Η παράσταση «Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη», στην αρχαία ελληνική γλώσσα, που ξεκίνησε από πέρσι το καλοκαίρι σαν παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και καθήλωσε χιλιάδες θεατές μετά από sold out παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη, σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στην Ρουμανία, στην Κύπρο και το Βιετνάμ – όπου αποθεώθηκε από το Διεθνές Διπλωματικό Σώμα 27 Πρεσβειών στην ιστορική Όπερα του Ανόι κι έγινε παγκόσμιο πολιτιστικό γεγονός αναδεικνύοντας την αρχαία ελληνική γλώσσα, σε ζωντανή γλώσσα, πρώτη φορά ύστερα από δυόμιση χιλιάδες χρόνια- ξεκίνησε περιοδεία από τον Ιούνιο ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό με 60 προγραμματισμένες παραστάσεις, με την στήριξη και υπό την Αιγίδα του ΚΘΒΕ.
Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλούσε ο Σωκράτης, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα εκείνης της μέρας της δίκης, κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά.
Είναι η πρώτη φορά, που υλοποιείται η προσδοκία , να εκφέρεται η αρχαία ελληνική γλώσσα έτσι, ώστε ν’ ακούγεται με έναν φυσικό, άμεσο και οικείο τρόπο χωρίς χαρακτήρα πειραματισμού, αναδεικνύοντας την αδιάλειπτη ενότητα όλων των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Δήμος Αβδελιώδης, εμπνευστής και δημιουργός αυτού του εγχειρήματος, έχοντας διδάξει ο ίδιος την εκφορά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και καταθέτοντας παράλληλα μια νέα διαφορετική μετάφραση της «Απολογίας», που συνοδεύει με υπέρτιτλους την παράσταση, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα:
“Mε την «Απολογία του Σωκράτη» το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φθάνει στην πιο κορυφαία του στιγμή, γιατί γίνεται συνειδητή πράξη, αποκτώντας πραγματική και αναμφισβήτητη σωματική υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος αρνείται να ζει συμβατικά, χωρίς ελευθερία, και επιλέγει το θάνατο, παρά να στερηθεί τον ενθουσιασμό και την ευτυχία, σαν αναζήτησης του ουσιαστικού σκοπού της ύπαρξής μας.
Στην απολογία του, αποκαλύπτει τις τυποποιημένες και φοβικές συμπεριφορές των ανθρώπων και όλη την εικόνα ενός πολιτισμού που πελαγοδρομεί ασταμάτητα χωρίς πιλότο και χωρίς ξεκάθαρο δημιουργικό σκοπό, μοιάζοντας με το σήμερα του δυτικού πολιτισμού.
Ταυτόχρονα αρχίζει και η δύση του ελληνικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα αυτού του ουμανιστικού πολιτισμού δεν μπόρεσε ποτέ να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας, της παιδείας και των άλλων θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.
Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να καταλάβουμε σήμερα τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του εξόχως οριακού κειμένου μέσα από τις μεταφράσεις του, επειδή η μεταγραφή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή, είτε είναι η νέα ελληνική είτε η δομή μιας οποιασδήποτε άλλης εθνικής γλώσσας, αλλοιώνει αναγκαστικά το ύφος και το ήθος του λόγου, άρα και το πραγματικό πνευματικό πρόσωπο του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
Κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι’ αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πρωτότυπη φωνή ενός κειμένου, αφού εκ των πραγμάτων παράγει μιαν εντελώς νέα δομή, που ενέχει έναν διαφορετικό ήχο, παράγοντας μιαν άλλη μουσικότητα κι ένα άλλο νόημα.
Όμως ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι του είναι που ρυθμίζουν τις σημασίες και το νόημα της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος που θα ειπωθούν, είναι αυτό που καθορίζει την ευκρίνεια των ιδεών, των εικόνων και των αισθημάτων που κατοικούν μέσα τους.
Οι λέξεις για να αποκαλύψουν αυτό τον κρυμμένο κόσμο, πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις αλλά σαν οχήματα σημασιών που διαρθρώνουν το νόημα. Στο άκουσμά τους όχι απλώς να καταλαβαίνουμε αλλά κυρίως να νοιώθουμε.
Σκοπός λοιπόν της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής ή ιστορικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και τις ιδέες του Σωκράτη, αφού κάθε μετάφραση-ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή-, προσδίδει κάθε φορά κι ένα εντελώς διαφορετικό προσωπείο στο Σωκράτη.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τη συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιώ για την εκφορά και την ερμηνεία ενός κειμένου –παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής–, με σκοπό η αρχαία ελληνική γλώσσα ν’ ακούγεται ζωντανή και οικεία, εμπεριέχοντας παρόμοιους- αν όχι τους ίδιους-, ήχους και ρυθμούς με τις προγενέστερες έως και τις σύγχρονες φωνητικές εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας.
Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης δεν είναι μόνο ένας οδηγός για την πλήρη κατανόηση του λόγου του Σωκράτη, αλλά και για την αποκάλυψη κάποιων λέξεων που τις θεωρούμε αυτονόητες επειδή τις χρησιμοποιούμε και σήμερα, ενώ η σημασία τους είναι εντελώς διαφορετική, όπως πχ η λέξη αλήθεια, η οποία για τους ακροατές του απολογούμενου Σωκράτη, σημαίνει την ακριβή διατύπωση ενός πράγματος, δηλαδή την πραγματικότητα. Αν όμως την κρατήσουμε αμετάφραστη, χωρίς να αποδώσουμε την πρωτογενή σημασία της, είμαστε σχεδόν βέβαιοι πως θα την εκλάβει κανείς σήμερα σαν το ακριβώς αντίθετό της, το ψέμα, εξαιτίας της αρνητικής σημασιολογικής επιβάρυνσης της λέξης μέσα στο χρόνο, από τις χιλιάδες ιστορικά ματαιωμένες και ατελέσφορες αλήθειες.
