Η Περσινή αρραβωνιαστικιά, το πρώτο διήγημα του πρώτου βιβλίου της πολύ σημαντικής πεζογράφου Ζυράννας Ζατέλη, πoυ μεταφέρθηκε πέρυσι με μεγάλη επιτυχία για πρώτη φορά στο θέατρο, παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από 9 Μαρτίου 2015 (για 10 παραστάσεις, κάθε Δευτέρα και Τρίτη) από την Ομάδα Elephas tiliensis σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστάσογλου, με τις Σύρμω Κεκέ, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ανθή Ευστρατιάδου.
Ένα κορίτσι αρραβωνιάζεται τον Μάρκο το βράδυ της Πρωτοχρονιάς του 1961. Γυναίκα πια, ανοίγει τα φύλλα της μνήμης της και αναβιώνει το γεγονός που επικυρώνει την είσοδό της στην περίοδο που η ίδια αποκαλεί «πρώτη μοναξιά της ζωής της». Ο πρώτος έρωτας για το παιδί θα γίνει ένας παλιός πόνος για τον ενήλικα.
Η γραφή της Ζατέλη μας συνδέει με την παράδοση απαλλάσσοντάς την από το φολκλόρ και φανερώνει ένα ποιητικό παραμύθι που μιλά με τρόπο υπαινικτικό, αλλά και ωμό, για τη γυναικεία σεξουαλικότητα, τις μύχιες σκέψεις, τις κρυφές επιθυμίες, τον φόβο και την έλξη του θανάτου, τη σύνδεση της καθημερινής πραγματικότητας με το μεταφυσικό, τη φαντασία και τη μαγεία.
Η περσινή αρραβωνιαστικιά με κίνητρο την ασίγαστη περιέργεια εισδύει ήσυχα και ουσιαστικά στον διαφορετικό και υπέροχο κόσμο του άλλου, επινοεί μια καινούρια γλώσσα μυστική και ακατανόητη, μένει ακίνητη για ώρες μπροστά στον αρραβωνιαστικό της προκειμένου να «ξαλαφρώσει από το βάρος και την αοριστία ενός κόσμου γεμάτου αντιθέσεις που την περιτριγιρίζει, τη φοβίζει και δεν την αφήνει να ησυχάσει».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μια ιστορία που βουτάει στο καζάνι της πρώτης αφύπνισης και σοκάρει μέσα από την απλότητα και το χιούμορ της, αποκαλύπτοντας τους μυστικούς και θαυμάσιους μηχανισμούς της ανθρώπινης ψυχής.
Η «Περσινή αρραβωνιαστικιά» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου
Μουσική: costinho (Κωστής Ζουλιάτης)
Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Επιμέλεια κίνησης: Ξένια Θεμελή
Βοηθός σκηνοθέτη: Βίκυ Κατσίκα
Παίζουν οι ηθοποιοί: Σύρμω Κεκέ, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ανθή Ευστρατιάδου
Διάρκεια: 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου
Ένα κείμενο της Ζυράννας Ζατέλη για την παιδική ηλικία, τα παιχνίδια του χρόνου και τις ιστορίες στο χαρτί και στο θέατρο
Υπάρχει ένα απόμακρο «τοπίο», ημιπραγματικό πλέον και ακατάλυτο, άπιαστο αλλά και βασανιστικά κυρίαρχο στον ψυχισμό μας, που μοιάζει κόλαση μαζί και παράδεισος και τ’ ονομάζουμε παιδική ηλικία. Τότε είναι που «γράφονται» οι πρώτες ιστορίες μέσα μας, τα όποια γεγονότα ή ακούσματα, ακριβώς επειδή τα ζούμε όπως τα ζούμε, χωρίς να μυριζόμαστε την αξία τους -κάπως σαν τα πουλιά που κελαηδούν στα δέντρα-, κι αργότερα μόνο, αφού βάλει το χέρι του ο χρόνος, καλούμαστε κάποιοι να τα επανεφεύρουμε, να τα αναπλάσουμε, να δώσουμε μια περαιτέρω πνοή και διάσταση στην λεγόμενη πραγματικότητα, στο ανύποπτο πριν που μας καθόρισε.
