Πέτρος Δαμουλής: Στα παιδιά πρέπει να μιλάς με τη γλώσσα της αλήθειας

Ο Πέτρος Δαμουλής, εδώ και αρκετά χρόνια είναι αφοσιωμένος στο παιδικό θέαμα, δημιουργώντας ξεχωριστές παραστάσεις για το μικρό και μεγάλο κοινό, ενώ διαθέτει επίσης και μια αρκετά αναγνωρίσιμη… φωνή, αφού ζωντανεύει κατά καιρούς πάρα πολλούς ήρωες κινουμένων σχεδίων στη μικρή οθόνη.

Από το 2012, με την δραστήρια ομάδα του «Μικρού Νότου», προσφέρουν λεπτοδουλεμένες και όμορφες παραγωγές στους θεατές. Φέτος μόνο, παρουσιάζουν τρεις παραστάσεις με μεγάλη επιτυχία: τους «Γύρω – Γύρω μήνες», τα «Αισώπου Κόμιξ» και τον «Κουκουμπλή». Με αφορμή το έργο «Γύρω–Γύρω Μήνες», μας μίλησε για τη σχέση των παιδιών με το θέατρο, την προσωπική του διαδρομή, καθώς και τις ωραίες στιγμές που μοιράζεται με τα υπόλοιπα μέλη του «Μικρού Νότου».

Συνέντευξη: Αναστασία Ρίζου

Cul. N.: Η παράσταση «Γύρω-γύρω μήνες» έχει κερδίσει πια, μικρούς και μεγάλους. Από πού αντλείτε κάθε φορά έμπνευση ως προς τη θεματολογία;

Πέτρος Δαμουλής: Δράττομαι της ευκαιρίας να μιλήσω για το παρεξηγημένο θέμα της έμπνευσης. Η έμπνευση δεν είναι προαπαιτούμενο. Αντίθετα το όραμα είναι. Στον Μικρό Νότο μας ένωσε ένα κοινό όραμα: να κάνουμε ωραία πράγματα για τα παιδιά μας που είναι και τα παιδιά του κόσμου! Είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε πτυχές της ιστορίας μας της γλώσσας μας, της παράδοσης μας. Να ζήσουμε αλλαγές των καιρών, που μας άνοιξαν ορίζοντες μέσω εξελίξεων στην τέχνη, στην τεχνολογία.

Όλα αυτά είναι μια τεράστια περιουσία και, αλήθεια, θα ήταν πολύ εγωιστικό να μην την επικοινωνήσει κάποιος, όταν την θεωρεί σημαντική. Το όραμα μας παρέχει έμπνευση και θεματολόγια αφειδώς από τις πηγές της ύπαρξης μας. Από την παράδοση, την λαϊκή σοφία και από τον κόσμο, που αλλάζει γύρω μας, δημιουργώντας την παράδοση του αύριο.

Cul. N.: Πού πιστεύετε ότι οφείλεται η μεγάλη απήχηση της παράστασης; Πείτε μας κάποιους λόγους για τους οποίους πρέπει και νέοι θεατές να την παρακολουθήσουν!

Π.Δ.: Πιθανότατα στο γεγονός ότι ο καθένας μας, από το πόστο του, είναι ορκισμένος εχθρός της… «ξεπέτας». Σεβόμαστε και φροντίζουμε κάθε λεπτομέρεια και πασχίζουμε να μάθουμε όλες τις παραμέτρους που διέπουν την ουσία της δουλειάς μας. Προφανώς αυτά δεν είναι θέματα που οφείλουν να απασχολούν τους θεατές μας , όμως αυτή η τιμιότητα εισπράττεται εξω-λεκτικά και  εξω-λογικά.  Οι μικροί και οι μεγάλοι θεατές μας περνούν καλά κοντά μας. Μαθαίνουν και χαίρονται . Μαθαίνουν ΝΑ χαίρονται, με την έννοια ότι μαθαίνουν ποιότητες χαράς, που τείνουν να εκλείψουν. 

