Μέσα στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε αν είναι για κάτι που πρέπει να είμαστε περήφανοι ως παράγωγο αναγκαιότητας αλλά και ως συνειδητή μα δύσκολη κατάκτηση, είναι η μετατόπιση από το ατομικό στο ομαδικό μέσα από τη συνειδητοποίηση ότι η ισχύς εν τη ενώσει παράγει τα πιο δημιουργικά και ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Από τα μεσαιωνικά guilds στα αναγεννησιακά εργαστήρια των αρτιζάνων, στους Προραφαελικούς και στους Προφήτες του 19ου αιώνα, μία σειρά –Ισμών μέσα στον 20ο αιώνα καθιέρωσε την ιδέα της συμμετοχής σε μία ομάδα, συχνά με αυστηρή οριοθέτηση. Παρ’ όλα αυτά η ‘ρομαντική’ ιδέα του καλλιτέχνη ως ο μοναχικός ‘σαμάνος’ της φυλής ενυπήρχε βαθιά ακόμα και στους πιο συντροφικούς καλλιτεχνικούς σχηματισμούς όπου πάντα κάποιος χρηζόταν ως ‘αρχηγός’ ή εμπνευστής. Στις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, αν και πολλοί ερίζουν ότι το καλλιτεχνικό τοπίο έχει ‘μπερδευτεί’ μέσα από την πληθώρα των εικαστικών μέσων και την απουσία μίας κοινής γραμμής έκφρασης, η τέχνη δεν μπορεί παρά να αντανακλά το χώρο και το χρόνο παραγωγής της. Μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο τοπίο πολύμορφων κρίσεων, σκληρού ανταγωνισμού, υπερκατανάλωσης και κατακερματισμένων, εναλλασσόμενων εικόνων, ο καλλιτέχνης νιώθει την ανάγκη να δυναμώσει τη φωνή του μέσα σε ένα σύνολο που δεν έλκεται τόσο από την ομοιομορφία της καλλιτεχνικής έκφρασης, όσο από τη συμπόρευση των ιδεών και της ανταλλαγής των πολυσχιδών αποτελεσμάτων των συνεργασιών.
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ερευνητικής οπτικής, το Platforms Projects είναι ένας Ελληνικός καλλιτεχνικός θεσμός με διεθνή συμμετοχή και αναγνώριση, με τις συμμετέχουσες ομάδες να έχουν ξεπεράσει τις 130 από 26 χώρες τα πέντε χρόνια λειτουργίας του και έχει δοκιμαστεί στο χρόνο ενώ θεωρείται μία από τις σημαντικότερες παρουσίες στο χώρο της διεθνούς ανεξάρτητης καλλιτεχνικής παραγωγής που διαρκώς ερευνά τις συνέργειες μεταξύ καλλιτεχνών μέσα σε ομάδες από διαφορετικά background, κουλτούρες και ερεθίσματα. Φέτος ο θεσμός ενηλικιώνεται και από 20 έως 25/5 μετακομίζει στο δικό του σπίτι, στο Κέντρο Τεχνών, Χαριλάου Τρικούπη 121, έναν ανεξάρτητο χώρο που δεν θα λειτουργεί περιοριστικά αλλά θα είναι ανοικτός έτσι ώστε οι πλατφόρμες να συνδιαλέγονται και να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της γόνιμης συνεργασίας τους.
Για να πάρουμε μία ιδέα για το πνεύμα συνεργασίας του προγράμματος, αξίζει να θυμηθούμε ορισμένες σημαντικές στιγμές της περσινής παρουσίασης. Οι πολιτικοί και κοινωνικοί προβληματισμοί των κολλεκτίβων καταδεικνύονται σε έργα που παραμένουν στη μνήμη πολύ πέραν της ολοκλήρωσης της παρουσίασής τους. Ενδεικτικά, η δράση «Cut the fence» που ξεκίνησε το 2013 από τους Ελβετούς καλλιτέχνες Copa & Sordes του Γερμανικού Das Esszimmer και του Ελβετικού εικαστικού χώρου bblackboxx το οποίο γειτνιάζει με ένα στρατόπεδο μεταναστών στο Basle, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας κόπιας του φράχτη τυπωμένη σε αφρικανικό damask ύφασμα την οποία καλούσαν να ‘κόψουν’ οι θεατές στη διάρκεια του περσινού Platforms Project, ως αίτημα για τη συμβολική καταστροφή κάθε φράχτη που εμποδίζει την ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων. Μία συμβολική δωρεά που αντιπροσώπευε κάθε κομμάτι, πήγαινε στο εθελοντικό πολύ-ιατρείο της Αθήνας, το οποίο φροντίζει απόρους και μετανάστες.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
To Βέλγικο αυτοδιαχειριζόμενο Milena Principle που έχει συμμετάσχει τρεις φορές στις Πλατφόρμες με το συνεχόμενο οδοιπορικό «the Dürer connection» (2003-) δημιουργεί ένα ‘νομαδικό μουσείο’ που αντιπροσωπεύει και εμπλουτίζεται με τις ιεροτελεστίες της εκάστοτε ζωντανής αστικής καθημερινότητας, μέσα από όλους τους σταθμούς του ταξιδιού του χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν γεωγραφικά όρια και κοινωνικά στερεότυπα, στο πνεύμα της φλαμανδικής αναγέννησης, όπου καλλιτέχνες, φιλόσοφοι και επιστήμονες αντάλλασσαν ελεύθερα απόψεις μέσα από δημιουργικές διαδρομές σε διαφορετικά μέρη, ιδρύματα και λαούς.