Η μυθοπλασία απ’ αυτήν την άποψη είναι το πολλαπλάσιο της ζωής, το εν δυνάμει παν του βίου, κι εδώ μ’ αρέσει να αναφέρω ένα μικρό επεισόδιο. Ήταν πριν από εννιά περίπου χρόνια όταν, έχοντας κατασταλάξει πια στην Αθήνα μετά από αλλεπάλληλες περιόδους ξενητεμού, αποφάσισα να αποκτήσω ως ενήλικη την πρώτη γάτα μου, την Σέρκα. Τότε -αρχές καλοκαιριού του 2005- ήταν ακόμη ένα τόσο δα χρυσαφένιο γατάκι τιγρέ, και μια μέρα που ήρθε ο αδελφός μου απ’ την Θεσσαλονίκη και μας επισκέφθηκε, είπε μόλις το είδε: «Α, σαν τον Μάρκο! Επίτηδες το διάλεξες έτσι;» Κατάπια το σάλιο μου σαν να ’γινε σεισμός, μια δόνηση τέλος πάντων απ’ το υπέδαφος που πάντα μας βρίσκει απροετοίμαστους. «Ο Μάρκος εννοείς στο… διήγημα;» τον ρώτησα μπερδεμένη. «Ο Μάρκος εννοώ που είχαμε παλιά στο σπίτι», είπε γονατίζοντας για να χαϊδέψει το γατί.
Ήταν ίσως η πρώτη φορά αφ’ ότου είχα γράψει την ιστορία για τον Μάρκο (περί τα μέσα της δεκαετίας του ’70), που ένοιωσα σύγκορμα και βεβαιώθηκα ότι ο Μάρκος εκείνος υπήρξε τω όντι, ήταν ο ωραίος ράθυμος γάτος που χαιρόταν την ζωή στο πατρικό μας σπίτι όταν ήμουν παιδούλα, και που μια μέρα τον πάτησε αυτοκίνητο και σακατεύτηκε η ψυχή μου – μην πω κι ο κόσμος όλος.
Κι ύστερα πάλι χάθηκε μέσα μου το βίωμα σαν φευγαλέα εντύπωση, σαν την βουή ενός ποταμού που ολοένα ξεμακραίνει… Γιατί αυτό που αισθάνομαι πιο «υπαρκτό» κι από τον ίδιο τον Μάρκο κάποτε είναι η μετουσίωσή του πάνω στο χαρτί, το μυθοπλαστικό εκτόπισμα της αόρατης παρουσίας του· είναι τα παλίμψηστα της μνήμης, ο χρόνος που κάνει τα δικά του και η προσωπική μας μάχη με το ανείπωτο όταν γράφουμε ιστορίες, ή κι όταν υποδυόμαστε αυτές τις ιστορίες· είναι, με άλλα λόγια, η παρηγοριά της τέχνης για το εφήμερον του βίου.
Ζυράννα Ζατέλη
Δεκέμβριος 2013
Σκηνοθετικό Σημείωμα
Η παιδική ηλικία είναι το μέρος εκείνο όπου βιώθηκαν τα πρώτα συναισθήματα, ατόφια, σαρωτικά και επικίνδυνα. Οι άνθρωποι είμαστε «προικισμένοι» από τη φύση να προσαρμοζόμαστε ακόμα και σε συνθήκες ανείπωτης σκληρότητας, προκειμένου να επιβιώσουμε. «Η ψυχή μας, όμως, θυμάται ό,τι ως ενσυνείδητα όντα χάσαμε ή ξεχάσαμε»*. Αυτή τη λανθάνουσα μνήμη που διατρέχει ακέραια την παιδική ηλικία και βιώνεται λαθραία και ασυνείδητα από τον ενήλικα αναζητάμε στην εργασία μας.