Γελούν αυθόρμητα όπως πρέπει να γελούν. Αυτό το γέλιο είναι ένα δάνειο και αντιδάνειο, που γίνεται απόκτημα και κτήμα, το οποίο θα δώσει καρπούς .

Cul. N.: Πώς μπορεί η ελληνική παράδοση να ενταχθεί σε ένα έργο για λιλιπούτειο κοινό και να γίνει κατανοητή;

Π.Δ.: Φτάνει απλώς να γίνει μια νύξη, που θα δημιουργήσει αιτήματα και ερωτήματα.  Κάποτε και εμείς πρωτοακούσαμε ντοπιολαλιές, εκφράσεις που δεν καταλαβαίναμε. Ακούσαμε από την γιαγιά μας παραμύθια με ορθάνοιχτα μάτια, κοιμηθήκαμε με ένα στοιχειό στο προσκεφάλι. Μάθαμε να ξεχωρίζουμε την αλήθεια μέσα στον μύθο και να την παραβάλουμε με την καθημερινότητα μας .

Ο μύθος οφείλει να κουβαλάει όλα αυτά τα στοιχεία που τον κάνουν εξωτικό. Η δύναμή του έχει φιλτραριστεί  μέσα στους αιώνες και η ποιητική του υπόσταση είναι δεδομένη. Τα παιδιά έχουν το μικρότερο πρόβλημα στην κατανόηση των ιστοριών μέσω μιας γλώσσας που φέρει καινούρια στοιχεία. Ακριβώς αυτά τα νέα στοιχεία είναι το όχημα που βοηθάει τη φαντασία τους  να πάει παρά πέρα.

Εμείς είμαστε απλώς ο ενδιάμεσος κρίκος. Φιλοδοξούμε να είμαστε κάτι σαν αυτό που ήταν για εμάς η γιαγιά μας, προς το… θεατρικότερο. Να δημιουργήσουμε νύξεις για την μετ’ έπειτα συνειδητή ή ασυνείδητη αναζήτηση τους σε όλα τα επίπεδα.

Cul. N.: Ο «Μικρός Νότος» ξεκίνησε τα δημιουργικά του ταξίδια πριν πέντε περίπου χρόνια! Μιλήστε μας για την επιτυχημένη μέχρι σήμερα πορεία του.

Π.Δ.: Ο Μικρός Νότος ξεκίνησε το 2012, από μια ιδέα του Τάσου Ράτζου και της Χρύσας Διαμαντοπούλου, να δημιουργηθεί μια αδελφή ομάδα με αυτήν του Μικρού Βορρά, που προϋπήρχε στην Θεσσαλονίκη. Πάνω σε κοινές αρχές: διαδραστικό θέατρο για παιδιά, βασισμένο σε παραδοσιακά παραμύθια και μύθους. Ήδη ο Τάσος είχε δουλέψει πολύ την ιδέα, με συμβούλους ειδικευμένους στο Θέατρο στην Εκπαίδευση (Drama in Education). Από την πρώτη κιόλας χρονιά, η Χρύσα παρακολουθεί πυκνά σεμινάρια και ειδικεύεται πάνω στο θέμα και εγώ το εμπλουτίζω με την ιδέα μου να εισαχθεί η μουσική, με τέτοιο τρόπο ώστε να παρέχει στα παιδιά βασικά μαθήματα οργανογνωσίας. 

