Πέντε βιβλία που υμνούν τον έρωτα

Τι είναι ερωτική λογοτεχνία;

Λογοτεχνία είναι το είδος εκείνο που ασχολείται με την ψυχή και την καρδιά του ανθρώπου, τις συναισθηματικές εξάρσεις του, τις ερωτικές περιπτύξεις του, είναι το μυθιστόρημα που αναλύει και προσεγγίζει τους χαρακτήρες των ανθρώπων που συμμετέχουν στις ιστορίες και πάλλονται συθέμελα από τις επιθυμίες τους, τις οποίες λαχταρούν να εκφράσουν και να ξεστομίσουν. Περιγράφει η ερωτική λογοτεχνία τις ηθικές και ανήθικες συμπεριφορές των προσώπων, τους εγωισμούς τους, τους ανεκπλήρωτους έρωτες, τους αποτυχημένους έρωτες και τις συνέπειές αυτών.

Η ερωτική λογοτεχνία είναι όμως αυτή που μας μιλάει ανοιχτά για τα κοινωνικά ήθη και τις παλινωδίες που ταράζουν την κοινωνία. Τα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα, οι ιστορικές ανατροπές και οι εξελίξεις, οι πολλές φορές απρόβλεπτες, οδηγούν την κοινωνία, τους ανθρώπους της δηλαδή, να νιώσουν την ελευθερία της ερωτικής περιπέτειας και να εκτονωθούν μέσω ενός φτερωτού Θεού που ποτέ δεν παύει να χειραγωγεί τους ανθρώπους και να εξαπολύει τα βέλη του. Ο άνθρωπος εκτός από πολιτικό ζώο όπως έλεγε ο Αριστοτέλης είναι και ένα ερωτικό ον από την γέννησή του μέχρι και τον θάνατό του και αυτό η ερωτική λογοτεχνία, το αναδεικνύει περίτρανα.

Ο έρωτας είναι η ίδια η ζωή. Οι πόθοι και τα πάθη αναλύονται από τους συγγραφείς και αναδεικνύουν την αδύναμη φύση των ανθρώπων που προσπαθούν να χαλιναγωγήσουν τις ορέξεις τους για έρωτα, να αντισταθούν στην απιστία και να εκφράσουν τα θέλω τους ή τα όχι τους.

Γιατί η Γαλλία σημείο αναφοράς;

Το 1789 είναι χρονιά ορόσημο για την Γαλλία, εκείνη την χρονιά πραγματοποιείται η πολυπόθητη Γαλλική Επανάσταση, η οποία είχε προετοιμαστεί χρόνια πριν από τους Γάλλους πολίτες. Εκείνη η χρονιά λοιπόν και τα χρόνια που θα ακολουθήσουν θα καταστούν πεδίο κοινωνικών και πολιτικών ζυμώσεων με απανωτές επαναστάσεις και διαδηλώσεις, φυλακίσεις βασιλικών, εκδηλώσεις ενθουσιασμού για τη νέα εποχή που ανοίγεται μπροστά. Πολλές φορές όμως αυτή η ξέφρενη γιορτή ανεξαρτησίας και αποτίναξης του ζυγού θα οδηγήσουν σε συνεχόμενες καταχρήσεις αυτής της κατακτημένης ελευθερίας, απόρροια ίσως της πίεσης αιώνων.