Μια άλλη σημαντική πλατφόρμα που συμμετέχει ανελλιπώς, η Φιλανδική Kallio Kunsthalle ανέθεσε σε έναν βυζαντινό εικονογράφο να δημιουργήσει έναν πίνακα που θύμιζε προ-αναγεννησιακό Annunciation βασισμένο σε κείμενο του Petri Saarikko επάνω στον συμβολισμό του χρήματος αλλά και στους ρόλους της γυναίκας μέσα από μία δυναμική περφόρμανς. Το πρόσωπο που ο χρόνος αφήνει πάνω τα χνάρια του άγγιξε πολύ συναισθηματικά η Helina Hukkataival της Φιλανδικής MUU μέσα από τις δραματικές μάσκες τσαλακωμένου χαρτιού που δημιουργούσε το πρόσωπό της κατά την επαφή τους. Στην Καναδική 8eleven ο γλύπτης Derek Liddington ανέπτυξε με πηλό στο χώρο σχέδια του Elsworth Kelly ενώ ταυτόχρονα σε μία συνεχόμενη περφόρμανς, ένας χορευτής αναπαρέστησε την Ωδή από τα Ballets Russes του 1913 επάνω σε ένα τετραγωνικό μέτρο πήλινου πατώματος, την ώρα που η μίνιμαλ εγκατάσταση του συνεχόμενου σχεδίου του Andreas Marti της Ελβετικής Dienstgebäude αέναα ύφαινε σπαράγματα μνήμης στο χώρο. Σε αντιδιαστολή το εικονοκλαστικό όπως υποδηλώνει και το όνομά του Museum of Contemporary Cuts από τη Βοστώνη υπογράφει γκράφιτι αντίδρασης στο κατεστημένο, άμεσα, στομαχικά και σαρδόνια που επιτυγχάνουν το στόχο τους μέσα από την κατάφορη ειλικρίνεια τους.
Πέρυσι η εικαστική ακτιβίστρια Navine Khan Dossos του Out of the Box με την υποστήριξη της Polyeco Contemporary Art Initiative δημιούργησε, σε συνεργασία με το κοινό, το «Capacity», μία ζωγραφική ταπισερί από εικόνες κοιμώμενων ανθρώπων σε εμβρυακή στάση. Το 3x4m έργο δημιουργήθηκε in situ και η περφόρμανς της κατασκευής του διάρκεσε καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Η άμεση αναφορά στους περισσότερους από 2000 μετανάστες που βρήκαν κατάλυμα στο γήπεδο του Taekwondo (μέγιστης χωρητικότητας 1500 ατόμων) έως και λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης αποτέλεσε ένα σπαραχτικό ντοκουμέντο για το βίαιο εκτοπισμό που προκαλεί ο πόλεμος και η άνιση κατανομή πλούτου, μα και τα αποτελέσματα στις περιοχές που δέχονται το βάρος του προβλήματος.
