήμη του είχε επισκιαστεί από τους ομότεχνους του Τολστόι και Ντοστογέφσκι· όμως, ώς ο πρώτος Ρώσος συγ­γραφέας που κέρδισε την αναγνώριση στην Ευρώπη και την Αμερική και ώς απαράμιλλος δεξιοτέχνης του σύντομου κοινωνικοπολιτικού μυθιστορήματος και των λυρικών ιστοριών αγάπης, ο Τουργκένιεφ παραμένει μοναδικός ανάμεσα στους Ρώσους συγγραφείς.
Στην Ευρώπη ο Τουργκένιεφ συνδέ­θηκε με πολλούς σπουδαίους συγγραφείς όπως ο Henry James, ο Victor Hugo, ο Alfred de Musset, ο Prosper Merimée, ο Flaubert, ο Guy de Maupassant, ο Théophile Gautier, ο Dickens, ή George Eliot, ο W. Thackeray, ο Robert Browning κ.ά.