Η ερωτική λογοτεχνία διαμορφώνεται εκείνη την εποχή από συγγραφείς, οι οποίοι διαδραμάτισαν ρόλο στην επανάσταση, συμμετείχαν στον αναβρασμό ή μεγάλωσαν με σε ένα περιβάλλον κοινωνικό ποτισμένο από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο Παρίσι. Γιατί το Παρίσι είναι το κέντρο των εξελίξεων για την εποχή εκείνη, ο ομφαλός των καλλιτεχνικών διεργασιών όπως κάποτε υπήρξε η Αρχαία Ελλάδα για τον κόσμο. Εκεί θα συγκεντρωθούν διαφορετικές δυνάμεις από διάφορους χώρους, ανάμεσα σε αυτούς ζωγράφοι, συγγραφείς, ποιητές, οι οποίοι εγείρουν ερωτήματα μέσω των έργων τους και επιθυμούν να βρουν απαντήσεις για όλα αυτά που τους απασχολούν.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως για την Γαλλία και πιο συγκεκριμένα για το Παρίσι από τώρα και στο εξής, ξεκινάει μία νέα περίοδος άνθισης των γραμμάτων, της φιλοσοφίας και γενικότερα των επιστημών αλλά ειδικότερα των κοινωνικών επιστημών και των τεχνών. Η Γαλλία θα αποτελέσει κομβικό σημείο παραγωγής διανόησης και λίκνο πολιτισμού που θα διαμορφώσει ρεύματα καλλιτεχνικά, όπως ο ρομαντισμός, ο συμβολισμός, ο ιμπρεσιονισμός, ο νατουραλισμός. Η διανόηση της εποχής θα πατήσει πάνω στον διαφωτισμό που εδραιώνεται με την συμμετοχή των Ρουσσώ, Ντ’ Αλαμπέρ και Ντιντερό και θα σπείρει το μικρόβιο της δημιουργίας καθώς θα καταστεί κέντρο υποδοχής διανοουμένων από διάφορες χώρες, οι οποίοι με πνεύμα ελευθερίας λόγου θα παραγάγουν έργο αξιομνημόνευτο. Σε αυτό το πλαίσιο το φαινόμενο η ερωτική λογοτεχνία αναπτύσσεται ως αντιστάθμισμα και πρωταγωνιστής των κυρίαρχων εξελίξεων.

Ποιοι οι κύριοι εκπρόσωποι της ερωτικής λογοτεχνίας;

18^ος αιώνας: Μαρκήσιος Ντε Σαντ, Βιβάν Ντενόν, Σοντερλό ντε λα Κλο, Ντενί Ντιντερό, Τζιάκομο Καζανόβα, Κλοντ Προσπέρ ντε Κρεμπιγιόν, Αββάς Πρεβώ.

19^ος αιώνας: Εμίλ Ζολά, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Γκυστάβ Φλωμπέρ, Αλέξανδρος Δουμάς υιός, Ζεράρ ντε Νερβάλ, Γκυ ντε Μωπασσάν, Σταντάλ.

Η εξέλιξη στον 20ο αιώνα και η επίδραση στο σήμερα

Η ερωτική λογοτεχνία αυτών των δύο αιώνων θα αποτελέσει, χωρίς αμφιβολία, την βάση για έργα που στον 20ο αιώνα θα γίνουν σημείο αναφοράς καθώς οι συγγραφείς τους θα αντλήσουν τα θέματά τους από συγγραφείς όπως ο Μπαλζάκ, ο Φλωμπέρ και πάνω εκεί θα πατήσουν για να στήσουν την δική τους ματιά ως προς το ερωτικό μυθιστόρημα. Ειδικά οι Γάλλοι λογοτέχνες, του διαμετρήματος των Μωπασάν και Ντε Σαντ θα γίνουν πεδίο ανάλυσης και γύρω τους θα διαμορφωθεί ένα στοχαστικό πλέγμα τόσο για το ερωτικό περιεχόμενο αυτό καθαυτό όσο και τα δεδομένα της εποχή στην οποία γράφτηκαν.

Η Λολίτα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι του Ντ. Λώρενς, το μυθιστόρημα Όμορφοι και Καταραμένοι καθώς τα υπόλοιπα του Φιτζέραλντ, η κυρία Ντάλαγουέι της Βιρτζίνια Γουλφ, η Άννα Καρένινα του Τολστόι, ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, οι Έντεκα χιλιάδες βέργες ή ακόμα και το δικό μας Μέγας Ανατολικός του Ανδρέα Εμπειρίκου, είναι βιβλία που έχουν γίνει πλέον διαχρονικά και συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τους συγγραφείς που προαναφέρθηκαν μέσα από έναν ανοιχτό διάλογο που ποτέ δεν σταματά.

