Παύλος Τσίμας: Περί του ημερολογίου της Kρίσης

Αυτή τη φορά η θέση του άλλαξε. Παραμένει σε θέση ενημερωτική, όμως η συνδιαλλαγή μαζί του απέκτησε ένα περισσότερο προσωπικό περιεχόμενο. Ο λόγος για το γνωστό δημοσιογράφο Παύλο Τσίμα, ο οποίος μέσω του νέου του βιβλίου, με τον τίτλο «Το ημερολόγιο της Κρίσης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, επιχειρεί να κάνει μια αναδρομή την κρίσης από το 2008, όταν και ξέσπασε, μέχρι και σήμερα. Όπως ανέφερε και ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου στον πρόλογό του, «Είναι το ημερολόγιο του ταξιδιού.

Ο γύρος του κόσμου της κρίσης μέσα σε τρία χρόνια. Δεν είναι μια θεωρητική ανάλυση. Δεν έχει τέτοια φιλοδοξία. Είναι μια αφήγηση. Το οδοιπορικό ενός ρεπόρτερ στον γαλαξία της κρίσης, σε αναζήτηση νοήματος. Το καταγράφω εδώ για δύο λόγους.

Πρώτα, από μια προσωπική ανάγκη. Για να δοκιμάσω να ενώσω με μικρές γραμμές τις άπειρες κουκκίδες που απλώνονται σε χαοτικά σχήματα εμπρός μου και να προσπαθήσω να τους δώσω μια κάποια μορφή, μια αναγνωρίσιμη εικόνα. Κι έπειτα, με την ελπίδα ότι αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο ή τουλάχιστον παρηγορητικό και για άλλους ανθρώπους, που έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν, όπως κι εγώ, από τις μονές του ιδιωτικού του βίου ο καθένας, την ίδια διαδρομή από το αρχικό ξάφνιασμα, την αγωνία, τις απορίες, τις διαψεύσεις και τη σύγχυση, προς την αναζήτηση μιας εξήγησης σε όλα αυτά. Και μιας πρόβλεψης για το μέλλον».

Η συνέχεια, δίνεται από τον ίδιο τον Παύλο Τσίμα, ο οποίος απάντησε στις ερωτήσεις του www.culturenow.gr.

Συνέντευξη: Νώντας Δουζίνας

Culturenow: Όπως φαίνεται και από τον πρόλογο, το «Ημερολόγιο της Κρίσης» δείχνει να προέρχεται περισσότερο από μια εσωτερική ανάγκη παρά από μια ακόμη δημοσιογραφική σας προσπάθεια…

Παύλος Τσίμας: Και τα δύο, στ’ αλήθεια. Το υλικό του βιβλίου- οι συνεντεύξεις, τα ταξίδια, τα στοιχεία, οι εμπειρίες- είναι προϊόν μιας δημοσιογραφικής δουλειάς που διήρκεσε χρόνια. Περισσότερα από τα τρία χρόνια της Κρίσης. Αλλά αυτή η δουλειά δεν ήταν προορισμένη να γίνει βιβλίο. Ήταν προορισμένη- όπως κάθε δημοσιογραφική δουλειά- για εφήμερη κατανάλωση, για την «ιστορία του σήμερα». Μια εσωτερική ανάγκη, η ανάγκη να καταλάβω και να μοιραστώ, με έκανε να βυθιστώ ξανά στο υλικό και να καταγράψω ένα πολιτικό-ταξιδιωτικό χρονικό, με αρχή, μέση, τέλος, έστω και προσωρινό τέλος. Και κάποια συμπεράσματα.

C.N.: Πόσα και ποιά δικά σας ερωτήματα απαντήσατε, ύστερα από τη συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Π.Τ.: Γράφοντας, ξανασκεφτόμουν όσα είδα και άκουσα, όλα αυτά τα χρόνια. Ξαναδιαβάζοντας παλιές συνεντεύξεις ανακάλυπτα πράγματα που τότε είχα παραγνωρίσει, είχα θεωρήσει ασήμαντα, μα που από την απόσταση του χρόνου, έμοιαζαν σημαντικά, αποκαλυπτικά, προφητικά καμιά φορά. Βρήκα, φυσικά, απαντήσεις σε απορίες μου- εκτός από μία: τι θα γίνει μετά. Αλλά πιο πολύ από απαντήσεις σε ερωτήματα, αυτή η διαδικασία γέννησε μια ισχυρή διάθεση αυτοκριτικής: πόσο τυφλοί ήμασταν στα σημάδια, πόσο εύκολα συγχωρούσαμε τα ασυγχώρητα, πόσο βολευόμασταν με παρηγορητικές αυταπάτες…

C.N.: Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος «να ενωθούν με μικρές γραμμές οι άπειρες κουκκίδες που απλώνονται σε χαοτικά σχήματα εμπρός μου και να προσπαθήσω να τους δώσω μια κάποια μορφή, μια αναγνωρίσιμη εικόνα»; Η συγγραφή ή η ενδοσκόπηση;

Π.Τ.: Η συγγραφή προϋποθέτει ενδοσκόπηση. Αλλά για να αποκτήσουν νόημα όλα αυτά, σχήμα το χάος που μας περιβάλει και μας φοβίζει, πρέπει, νομίζω, να ξεκινήσουμε από μια θεμελιώδη παραδοχή. Ότι αυτή η Κρίση δεν είναι ένα μικρό επεισόδιο στην διαδρομή της ζωής μας, είναι ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που μας έτυχε να ζήσουμε και που απαιτεί ν’ αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

C.N.: Ποια ελπίζετε ότι θα είναι η επίδραση αυτού του βιβλίου στους αναγνώστες;

Π.Τ.: Να τους παρακινήσει να ψάξουν, να σκεφτούν, να συνεχίσουν το ταξίδι. Και να ξεφοβηθούν. Το πιστεύω βαθιά: στον καιρό της κρίσης, το μόνο που έχουμε να φοβηθούμε είναι, πράγματι, ο φόβος.

