Paul Chan: Τέχνη Πολύτροπος

Ο Οργανισμός ΝΕΟΝ παρουσιάζει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης την έκθεση του Αμερικανού καλλιτέχνη Paul Chan Odysseus and the Bathers σε επιμέλεια Sam Thorne από το Nottingham Contemporary. Η έκθεση εμπνέεται από το δοκίμιο του καλλιτέχνη Odysseus as Artist του 2017 επάνω στην κινητικότητα του χαρακτήρα του Οδυσσέα που προσομοιώνει αυτήν της τέχνης, ως εξελικτική διαδικασία αλλά και ως όχημα για το πνευματικό ταξίδι του θεατή. Τα νέα αυτά αεικίνητα υφασμάτινα γλυπτά του Chan, οι Bathers-Λουόμενοι ανήκουν στη ευρύτερη συλλογή των Breathers-Αναπνέοντες του 2014.

Οι Λουόμενοι στο Σήμερα

Έχει πολύ ενδιαφέρον πώς ο καλλιτέχνης εμπνέεται από τον μινιμαλισμό και τη διαχρονική ρευστή αυστηρότητα της μορφής των κυκλαδίτικων ειδωλίων, συνδυάζοντας την αφηγηματική διάθεση και το χιούμορ, για να παρουσιάσει μία ζωντανή εκδοχή της αρχαιότητας με το δράμα να εξελίσσεται σε ενεστώτα χρόνο.

Μορφολογικά αλλά και υφολογικά αυτή είναι η πιο ταιριαστή παρουσίαση σύγχρονου καλλιτέχνη με το περιεχόμενο του Μουσείου. Οι αίθουσες γεμίζουν με τα βασικά πλακάτα χρώματα του Ελληνικού καλοκαιριού, με μπλε, λευκά και κίτρινα γραμμικά μοτίβα σε καμβάδες-πετσέτες θαλάσσης στους τοίχους που παραπέμπουν στη γλυκιά και αιώνια φαντασιακή κάθαρση πέρα από κάθε υλισμό, που αντιπροσωπεύει το Εδεμικό μοτίβο των Λουόμενων όπως το χειρίστηκαν με περισσή ‘Calme, Luxe et Volupté’ οι Cezanne και Matisse. Χρώματα που όμως ταυτόχρονα αντιπροσωπεύουν την κάψα του ήλιου και την θανάσιμη άπνοια κάτω από το νερό, όταν οι Bathers-Breathers απολέσουν την ανάσα τους, ή την ελευθερία τους. Τα χρώματα δεν αναμιγνύονται όπως δεν αναμιγνύονται πλέον και οι άνθρωποι σύμφωνα με τις ισχύουσες πολιτικές, που αρέσκονται στον όρο Ξένος και όχι Ξένιος, μία προσφιλής λέξη για τον προερχόμενο από το Hong Kong, Αμερικανό Paul Chan.

Έργα Πολλαπλών Ερμηνειών

Αιθέριες τρισδιάστατες κινούμενες εικόνες από ραμμένο νάιλον ύφασμα επάνω σε ανεμιστήρες, που αντιπαρατίθενται στη στατικά μνημειακή γλυπτική, και οι οποίες ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες και τις εμπειρίες του καθενός, θα μπορούσαν να υπαινίσσονται ακέφαλους ιεροφάντες κακών μαντάτων (Teenyelemachus), φιγούρες που θρηνούν τους χαμένους ταξιδευτές/περιπλανώμενους της θάλασσας, σαν τις κλαίουσες χήρες ναυτικών ή τις ξεκληρισμένες οικογένειες μεταναστών (όπως υποδηλώνουν τα σκόρπια παπούτσια, το σωσίβιο και η θερμική κουβέρτα στο πάτωμα), ή απλά μπορεί και να καταδείχνουν ένα αίσθημα ασφυξίας ή τη φευγαλέα εντύπωση που αφήνει πίσω της η ύπαρξη ενός Άλλου, οπτικά μα και μεταφυσικά.