Για να έρθουμε στο σήμερα και την βαριά βιομηχανία της παραγωγής που είναι η ερωτική λογοτεχνία, οφείλουμε με πάσα βεβαιότητα να παραδεχτούμε πως η λογοτεχνία του σήμερα οφείλει πάρα πολλά στους πρωτομάστορες του είδους που έφεραν το ερωτικό μυθιστόρημα στο προσκήνιο προσφέροντας στον αναγνώστη διέξοδο σε αγωνίες του και παράλληλα ψυχαγωγία με την αρχέγονη σημασία του όρου. Γιατί η ερωτική λογοτεχνία του τότε εκτός από την ίδια την ερωτική περιπέτεια και την περιγραφή της ήταν πλούσια σε φιλοσοφικές αναζητήσεις, σε αναφορές στο αστικό περιβάλλον και την πόλη, επικοινωνούσε με τις όμορες τέχνες, όπως η ζωγραφική. Τέλος, επιχειρούσε μονίμως να ερεθίζει το μυαλό του αναγνώστη και να του προκαλεί προβληματισμούς και ερωτήσεις για το είναι του, την θέση του στην κοινωνία και τον ρόλο του στην καθημερινότητα. Και βέβαια η γλώσσα είναι τόσο εύπλαστη, τόσο ωραία δοσμένη και τόσο γλαφυρή που τα κείμενα αυτά ξαναγίνονται ταινίες, θεατρικά έργα και αντικείμενο ανάλυσης από ειδικούς και μη.

Πέντε βιβλία που υμνούν τον έρωτα

Παρακάτω ακολουθούν πέντε βιβλία που αξίζει να διαβάσετε για να πάρετε ένα άρωμα από την λογοτεχνία αυτή που άφησε το στίγμα της και είναι ζωντανή σήμερα όσο ποτέ.

– Amour. Ερωτική ανθολογία, Εκδόσεις Αιώρα

Ο έρωτας βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της εξαιρετικά δουλεμένης ανθολογίας όπου παρουσιάζονται συνοπτικά αλλά με αντιπροσωπευτικότητα κείμενα από τους κυριότερους εκπροσώπους της γαλλικής λογοτεχνίας. Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει με όρους αθλητικούς για τα γραπτά μιας αξιοζήλευτης Εθνικής ομάδας, μιας dream team που με τον λόγο της έγραψε ιστορία και άφησε πίσω ένα έργο θαυμαστό. Αυτή η ομάδα είναι πραγματικά η crème de la crème της γαλλικής ιστορίας της λογοτεχνίας και εμείς όλοι απολαμβάνουμε ένα πλούσιο αφιέρωμα με αποσπάσματα από κείμενα συγγραφέων όπως ο Ζολά, ο Σταντάλ, ο Μπαλζάκ και άλλοι εξίσου σημαντικοί.

– Vivant Denon, Χωρίς επαύριον, Εκδόσεις Άγρα

Ο Vivant Denon ήταν από τους ιδρυτές του Λούβρου και μία από τις πτέρυγες του Λούβρου στο Παρίσι έχει πάρει το όνομα του. Είναι αυτός που οργάνωσε τις πρώτες συλλογές του Μουσείου που όλοι εμείς γνωρίζουμε, το Μουσείο Βοναπάρτη όπως ονομαζόταν τότε. Αυτό που ομολογουμένως δεν είναι γνωστή η πλούσια δραστηριότητα του στα πολιτιστικά όντας και στην αυλή του Λουδοβίκου του ΙΕ’ ως πολιτιστικός ακόλουθος αλλά κυρίως η εξαιρετική συγγραφική του δεινότητα και ο χειμαρρώδης λόγος του όταν πρόκειται για περιγραφές και ανάλυση περίπλοκων χαρακτήρων καθώς και κυμαινόμενων συναισθημάτων, η αρρυθμία των οποίων προσδίδει στο κείμενο έναν καταιγιστικό παλμό.