Το σχήμα εμπλουτίζεται και θωρακίζεται προς τα έξω με την είσοδο στον πυρήνα της ομάδας της Λαμπρινής Σταμάτη. Η Λαμπρινή συνδέεται με τις αρχές της ομάδας, μέσα και από την εμπειρία της στο «γονείς Απλά!». Με την ευγένεια και την καλλιέργεια που την διακρίνει ως άνθρωπο, θα είναι στο εξής σύμβουλος επικοινωνίας (και όχι μόνο…) και πολλές φορές πηγή έμπνευσης για την ομάδα. Όταν στο τελευταίο μας έργο η Κυρά Καλή χρειάστηκε να έχει και ένα όνομα, δεν την βάπτισα καθόλου τυχαία «Λαμπρινή»… 

Ο Τάσος Ράτζος παραμένει ο βασικός σκηνοθέτης της ομάδας. Το πρώτο μας εγχείρημα «Η Μυλωνού» ήταν  δική του έμπνευση και σκηνοθεσία. Παίχτηκε 4 χρόνια, με μεγάλη επιτυχία και μας έμαθε, σε μεγάλο βαθμό, τις ανάγκες του κοινού μας. Παρενθετικά να πω πως κάθε χρονιά αλλάζουν όχι μόνο οι διανομές αλλά και οι παραστάσεις,  μερικώς  ή εντελώς. Οι παραστάσεις εμπλουτίζονται με καινούρια σκηνοθετικά, σκηνογραφικά, ενδυματολογικά και μουσικά στοιχεία. Η διάδραση είναι πολυεπίπεδη και αφορά και στη  δική μας δουλειά. Βελτιωνόμαστε χρόνο με τον χρόνο . 

Επόμενη παράστασή μας ήταν το «Αισώπου κόμιξ!». Αυτήν την σκηνοθέτησα εγώ, βασισμένος στην προϋπάρχουσα σκηνοθεσία του Τάσου. Ο Τάσος μου έδωσε την ελευθερία να βασιστώ σε κείμενα της παράστασης του, να γράψω δικά μου κείμενα και να δημιουργήσω μια πιο μουσική παράσταση, σε τέτοιο βαθμό που ο πρώτος μας μύθος «Ο Τζίτζικας και ο Μέρμηγκας» να γίνει (θα τολμήσω να το πω!), ένα μικρό… ρέγκε μιούζικαλ!  Αυτός είναι και ο λόγος που οι ηθοποιοί του Μικρού Νότου χρειάζεται να έχουν κάποια (μικρή ή μεγαλύτερη) μουσική παιδεία. Γιατί συχνά καλούνται να παίξουν, ζωντανά επί σκηνής, μουσικά όργανα που δεν έχουν ξαναπιάσει στα χέρια τους. Αυτό είναι ένα δικό μου στοίχημα, το οποίο μέχρι στιγμής, σε μεγάλο βαθμό, το έχω κερδίσει . Το «Αισώπου κόμιξ!» παίζεται μέχρι σήμερα με τεράστια απήχηση!

Ακολουθεί «Ο Κουκουμπλής», μια εξαιρετική παράσταση, αριστοτεχνικά σκηνοθετημένη από τον Τάσο Ράτζο, με απίστευτες απαιτήσεις για τους ηθοποιούς. Στον «Κουκουμπλή»  τολμάω  να συνθέσω βασισμένος σε ένα όργανο που δεν έχω ξαναπιάσει στα χέρια μου, το λαούτο. Θα σπουδάσω τις αρχές του και θα το διδάξω στους ηθοποιούς. Το αποτέλεσμα όλης της παράστασης είναι παραπάνω από ικανοποιητικό! Είναι μια παράσταση που δεν χορταίνω να βλέπω!

Η, ήδη από καταβολής «Αισώπου κόμιξ!» παρουσία της  Έλενας Γεροδήμου, αρχικά ως χορογράφου και αργότερα ως ηθοποιού της ομάδας σε μια σειρά ρόλων, τόσο στον Αίσωπο όσο και στο Κουκουμπλή, ανεβάζει στα ύψη την ποιότητα όσο και τις απαιτήσεις των παραστάσεων .