Πρόθεσή μας δεν ήταν απλά μια θεατρική παράσταση, αλλά κυρίως μια αυθεντική Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα κάθισμα και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα θεατρικά στοιχεία, παρά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ίδια η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της φωνής του πρωτότυπου κειμένου στην αρχαία αττική διάλεκτο, της αυθεντικής δηλαδή φωνής του, που του επαναπροσδίδει το “χαμένο” από τις μεταφράσεις νόημά του”.
«Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Διδασκαλία Εκφοράς & Ερμηνείας Αρχαίου Κειμένου, Σκηνικός χώρος, Σκηνοθεσία, Μετάφραση: Δήμος Αβδελιώδης
Μακέτες, Κοστούμια : Αριστείδης Πατσόγλου
Σχεδιασμός κατασκευή Κλεψύδρας: ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ, Κώστας Κοτσανάς
Μεταγραφή στην Αγγλική γλώσσα, επιμέλεια υποτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Βασίλης Καραμπούλας
ΜΕΛΗΤΟΣ: Γιάννης Κολόι
Διεύθυνση Παραγωγής: Αθηνά Ζώτου
Boηθοί σκηνοθέτη: Γιώργος Νικόπουλος, Δανάη Ρούσσου, Ειρήνη Ζάρρα
Φωτογραφίες: Κορνηλία Σιδηρά, Γιώργος Χρυσοχοίδης
Εκτέλεση καλοκαιρινής περιοδείας: ΟΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Παραγωγή: «anagnorisis» Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Θεάτρου
Πρόγραμμα περιοδείας:
IOYNIOΣ
1 Ιουνίου Τετάρτη ΛΕΥΚΑΔΑ- Φουαγιέ Ανοιχτού Θεάτρου
2 Ιουνίου Πέμπτη ΠΡΕΒΕΖΑ- Δημοτικό Κηποθέατρο Γιάννης Ρίτσος
6 Ιουνίου Δευτέρα ΑΡΤΑ – Κάστρο
7 Ιουνίου Τρίτη ΑΓΡΙΝΙΟ- Κινηματοθέατρο ΕΛΛΗΝΙΣ
11 Ιουνίου Σάββατο ΚΑΡΔΙΤΣΑ- Ανοιχτό Θέατρο Μητρόπολης
13 Ιουνίου Δευτέρα ΕΔΕΣΣΑ – Θέατρο Γαβαλιώτισσα
14 Ιουνίου Τρίτη ΠΤΟΛΕΜΑΙΔΑ- Υπαίθριο Θέατρο
16 Ιουνίου Πέμπτη ΛΑΡΙΣΑ – Κηποθέατρο Αλκαζάρ
17 Ιουνίου Παρασκευή ΒΟΛΟΣ-Ανοιχτό Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη
19 Ιουνίου Κυριακή ΔΡΑΜΑ – Πέτρινο Θέατρο – Φαράγγι Πετρούσας
29 Ιουνίου Τετάρτη ΖΑΚΥΝΘΟΣ – Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο
ΙΟΥΛΙΟΣ
Ιουλίου Παρασκευή ΔΕΛΦΟΙ – Θέατρο ΦΡΥΝΙΧΟΣ, Φεστιβάλ Δελφών
3 Ιουλίου Κυριακή ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ – Αύλειος Χώρος Ξενία
4 Ιουλίου Δευτέρα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ – Προαύλειος Χώρος 1ου Δημοτικού – Ληξούρι
6 Ιουλίου Τετάρτη ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ – 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας – Οικία Τατάνη
8 Ιουλίου Παρασκευή ΝΕΜΕΑ – Φεστιβάλ Green Theater
9 Ιουλίου Σάββατο ΦΙΛΙΠΠΟΙ – ΈΝΑΡΞΗ Φεστιβάλ Φιλίππων
11 Ιουλίου Δευτέρα ΚΟΖΑΝΗ – Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο
12 Ιουλίου Τρίτη ΣΙΒΗΡΗ – Αμφιθέατρο Σίβηρης
14 Ιουλίου Πέμπτη ΚΑΛΑΜΑΤΑ – Κάστρο
15 Ιουλίου Παρασκευή ΚΥΠΑΡΙΣΙΑ – ΤΡΑΙΝΟΤΕΧΝΕΙΟΝ
18 Ιουλίου Δευτέρα ΒΥΡΩΝΑΣ – Φεστιβάλ Θεάτρου Βράχων – Σκηνή ΑΝΝΑ ΣΥΝΟΔΙΝΟΥ
30 Ιουλίου Σάββατο ΣΑΜΟΣ – Αρχαίο Θέατρο Πυθαγορείου – Ηραία 2016
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
1 Αυγούστου Δευτέρα ΜΥΤΙΛΗΝΗ – Κάστρο Μυτιλήνης – Λεσβιακό Καλοκαίρι 2016
2 Αυγούστου Τρίτη ΜΟΛΥΒΟΣ – Κάστρο Μολύβου- Λεσβιακό Καλοκαίρι 2016
5 Αυγούστου Παρασκευή ΧΙΟΣ – Θέατρο Καστρομηνά Μίκης Θεοδωράκης
7 Αυγούστου Κυριακή ΑΙΓΙΝΑ – Αύλειος Χώρος Λαογραφικού Μουσείου