– Αλέξανδρος Δουμάς, Η κυρία με τις καμέλιες, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο Αλέξανδρος Δουμάς δεν επινόησε αυτή την ιστορία, την άκουσε από έναν επιστήθιο φίλο του και την κατέγραψε ή μάλλον την αφηγήθηκε με την αλήθεια που της άξιζε. Η ζωή περνάει μπροστά μας μέσα από ένα βιβλίο που δεν κρύβει πάθη και αδυναμίες, λύπες και χαρές, αγωνίες και εξάρσεις. Ο Δουμάς, ως σκηνοθέτης έπλασε το 1848 έναν ιστό αφηγηματικό που δύσκολα μπορεί να ξαναυφανθεί και αυτό γιατί η εποχή του Δουμά είχε μία ρομαντικότητα που χάθηκε ανεπιστρεπτί από την ολομέτωπη επίθεση της τεχνολογίας και των μέσων δικτύωσης. Το παραμύθι ξεθώριασε και η ομορφιά και η ανυπομονησία της αλληλογραφίας δόθηκε στην πυρά. Η Μαργαρίτα Γκωτιέ, το κορίτσι που πρωταγωνιστεί στο κείμενο αυτό, είναι μία αγία αμαρτωλή και μία Μαρία Μαγδαληνή του Παρισιού και των περιχώρων που τόλμησε να δοκιμάσει το όνειρο της μετάνοιας, την άδολη αγάπη και την ειλικρινή συναισθηματική αφοσίωση σε έναν άντρα όπως ο Αρμάνδος Ντυβάλ ενώ βρισκόταν στον βούρκο μίας έκλυτης ζωής ανάμεσα σε εραστές και όργια δίχως όρια και φραγμούς.

– Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Η βεντέτα, Εκδόσεις Ροές

Δεν είναι διόλου τυχαίο πως ο Μπαλζάκ αποκαλείται ο πατέρας του μυθιστορήματος, δίκαιο πέρα για πέρα. Αυτός ο στρουμπουλός και ευτραφής κύριος με το ηγεμονικό ανάστημα και την ατημέλητη εμφάνιση θυμίζει περισσότερο περιπλανώμενο των δρόμων παρά συγγραφέα παγκόσμιου βεληνεκούς. Ο Μπαλζάκ τραβάει σε αυτήν την νουβέλα, γραμμένη γύρω στα 1830, την κουρτίνα των ηθών της εποχής του και μας δίνει μία γεύση των ανθρώπινων αδυναμιών που πάντα δυσκολεύουν τις σχέσεις και οδηγούν σε αδιέξοδα και επώδυνες καταστάσεις. Μία ιστορία αντιδικίας και βεντέτας μεταξύ δύο οικογενειών της Κορσικής βυθίζει στο μίσος και την σύγκρουση τα μέλη των οικογενειών σε μία σύρραξη που θα έχει δραματικό αντίκτυπο στην ζωή της κόρης του Μπαρτολομέο Πίομπο. Η ιστορία αυτή δεν είναι παρά το αποκύημα, το αποτέλεσμα και ο καθρέφτης μίας πολιτικής συγκυρίας που μετά την Παλινόρθωση των Βουρβόνων και την έξωση του Ναπολέοντα, εκεί στα 1815 καθίσταται άκρως τεταμένη και ασταθής.

– Εμίλ Ζολά, Νανά, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο Εμίλ Ζολά εκδίδει την Νανά το 1880 εν μέσω φόβων για έναν γαλλοπρωσικό πόλεμο που βρίσκεται προ των πυλών αλλά και αναταραχών για μία γαλλική κοινωνία σε έκρυθμη κατάσταση παρά την φαινομενική της ηρεμία. Μία κοινωνία η οποία άλλωστε δείχνει να ζυμώνεται και να πλάθεται μέσα από τα γεγονότα που όλο τρέχουν. Την ίδια περίοδο το γαλλικό κίνημα του ιμπρεσιονισμού έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχει προκαλέσει σκάνδαλο ακριβώς όπως και η Νανά με τους ζωγράφους να βγαίνουν έξω από τα εργαστήριά τους για να απαθανατίσουν στιγμές των ανθρώπων σε καθημερινές και απλές δραστηριότητές τους, τα λεγόμενα instantané. Δεν μπορεί κανείς να λησμονήσει εξάλλου την φιλία του συγγραφέα με μεγάλους ζωγράφους της εποχής όπως τον Μανέ ή τον Τουλούζ Λωτρέκ, από τους οποίους θα αντλήσει και πολλά στοιχεία και θα συζητήσει πρόσωπα και πράγματα.

″Διαβάζω για να ζω.″

Φλωμπέρ

″Όλα φτάνουν στην ώρα τους για εκείνους που ξέρουν να περιμένουν.″

Ονορέ ντε Μπαλζάκ

″Τα λόγια της αγάπης, που είναι τα ίδια πάντα, παίρνουν την γεύση των χειλιών απ’ όπου βγαίνουν.″

Γκυ ντε Μωπασσάν