C.N.: Ποια ήταν η αντιμετώπιση των δικών σας ανθρώπων (οικογένεια, συνάδελφοι) σε αυτή την προσπάθεια;

Π.Τ.: Οι δικοί μου, η οικογένειά μου, έπρεπε να ανεχθούν από έναν άνθρωπο που ήδη δούλευε 10-12 ώρες την ημέρα, να πρέπει να αφαιρέσει άλλες 2-3 ώρες την ημέρα, συν τα Σαββατοκύριακα, για να γράψει ένα βιβλίο. Οι συνάδελφοί μου υποδέχθηκαν με ευγένεια και επιείκεια την δουλειά μου και τα σχόλιά τους ήταν πολύ γενναιόδωρα. Μα πάνω απ όλα χρωστώ ευγνωμοσύνη στους συναδέλφους μου στην εκπομπή Έρευνα: μου παραχώρησαν ένα μέρος της δουλειάς τους, της σκέψης τους και των ευαισθησιών τους που είναι, φυσικά, συχνά διαφορετικές από τις δικές μου.

C.N.: Πόσο δύσκολο είναι να προσπαθήσει να καταγράψει κάποιος την πορεία ενός φαινομένου που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, όπως η Οικονομική Κρίση των τελευταίων ετών;

Π.Τ.: Η αληθινή ιστορία αυτής της Κρίσης δεν μπορεί παρά να γραφτεί αργότερα, όταν τα χρόνια θα έχουν περάσει. Και θα γραφτεί από εκείνους που έχουν την επιστημονική επάρκεια και την πνευματική εντιμότητα να το κάνουν. Η πρώτη πραγματική, έγκυρη ιστορία για την κρίση του 1929 γράφτηκε, σας θυμίζω, από τον Γκαλμπρέιθ το 1954! Η δική μου προσπάθεια, λοιπόν, έχει πιο περιορισμένες φιλοδοξίες. Να βοηθήσει τους ανθρώπους να βάλουν σε τάξη το χάος των γεγονότων γύρω τους, να καταγράψει ένα πρώτο χρονικό- που θα μπορούσε ίσως να είναι αύριο ένα βοήθημα για την καταγραφή της ιστορίας.

C.N.: Το περιεχόμενο του «Ημερολογίου» πάντως δεν προσφέρεται για ξέγνοιαστες στιγμές ανάγνωσης μέσα στις διακοπές των Χριστουγέννων.

Π.Τ.: Πράγματι. Παρ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι φαίνεται ότι το διάβασαν αυτές τις μέρες. Ελπίζω να μην δηλητηρίασε τις γιορτές τους. Στο κάτω-κάτω ελπίζω να διαβάζεται και ως ταξιδιωτικό αφήγημα.

C.N.: Το βιβλίο σας είναι περισσότερο καταγραφικό παρά παρεμβατικό. Ήταν αυτό μια συνειδητή σας επιλογή ή συνέβη από «κεκτημένη ταχύτητα» εξαιτίας της επαγγελματικής σας ιδιότητας;

Π.Τ.: Δεν είναι θεωρητική ανάλυση. Δεν θέλησα να γράψω ένα βιβλίο θεωρητικό ή- πολύ περισσότερο- προπαγανδιστικό μιας άποψης, μιας θεωρίας. Δεν έγραφα ξεκινώντας από μια εκ των προτέρων σχηματισμένη άποψη, μια θεωρητική πεποίθηση, που θα έπρεπε να αποδειχθεί η ορθότητά της μέσα από τα γεγονότα. Κατέγραφα το ταξίδι μου, σε τόπους, ανθρώπους, θεωρίες, δράματα. Με άποψη, φυσικά. Αλλά προσπάθησα να μην προηγείται η άποψη της αφήγησης και να μην υποβάλλεται αναγκαστικά επί των γεγονότων.

C.N.: Ποια ευχή θα θέλατε να δώσετε στους αναγνώστες μας αλλά και σε αυτούς του βιβλίου, σε συνδυασμό όμως με το περιεχόμενο του Ημερολογίου Κρίσης;

Π.Τ.: Βρισκόμαστε στις πρώτες ημέρες του χρόνου. Όλα γύρω μοιάζουν δυσοίωνα, όλοι μας προετοιμάζουν για τα χειρότερα. Εύχομαι, φυσικά, να διαψευστούν οι κακές προφητείες. Μα προπάντων εύχομαι να διατηρήσουμε βλέμμα καθαρό, σκέψη νηφάλια, να αντισταθούμε στον φόβο και τους εμπόρους του φόβου, να μην χάσουμε αυτό το αίσθημα αλληλεγγύης που νιώθω να γεννιέται σιγά σιγά, ως αντίδραση στην κρίση.