Ακολουθώντας τον ονειρικό λόγο της Ζυράννας Ζατέλη προσεγγίσαμε τη σκηνική συνθήκη των τριών ερμηνευτών. Τρεις γυναίκες. «Σαν μια φιγούρα πολλαπλασιασμένη σε τρεις. Όποιος τις κοιτάει για πρώτη φορά αμφιβάλλει αν τις βλέπει στην πραγματικότητα και όχι σε κάποιο όνειρο ή τέχνασμα και αυτό τις διασκεδάζει αφάνταστα.»**
Μπορεί να διακρίνει κανείς πολλές παραλλαγές του εαυτού του, ανατρέχοντας στο παρελθόν. Σαφώς το παιδί που υπήρξαμε είναι η πιο απομακρυσμένη φιγούρα μας. Στη φανταστική εικόνα του παιδιού που έχουμε μπροστά μας αναγνωρίζουμε ενστικτωδώς τον εαυτό μας. Έχουμε ενιαία αντίληψη για αυτόν τον άνθρωπο που, παρόλα αυτά, μεγάλωσε, άλλαξε, διαφοροποιήθηκε και ενηλικιώθηκε. Το παιδί που υπήρξαμε κάποτε έζησε στο ακέραιο τα πιο συγκλονιστικά συναισθήματα και ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τον πόνο που θα γίνει αναπόφευκτα για τον ενήλικα ένας «παλιός» πόνος. Στην παράσταση αναζητάμε τα νήματα της σκέψης και των συνειρμών που μας οδηγούν στο πεδίο του «παλιού πόνου» και τους μηχανισμούς που μας απομακρύνουν από αυτό, προκειμένου να συνεχίσουμε να ζούμε, ή αλλιώς να επιβιώσουμε. Μένοντας μακριά καταφέρνουμε να αφαιρέσουμε το βάρος από το γεγονός που δεν αντέχουμε πια και δεν αντιστοιχεί στον τωρινό μας εαυτό, επιστρατεύουμε το χιούμορ ή το χάνουμε εντελώς. Αυτή η αναζήτηση φέρνει στην επιφάνεια βαθιές και ξεχασμένες αισθήσεις, ακατανόητες χειρονομίες και αλλόκοτα όνειρα συνθέτοντας την φιγούρα του αθώου, ευφάνταστου και γενναίου ανθρώπου που υπήρξαμε κάποτε. Η περσινή αρραβωνιαστικια αφουγκράζεται το κάθε νεύρο αυτής της διαδρομής χώνοντας μαλακά τα δάχτυλά της στον ανεξιχνίαστο και μυστηριωδώς φιλόξενο κόσμο του εαυτού μας.
*Από την «Ηδονή στον κρόταφο».
**Από το διήγημα «Για μια ιστορία που δεν συνέβη».
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Ζυράννα Ζατέλη γεννήθηκε το 1951 στον Σοχό Θεσσαλονίκης. Σπούδασε θέατρο στην Αθήνα, μα δεν ασχολείται παρά με το γράψιμο. Η «Περσινή αρραβωνιαστικιά» είναι το πρώτο της βιβλίο με διηγήματα (1984). Ακολούθησε το «Στην ερημιά με χάρι» (1986), επίσης με διηγήματα. Το 1993 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1994), ενώ το 2001 εκδόθηκε το μυθιστόρημά της «Ο θάνατος ήρθε τελευταίος», πρώτο μέρος της τριλογίας «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους» (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2002). Το 2005 εκδόθηκε από τον Ιανό η νουβέλα της «Ο δικός της αέρας» και το 2006 από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το αφήγημα «Οι μαγικές βέργες του αδελφού μου». Το 2009 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Το πάθος χιλιάδες φορές», δεύτερο μέρος της τριλογίας «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους». Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της. Τον επόμενο χρόνο εκδόθηκε το βιβλίο της «Ηδονή στον κρόταφο». Βιβλία της μεταφράστηκαν και κυκλοφορούν στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Σερβία και τη Λιθουανία.
Λίγα λόγια για την ομάδα Elephas Tiliensis
Elephas tiliensis- ο νάνος ελέφαντας της Τήλου.
Οι ελέφαντες της Τήλου απομονωμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα σε περιορισμένο χώρο αναγκάστηκαν να συρρικνωθούν, προκειμένου να επιβιώσουν. Η ομάδα ιδρύθηκε το 2013. Πρώτη της εργασία είναι η «Περσινή αρραβωνιαστικιά» της Ζυράννας Ζατέλη. Ακολούθησε η παράσταση Αλεξάνδρεια στο Θέατρο Τέχνης (2014).