Στο Platforms Project 2017 ο θεατής θα έχει τη δυνατότητα να δει πλατφόρμες που έχουν τιμήσει το πρόγραμμα αυτό σε κάποιο από τα προηγούμενα χρόνια αλλά και πλατφόρμες από μέρη που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στην Ελλάδα. Κάποιες πλατφόρμες του εξωτερικού με πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα έχουν ιδρυθεί εδώ και πολλές δεκαετίες όπως πχ. η Ed Video Media Arts Centre που ιδρύθηκε το 1976 ή η AKA artist-run + VAS (Untitled Art Society ) που λειτουργεί από το 1982 ενώ άλλες έχουν μόνο λίγα χρόνια λειτουργίας. Η φετινή έκδοση του Platforms Project είναι αφιερωμένη κυρίως στις συνεργασίες που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια από παρουσιαζόμενες πλατφόρμες, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο δίκτυο από ανεξάρτητες καλλιτεχνικές ομάδες και χώρους που εστιάζουν σε μία πιο εναλλακτική τέχνη. Την καλλιτεχνική επιμέλεια έχει η Άρτεμις Ποταμιάνου και τη διεύθυνση του project έχει η ίδια με τον Μιχάλη Αργυρού.
Συγκεκριμένα φέτος, θα παρουσιάσουν το έργο τους 41 πλατφόρμες αποτελούμενες από 650 καλλιτέχνες από 17 χώρες:
24hrs project (Ελβετία), 8eleven (Καναδάς), 9th Art Wave (Ισπανία, Ελλάδα), A TRANS (Γερμανία), AKA ¯\_(ツ)_/¯ UAS (Καναδάς), ALISN (Ηνωμένο Βασίλειο), AMV (Καναδάς), BEASTON Projects (Ηνωμένο Βασίλειο), ΒΕΤΟΝ 7 (Ελλάδα), BLIND PLATFORM (Ελλάδα), Binary art group (Κύπρος), Campus Novel (Ελλάδα), DaDa Da Academy (Ελλάδα, Αυστρία), DIENSTGEBÄUDE Art Space Zurich (Ελβετία), Ed Video Media Arts Centre (Καναδάς), EX-MÊKH (Ολλανδία), Extra Muros (Γαλλία), fragments of truth (Ελλάδα, Νορβηγία, Σουηδία), Future Scenarios (Ολλανδία, Ελλάδα), Harrington Mill Studios (Ηνωμένο Βασίλειο), ID:I (Σουηδία), IFAC Arts (ΗΠΑ), JuJe Collective (Καναδάς), Kallio Kunsthalle (Φιλανδία), KRAATZ ( Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο), LO AND BEHOLD (Ελλάδα), Lubomirov / Angus-Hughes (Ηνωμένο Βασίλειο), Metapolis (Ελλάδα), Mnky Bizz Group (Παναμάς), Museum of forgetting/Norrköping AIR (Ιράν, Σουηδία), Museum of Contemporary Cuts: FEATURED (Ολλανδία, Ισπανία), Museum of Contemporary Cuts (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία), ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (Ελλάδα), PAPER (Ηνωμένο Βασίλειο), rosalux (Γερμανία), SCI (Ηνωμένο Βασίλειο), SCOTTY (Γερμανία), THE M{}ESUM (Γερμανία, Σουηδία), Unnoticed Art (Ολλανδία), VSVSVS (Καναδάς), EN FLO – ΕΝ ΦΛΩ (Ελλάδα), Tehnopaignion (Ελλάδα)
Αν και θα πρέπει να περιμένουμε ως τα εγκαίνια για να επανέρθουμε με τη φετινή κριτική παρουσίαση των πλατφορμών, από τις Ελληνικές συμμετοχές φέτος ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεματολογία της lo and behold. Μετά το αισιόδοξο μήνυμα της ‘γονιμοποίησης του εδάφους’ στην περσινή παρουσίαση της, φέτος σειρά έχει μια άλλη ‘γη’ η ‘terra nullius’, λατινική έκφραση που προέρχεται από το ρωμαϊκό δίκαιο και σημαίνει «γη κανενός», η οποία χρησιμοποιείται και στο διεθνές δίκαιο για να περιγράψει έδαφος που δεν υπόκειται στην κυριαρχία οποιουδήποτε κράτους. Η κυριαρχία επί εδάφους που είναι χαρακτηρισμένο ως terra nullius μπορεί να αποκτηθεί μέσω κατάληψης. Ο όρος συνδέεται ιστορικά με την αποικιοκρατία του 17ου αιώνα, εισήχθη αρχικά από τον John Locke, αλλά αργότερα συνδέθηκε με γκρίζες ζώνες και με κενά του διεθνούς δικαίου που δημιουργούν απροσδόκητο χώρο για μικρο-κράτη όπως το Liberland. Χρησιμοποιώντας αυτή τη μεταφορά, το Terra Nullius είναι ένα ερευνητικό εργαστήριο για χώρους εξαίρεσης και πρακτικές αυτονομίας, που εξετάζει τα ζητήματα κυριαρχίας και υπαγωγής αλλά και την δυνατότητα αυτοδιαχείρισης και δημιουργίας νέων μεθόδων στο πεδίο της πολιτιστικής παραγωγής. Η ιδέα είναι να ανακηρυχθεί ο χώρος της Lo and Behold ως Terra Nullius και να προσκληθούν ομάδες καλλιτεχνών που εφαρμόζουν συμμετοχικές καλλιτεχνικές πρακτικές να τον καταλάβουν. Με αυτόν τον τρόπο χαρτογραφείται ένα κοινό έδαφος υπό συνεχή διαμόρφωση. Με περιέργεια περιμένουμε και τα μέλη της ομάδας Εν Φλω από τη σχολή της Φλώρινας, η οποία μας έχει συνηθίσει σε εντυπωσιακές νέο-μπαρόκ εγκαταστάσεις κοινωνικού προβληματισμού.