Τέλος για την φετινή χρονιά, βασισμένος σε μια ιδέα της Χρύσας για το παραμύθι «Η κυρά Καλή και οι δώδεκα μήνες», γράφω και σκηνοθετώ ένα έμμετρο θεατρικό, το οποίο λειτουργεί ως το σταθερό κομμάτι μιας παράστασης, που αλλάζει μήνα με τον μήνα. Το υπόλοιπο κομμάτι της παράστασης αναφέρεται σε ήθη, έθιμα και παραδόσεις, που γίνονται διαδραστικά παιχνίδια και αφορούν τον κάθε μήνα ξεχωριστά. Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της παράστασης, το οποίο ουσιαστικά συνιστά 12 θεατρικά σε ένα και αυτό το έχουν αναλάβει η Χρύσα Διαμαντοπούλου και Φλωρά Σπύρου, επίσης σταθερή συνεργάτης του Μικρού Νότου, τα τελευταία χρόνια, ειδικευμένη στο drama in education. Στην επιλογή και μελέτη του λαογραφικού υλικού είχαμε και έχουμε την υποστήριξη της εξαίρετης μουσικοπαιδαγωγού Ελένης Τσούτσια-Λουλάκη.

Cul. N.: Έχετε ασχοληθεί πάρα πολύ με το παιδικό θέαμα, τόσο στο θέατρο, όσο και σε εκατοντάδες μεταγλωττίσεις. Ποιες είναι οι ιδιαίτερες απαιτήσεις του κάθε είδους;

Π.Δ.: Είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Στη μεταγλώττιση οφείλεις να ακολουθήσεις χαρακτήρες και ιστορίες που έχουν φτιάξει άλλοι. Έχω την τύχη να ασχολούμαι με υλικό πολύ προσεγμένο, μιας και δουλεύω μόνο πάνω σε ταινίες για το κινηματογράφο που έχουν πολύ προσεκτικό σχεδιασμό. Σε αυτές τις δουλειές δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια να αποκλίνει κάποιος από το πρωτότυπο. Είναι συνήθως προϊόντα μίας άλλης κουλτούρας, που μπορεί να αναφέρονται μεν σε κάποιες πανανθρώπινες αξίες και αλήθειες, δεν παύουν όμως να υπακούουν  σε νόμους της show business. Εκεί καλούμαι να αποκωδικοποιήσω και να αποδώσω στα ελληνικά ορισμένους κώδικες και τον μεγαλύτερο ρόλο παίζει η τεχνική που έχω αναπτύξει για να το κάνω.

Από την άλλη, στο θέατρο που εμείς τουλάχιστον κάνουμε (!) δημιουργούμε τους κώδικες. Είμαστε υπεύθυνοι για όλη την αισθητική της παράστασης. Μαθαίνουμε και εμπλουτίζουμε διαρκώς, καθημερινά, τη φαρέτρα μας και στοχεύουμε εξειδικευμένα, με στόχο να συνεχίσουμε κάτι που ανήκει στην δική μας κουλτούρα, κάνοντας το ελκυστικό, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει και στις καινούριες γενιές. Είναι μια πάρα πολύ υπεύθυνη δουλειά που μας κάνει να είμαστε συνεχώς εν εγρηγόρσει. Αυτός ο αγώνας δεν τελειώνει ποτέ και είναι άκρως δημιουργικός.       

Cul. N.: Τα παιδιά είναι δύσκολο κοινό; Πώς αφομοιώνει ένα παιδί κάποιο μύθο ή μια ιστορία μέσα από το θέατρο;

Π.Δ.: Τα παιδιά δεν είναι δύσκολο κοινό. Απεναντίας, είναι ανοιχτό κοινό. Καταλαβαίνουν πολλά περισσότερα απ’ ό,τι φαντάζεται κάποιος. Βασική αρχή και προϋπόθεση είναι να μπορείς να τους μιλάς με την γλώσσα της αλήθειας.  Εισπράττουν εξωλεκτικά τις ιστορίες και τα μηνύματα.

Δεν είναι ανάγκη να ξέρουν όλες τις λέξεις ή τις ντοπιολαλιές. Καταλαβαίνουν μια χαρά. Σας παραπέμπω να σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμασταν εμείς ως παιδιά, ακόμα και πιο δύσκολα κείμενα. Θυμηθείτε πώς καταλαβαίνατε τον Ερωτόκριτο ως παιδιά ή το Ακριτικό έπος. Θυμηθείτε πώς καταλαβαίνατε τους ανθρώπους, σε ένα ταξίδι με τους γονείς σας σε απομακρυσμένες γωνιές της πατρίδας μας. Θυμηθείτε πόσο ενδιαφέρον ήταν όλο αυτό.

Εγώ δεν θα ξεχάσω ποτέ το θέατρο στο ραδιόφωνο που άκουγα με προσήλωση στην προσχολική μου ηλικία. Οι ιστορίες δεν ήταν η Κοκκινοσκουφίτσα ή ο Μπλακ ο Ρεβυθάκης. Ήταν κείμενα του Σαίξπηρ και του Ευριπίδη. Και βέβαια παίζει μεγάλο ρόλο το από ποιον τα ακούς! Είναι άλλο πράγμα όταν ακούς τον Ερωτόκριτο από τον Κατράκη και άλλο να τον ακούς από τον Χ. Και τι είναι αυτό που κάνει την διαφορά; Μα απλώς το βάθος που κουβαλάει η ερμηνεία. Η μεστότητα που φέρει η κατανόηση του κειμένου εκ μέρους του υποκριτή.  Μια χαρά καταλαβαίνουν τα παιδιά. Για ό,τι δεν καταλαβαίνουν ευθυνόμαστε αποκλειστικά εμείς. 

Cul. N.: Σε ποιες γειτονιές της Αθήνας θα δούμε τους «Γύρω γύρω μήνες» το επόμενο διάστημα;

Π.Δ.: Ένα ακόμα ζητούμενο, όταν «φτιάχναμε» την παράσταση «Γύρω γύρω μήνες», ήταν να γίνει … ευέλικτη και ταξιδιάρα. Θέλαμε ακριβώς να μπορεί να ταξιδεύει στις γειτονιές της Αθήνας, σε απρόβλεπτους χώρους, εναλλακτικούς, αλλιώτικους και να γίνει προσιτή σε όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά. Έτσι θα τη δείτε (για δεύτερη φορά φέτος) στο Αισθητικό Δάσος Υμηττού, σε ανοιχτό χώρο μέσα στη φύση, σε μια παράσταση για τη Φιλοδασική Ένωση Αθηνών (Σάββατο 11 Φεβρουαρίου, στις 12 το μεσημέρι). Θα τη δείτε επίσης στην Πλάκα, στο υπέροχο (και τόσο ταιριαστό στην ιστορία μας!) Μουσείο Αγγελικής Χατζημιχάλη (Σάββατο 25 Φεβρουαρίου, στις 12 το μεσημέρι). Όλες τις Κυριακές του Φεβρουαρίου (12 το μεσημέρι), στο Μαρούσι, στον πολύ όμορφο και ιδιαίτερο πολυχώρο «Babel». Αυτά, για την αποκριάτικη εκδοχή της, με τους Κουδουνάτους και τα αποκριάτικα τραγούδια. Για τις … ανοιξιάτικες εμφανίσεις της παράστασης, είμαστε ήδη σε συζητήσεις και για άλλες γειτονιές και για πιο ανοιχτούς χώρους, καθώς θα ζεσταίνει ο καιρός. Η ιστοσελίδα του Μικρού Νότου (www.mikrosnotos.gr) και η σελίδα της ομάδας στο facebook (www.facebook.com/MikrosNotos) ενημερώνονται σταθερά και έγκαιρα για κάθε μας παράσταση!

Cul. N.: Σας ευχαριστούμε πολύ!

Π.Δ.: Και εγώ σας ευχαριστώ για τις πολύ εύστοχες και ουσιαστικές ερωτήσεις σας και για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω για αυτά που αγαπώ και θεωρώ πολύτιμα!

◊ Η παράσταση “Γύρω-γύρω μήνες” παρουσιάζεται στο Babel. Διαβάστε περισσότερα εδώ.