Το «6 πρόσωπα σε αναζήτηση συγγραφέα», έργο ευφυέστατο, πολυδιάστατο, σύνθετο – έως και κρυπτικό σε ορισμένα σημεία- πρωτοποριακό ακόμα και για τα σύγχρονα δεδομένα, είναι από τα πιο απαιτητικά έργα που έχω καταπιαστεί. Ο Πιραντέλλο δεν ήταν απλώς ένας θεατρικός συγγραφέας, ήταν ένας τολμηρός άνθρωπος του θεάτρου με ισχυρή άποψη για το σύνολο της θεατρικής πράξης, που συνήθιζε να πειραμματίζεται διαρκώς με τις θεατρικές φόρμες και να παίζει με την πρόσληψη και τις προσδοκίες του κοινού για το θέατρο. Ταυτοχρόνως ήταν και ένας από σκηνής φιλόσοφος και συνεπώς το σύνολο του έργου του είναι εμποτισμένο με τις βασικές φιλοσοφικές του ιδέες γύρω από τη διαλεκτική σχέση της ψευδαίσθησης με την πραγματικότητα, την πολλαπλότητα του εαυτού, την υποκειμενικότητα της αλήθειας και φυσικά την αδυναμία των ανθρώπων να συνεννοηθούν και να επικοινωνήσουν σ’ ένα ρευστό και μεταβαλλόμενο κόσμο όπου όλα είναι σχετικά, χωρίς απόλυτες παραδοχές και αξιώματα, τα οποία εάν υπήρχαν θα προσέφεραν ένα στέρεο υπόστρωμα, βοηθητικό για την ανθρώπινη συνεννόηση.
Το συγκεκριμένο έργο του Πιραντέλλο συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω στοιχεία στην πιο ολοκληρωμένη τους εκδοχή. Η μεγάλη πρόκληση κατά τη γνώμη μου είναι να συγκεράσεις και να αποδόσεις τις βασικές του ποιότητες, που εν πρώτοις μοιάζουν κάπως αντιφατικές. Από τη μία η ελαφρότητα του θεατρικού παιχνιδιού, με όλα τα στοιχεία σαρκασμού, αυτοσαρκασμού και αυτοαναφορικότητας για τους ανθρώπους του θεάτρου, από την άλλη τα φιλοσοφικά μηνύματα που πρέπει να μεταφερθούν χωρίς πρόσθετα βαρίδια δήθεν σοβαραφάνειας και τέλος η τραγική ιστορία που αφηγούνται τα 6 πρόσωπα, η οποία αποτελεί ουσιαστικά τη δραματουργική ραχοκοκαλιά του έργου και δεν πρέπει να «καπελωθεί» από τα περιφερειακά θέματα και στοιχεία.
Η καθοδήγηση των ηθοποιών σε αυτό το πλαίσιο είναι μια ακόμα μεγάλη πρόκληση. Ο Πιραντέλλο προτείνει για τη σκηνική αναπαράσταση του έργου τα 6 πρόσωπα να φορούν μάσκες οι οποίες θα αποτυπώνουν ένα ξεχωριστό για το καθένα συναίσθημα. Η λογική αυτής της πρότασης είναι πως τα 6 πρόσωπα ως de facto δημιουργήματα της φαντασίας θα πρέπει άμα τη εμφανίσει να διαφοροποιούνται από τους ηθοποιούς του θιάσου που ανήκουν στο σφαίρα του πραγματικού. Επιπλέον η χρήση της μάσκας καταδεικνύει εμφατικά το γεγονός πως τα 6 πρόσωπα έχουν μείνει καθηλωμένα στην «αιώνια στιγμή» όπως αναφέρεται στο έργο. Σε μια στιγμή δηλαδή που τα καθόρισε και δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτή. Εγώ επέλεξα μετά από αρκετή σκέψη να μην ακολουθήσω την πρόταση αυτή και είναι γεγονός πως και στα περισσότερα σύγχρονα ανεβάσματα του έργου αποφεύγεται η χρήση μασκών. Για εμένα, βασικός λόγος ήταν πως ήθελα να αποφύγω την μοιραία αποστασιοποίηση που θα επέφεραν οι μάσκες. Τα 6 πρόσωπα πάσχουν, χαρακτηρίζονται από «ασυγκράτητο πάθος» όπως τα ίδια ομολογούν, η χρήση μάσκας λοιπόν θα περιόριζε τα εκφραστικά μέσα των ηθοποιών, θα οδηγούσε μεν στην αιτούμενη από τον συγγραφέα μονοτονία, αλλά θα αποστράγγιζε ταυτοχρόνως τη ζωντάνια και τη φυσικότητα των συναισθημάτων τους, οδηγώντας σε μια «μαριονετίστικη» τρόπον τινά παρουσίαση των προσώπων. Οπότε προσπαθήσαμε να επιτύχουμε την απαραίτητη «μονοτονία» του ενός και μοναδικού συναισθήματος, χωρίς τη βοήθεια μασκών. Οι ηθοποιοί έπρεπε να πειστούν να μην χρησιμοποιούν τη συναισθηματική τους παλέτα – αντίθετα με ότι συμβαίνει συνήθως, που η συναισθηματική ποικιλία και ψυχολογικές διακυμάνσεις είναι τα ζητούμενα – και να εμμείνουν με συνέπεια και ακρίβεια σε ένα και μοναδικό συναίσθημα που χαρακτηρίζει απόλυτα το πρόσωπο που υποδύονται και το συνοδεύει σε όλη την πορεία του έργου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πέραν όμως όλων των ιδαιτεροτήτων του έργου που το καθιστούν τόσο ξεχωριστό, ο Πιραντέλλο παραδίδει εν τέλει μια δυνατή και γοητευτική ιστορία με κλασικούς όρους μυθοπλασίας. Έξι θεατρικά πρόσωπα ενός ημιτελούς έργου, μέλη μιας ιδιότυπης οικογένειας, εισβάλλουν αναπάντεχα σ’ ένα θέατρο την ώρα της πρόβας και ζητούν από το σκηνοθέτη να παρουσιάσει επί σκηνής το «σπαραχτικό τους δράμα». Η ιστορία τους ξεδιπλώνεται σταδιακά, δημιουργώντας το σασπένς ενός αστυνομικού θρίλερ και αναδιπλώνεται κάθε φορά μέσα από τις διαφορετικές οπτικές των εμπλεκόμενων προσώπων, τα οποία συγκρούονται ασταμάτητα προσπαθώντας καθένα να επιβάλλει την δική του εκδοχή για τα πράγματα. Τα θέματα που θίγει παραπλεύρως ο Πιραντέλλο μέσω της ιστορίας που αφηγούνται τα πρόσωπα είναι και πάλι τολμηρά και ακανθώδη: πορνεία, παιδεραστία ακόμη και η αιμομιξία είναι θέματα που με υποδειγματική λεπτότητα φωτίζει και προσεγγίζει χωρίς ταμπού, στερεοτυπικές ιδεοληψίες και ηθικολογίες, αλλά με την ελευθερία και την οξυδέρκεια ενός μεγάλου πνεύματος.