Επίσης αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η παρουσίαση του έργου των Guerrilla Girls, «Free the Women Artists of Europe!», που μέσω των αφισών τους αλλά και του καυστικού τους χιούμορ, επιχειρούν να αφυπνίσουν τη συνείδηση του χώρου της τέχνης. Από τη δεκαετία του ’80 τα Guerrilla Girls εφορμούν, επιτίθενται και στηλιτεύουν όλα τα κακώς κείμενα ενός συστήματος, που μεθοδικά και ηθελημένα αφήνει τις γυναίκες αλλά και τις έγχρωμες μειονότητες στο περιθώριο. Το έργο δημιουργήθηκε το 2013 και δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα ενώ αποτελεί σχόλιο για τη θέσης της γυναίκας στο εικαστικό γίγνεσθαι και την χρήση των έργων τους στα Ευρωπαϊκά Μουσεία.
Παράλληλες Εκδηλώσεις
Ο Γιώργος Ωραιόπουλος, ο παρουσιαστής της ραδιοφωνικής εκπομπής Art Therapy από το booth του Beton7 Art Radio θα ερευνήσει τα θέματα που απασχολούν τις σύγχρονες πλατφόρμες μέσω μίνι συνεντεύξεων από τους συμμετέχοντες στο Platforms Project 2017 την Κυριακή 21 Μαΐου 2017. Θα δημιουργηθεί έτσι ένα αρχείο καταγραφής στο οποίο ο ακροατής θα μπορεί να ανατρέξει και μετά το πέρας της εκδήλωσης.
Δευτέρα 22 και Τρίτη 23/5, 4-8μμ στα πλαίσια του Platforms Project 2017 θα λειτουργήσει ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο Ημερίδα οργανωμένη από την AICA Ελλάς με θέμα: ‘Οι θεσμικές συνθήκες, το κοινωνικό και το οικονομικό πλαίσιο εργασίας και συμμετοχής στην εικαστική ζωή των νέων καλλιτεχνών στην Ελλάδα σήμερα.’
Την Πέμπτη 25/5, τελευταία μέρα του Platforms Project 2017, το Beton7, Πύδνας 7, παρουσιάζει τα εγκαίνια της έκθεσης «Things», στην οποία παίρνουν μέρος οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες του Platforms Project Julie René de Cotret, Mathieu Valade, Άρτεμις Ποταμιάνου. Στις 10.30μμ στον ίδιο χώρο, στα πλαίσια των Platforms Project 2017, θα εμφανιστεί live ένα από τα πιο αξιόλογα jazz συγκροτήματα της Ελλάδας, το Blue Note Organ Trio.
Εμείς θα επανέρθουμε σύντομα με τον κριτικό απολογισμό των Platform Projects 2017.
Info: Η Φαίη Τζανετουλάκου είναι απόφοιτος Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης σε έντυπα όπως Highlights, Time-out Athens, Kaput, Επίκαιρα κ.α. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες καλλιτεχνικές επιτροπές όπως στην επιτροπή επιλογής της Μπιενάλε Βαλτικών χωρών, στα βραβεία Δεστε κ.α. Είναι Ειδική Γραμματέας του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Hellas.
Πληροφορίες για το πρότζεκτ: Platforms Project 2017 στο Κέντρο Τεχνών | 20 – 25 Μαΐου 2017
Διαβάστε επίσης: Άρτεμις Ποταμιάνου: Χαρτογραφώντας εποικοδομητικά την σύγχρονη εικαστική δράση