Η Ψυχή ως Γλυπτό

Ο Chan, ως μελετητής της Ελληνικής φιλοσοφίας, όπως διαπιστώσαμε με τις πρόσφατες παρουσιάσεις του στα Σφαγεία της ‘Ύδρας, στην Υπέρβαση της Αβύσσου από το ΝΕΟΝ και στα βίντεο του Liquid Antiquity του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, αλλά και ως δυναμικός ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημιουργεί έργα-πραγματείες επάνω στην ανθρώπινη υπόσταση, χωρίς όμως να υποκύπτει σε παγίδες ακαδημαϊσμού ή διδακτισμού, τα οποία φέρουν τίτλους γλυκόπικρους που σαρκάζουν την επικαιρότητα όπως Φτωχοδυσσέας- Poordysseus.

Μέσα από έναν πολύ προσεκτικό μηχανισμό που ελέγχει και την απειροελάχιστη παρέκκλιση της κίνησης, τα αέρινα γλυπτά, πάνω στη σταθερή βάση τους, σαν ορατές ψυχές, πότε εξυψώνονται σε θρησκευτική ανάταση, πότε γονατίζουν με ταπεινότητα, συνοψίζοντας στη φασματική θωριά τους την ανθρώπινη αγωνία και έκσταση, την ύψιστη πνευματικότητα και την τελική νίκη της επιστροφής στο σημείο εκκίνησης.

Σε έναν Αιώνιο Πηγαιμό

Όλη την ώρα που οι μνηστήρες-Suitors as Fugees, διεκδικούν την Πηνελόπη-Polypelope, αυτή συνεχίζει να δουλεύει σκυμμένη πάνω στο πολύχρωμο υφαντό της, ενώ μικρά υφασμάτινα ‘εδώλια’ υφαίνουν και αυτά μέσα από την μεταξύ τους επικοινωνία τις μοίρες των θεατών. Η γοητευτική ταλάντωση των πολλαπλών εκδοχών, η ‘πολυτροπία’ του ανθρώπου-Οδυσσέα εντείνεται με τη φιγούρα-σύμβολο στην τελευταία αίθουσα, ο οποίος είναι ο μόνος μέσα σε προθήκη που, ως κατακόρυφο κίτρινο στοιχείο, αναζητά μία πρόβλεψη αμφίσημης έκβασης για τον τελικό του προορισμό. Καθώς οι πειρασμοί στο ταξίδι παραμένουν άσωστοι, όπως παρουσιάζονται με μια τελευταία δόση ειρωνείας με την Κίρκη και την Καλυψώ σαν δύο γυναικεία μαγιό φορεμένα ασφυκτικά στον κίτρινο φαλλό με την πρόφαση της απόδοσης αθανασίας, το έργο βρίθει gender αναφορών, από την αντρική κυριαρχία στο αρχαίο θέατρο, έως τη ρευστότητα των έμφυλων ρόλων σήμερα.

Μέσα από αυτήν πολυπλοκότητα εικόνων, αισθήσεων και σημασιών, μπορούμε με σιγουριά να μιλήσουμε για μία τέχνη ‘πολύτροπη’ που διανύει το γοητευτικό ταξίδι της ως συνεπιβάτης του ήρωα της, τον οποίο φέρει για πάντα ζωντανό και διαχρονικό μέσα της.

Φωτό εξωφύλλου: Paul Chan – La Baigneur 7 (Teenyelemachus), 2018. 177 x 365 x 185 εκ | Νάιλον, ανεμιστήρας, χρώμα βαφής σε νάιλον, παπούτσια, τσιμέντο, καλώδια αυτοκτονίας | Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Greene Naftali, Νέα Υόρκη. Installation View ©PanosKokkinias

Διαβάστε επίσης:

Odysseus and the Bathers: Έκθεση του Paul Chan στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης