«Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη»: Μια ρεαλιστική απεικόνιση του πλατωνικού κειμένου σε πραγματικό χρόνο

Στο θέατρο Βράχων το σκηνικό είναι λιτό, όπως υπήρξε και ολόκληρος ο βίος του Σωκράτη: μια καρέκλα και μια κλεψύδρα, μέσα από την οποία ο ήχος της σταγόνας συνοδεύει ως μοναδικό εφέ τον τελευταίο λόγο του φιλόσοφου, την περίφημη «Απολογία» του.

Η παράσταση δεν αποτελεί ακριβώς μονόλογο, είναι περισσότερο μια αναπαράσταση της δίκης που έλαβε χώρα το 399 π.Χ. στο δικαστήριο της Ηλιαίας με αποτέλεσμα τη θανατική καταδίκη. Οι κατηγορίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος ο  Σωκράτης ήταν η ασέβεια προς τους θεούς, η εισαγωγή καινών δαιμόνιων και η διαφθορά των νέων, ενώ οι κατήγοροί του ήταν ο Άνυτος, ο Λύκωνας και κυρίως ο Μέλητος. Το κείμενο παρουσιάζεται με υπέρτιτλους μεταφρασμένο στα νέα Ελληνικά και στα Αγγλικά.

Με βάση τη σωκρατική απολογία και με γνώμονα τον «Λόγο» μαθαίνουμε εις βάθος τη φιλοσοφία και τη βιοθεωρία ενός ανθρώπου που την ακολούθησε πιστά κι αμετακίνητα μέχρι το τέλος.

Για τον φιλόσοφο, τον άνθρωπο δεν πρέπει να απασχολεί το αν θα ζήσει ή αν θα πεθάνει, αλλά ο έλεγχος των πράξεων και της ηθικής του. Αν κάποιος αφοσιωθεί σε έναν ανώτερο σκοπό, δεν λογαριάζει και δεν φοβάται τον θάνατο. Είναι ντροπή να συσσωρεύουμε υλικά αγαθά αφού δεν βρίσκεται εκεί η ευτυχία, παρά μόνο στην αληθινή γνώση και τον αυτοπροσδιορισμό. Το υπαρξιακό αυτό ερώτημα είναι μέχρι σήμερα επίκαιρο – και μάλλον διαχρονικά αναπάντητο – αφού παρά τα άλματα προόδου σε ζητήματα της επιστήμης και  της τεχνολογίας, ο άνθρωπος παραμένει θλιβερά ανεπαρκής όσον αφορά τη ενσυνείδητη κατανόηση του εαυτού του.

Ο Σωκράτης δεν υποχωρεί, διότι αφενός γνωρίζει ότι με αυτό τον τρόπο αποτελεί έμπρακτο παράδειγμα υπακοής στους νόμους και αφετέρου γιατί πιστεύει ότι η θεϊκή φωνή μέσα του τον παροτρύνει να συνεχίσει και μάλιστα εκθέτοντας ορθολογικά επιχειρήματα χωρίς πρόθεση να ικετέψει ή να κάνει τους δικαστές να τον λυπηθούν. Μέσα από τη σκέψη του καθιερώνει μια διαφορετική, χωρίς αγωνία οπτική για το μεγάλο άγνωστο, τον θάνατο. Αν μεν ο θάνατος είναι μια αέναη νύχτα χωρίς εφιάλτες, δηλαδή αν δεν έπεται τίποτα μετά, υπάρχει κέρδος. Αν πάλι πηγαίνουμε σε έναν τόπο όπου θα συναντήσουμε όλους τους αποθανόντες, τι θα μπορούσε να είναι ωφελιμότερο από αυτό; Συμβουλεύει ακόμα και τους δικαστές να μην τον φοβούνται, αφού για τους αγαθούς φροντίζουν οι θεοί στην άλλη ζωή. Δίνει έτσι ένα φωτεινό μάθημα ηθικής, τιμής, καρτερίας και αξιοπρέπειας ενώ η διδασκαλία του τον καθιστά παράλληλα πρόδρομο του μονοθεϊσμού και της χριστιανικής θρησκείας. Διαχωρίζει τέλος τη θέση του από τους σοφιστές που σκοπός τους είναι να παραπλανούν χρησιμοποιώντας αναληθείς συλλογισμούς λαμβάνοντας χρήματα για τις υπηρεσίες τους.

Το έργο αποτελεί έναν πραγματικό άθλο τόσο για τον Δήμο Αβδελιώδη που ανέλαβε εκτός από τη σκηνοθεσία τη διδασκαλία εκφοράς και ερμηνείας του αρχαίου κειμένου και τη μετάφραση, όσο και για τον Βασίλη Καραμπούλα στον ρόλο του Σωκράτη προκειμένου το όλο εγχείρημα να μετατραπεί σε βιωματική εμπειρία. Ο λόγος είναι φροντισμένος, με καθαρή άρθρωση και φυσικότητα ενώ ο ηθοποιός παραμένει συγκρατημένος χωρίς να κατρακυλά σε πομπώδες ύφος ή συναισθηματισμούς.

Πειστικός και ο Γιάννης Κολόι στον ρόλο του Μέλητου που σε όλη τη διάρκεια της δίκης είτε παραμένει παρατεταμένα και εκνευριστικά σιωπηλός απέναντι στις ερωτήσεις που του απευθύνει ο Σωκράτης μέσω της Μαιευτικής μεθόδου ώστε να στηρίξει το κατηγορητήριό του, είτε δίνει σύντομες απαντήσεις που φανερώνουν αδυναμία σκέψης, γνώσεων και επιχειρημάτων. Καταφέρνει έτσι να περάσει στους θεατές την εικόνα ενός επιπόλαιου και αδιάφορου κατηγόρου.  

Η ποινή εκτελέστηκε αρκετές ημέρες αργότερα, διότι έπρεπε πρώτα να επιστρέψει το ιερό πλοίο από τις γιορτές της Δήλου. Έτσι κάπως τελείωσε ο βίος του Σωκράτη, ενός από τους σημαντικότερους φάρους της δυτικής σκέψης, με εκείνον να οδεύει εκούσια και πράος προς θάνατον και τους δικαστές του προς τη ζωή: «Οπότεροι δε ημών έρχονται επί άμεινον πράγμα, άδηλον παντί πλην ώ τω θεώ» (Ποιοί από μας πηγαίνουν στο καλύτερο δεν το γνωρίζει κανείς παρά μόνο ο Θεός).

Η παράσταση «Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη» πραγματοποιεί φέτος το καλοκαίρι μία μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα. Περισσότερες πληροφορίες εδώ