Πλεύσις: Ένα νοητό ταξίδι στην ελληνική ναυπηγική και ναυσιπλοΐα στο Μουσείο Ηρακλειδών

Σαράντα χειροποίητα ξύλινα ομοιώματα ελληνικών πλοίων (0,60 μ. έως 1,50 μ.), κατασκευασμένα με παραδοσιακό τρόπο και με γνήσια αυθεντικά υλικά, απεικονίζουν πλεούμενα που χρονολογούνται από την προϊστορική αρχαιότητα έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Δημιουργός των εκθεμάτων είναι ο Μηχανολόγος-Μηχανικός M. Sc., Μικροναυπηγός Δημήτρης Μάρας, ο οποίος έχει εντρυφήσει στη μελέτη της ναυπηγικής ιστορίας του ελλαδικού χώρου, αλλά και στην κατασκευή μικρογραφικών ομοιωμάτων πλοίων.

Στην έκθεση συμμετέχει και η ζωγράφος-χαράκτρια Μαίρη Σχοινά, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Α’ Εργαστηρίου Χαρακτικής ΑΣΚΤ, με επιλεγμένα έργα της από τις ενότητες «Αιγαιίς» (Αρχαίες Ελληνικές Γραφές), «Ωδές Αιγαίου» και «Ωδές Αιγαίου τιμούν τους Πανάρχαιους Θησαυρούς των Αντικυθήρων», εμπνευσμένα από τη θάλασσα του Αιγαίου. Η αέναη κίνηση της θάλασσας σε διάλογο με τις αρχαίες ελληνικές γραφές και τους πανάρχαιους θησαυρούς των Αντικυθήρων συνεχίζουν τη γεμάτη δέος περιπέτεια της καλλιτέχνιδας με τη μυστηριακή Αιγαιίδα Θάλασσα, που άρχισε το 2001.

Επιπλέον, στην έκθεση παρουσιάζονται όργανα ναυσιπλοΐας, αλλά και ένα ομοίωμα σε φυσικό μέγεθος του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Στις διαδραστικές ξεναγήσεις ειδικότερα, οι επισκέπτες θα μπορούν να πειραματιστούν με όλες τις γνωστές, σύμφωνα με τις νεότερες διεθνείς έρευνες, λειτουργίες του πάνω σε ένα ειδικά κατασκευασμένο μοντέλο (Επιστημονικός σύμβουλος: Ξενοφών Δ. Μουσάς, Αστρονόμος-Καθηγητής Φυσικής Διαστήματος ΕΚΠΑ, Κατασκευαστής: Διονύσης Γ. Κριάρης, Mαθηματικός -Κατασκευαστής ομοιωμάτων αρχαίων οργάνων).

Ακόμα, η έκθεση πλαισιώνεται από πλούσιο εποπτικό υλικό, χάρτες, βιντεοπροβολές, σχεδιαστικές επεξηγηματικές αναπαραστάσεις του αρχαιολόγου Γιάννη Νάκα, καθώς και κατάλογο των εκθεμάτων. Η Πλεύσις οργανώνεται σε χρονολογικές ενότητες με αφηγηματική αλληλουχία. Ο πρώτος όροφος είναι αφιερωμένος στα πλοία της αρχαιότητας, από το προϊστορικό μονόξυλο έως την κλασική τριήρη και την ελληνιστική ολκάδα. Στο δεύτερο όροφο, η αφήγηση συνεχίζεται με τα πλοία του Βυζαντίου, τα πλοία-σύμβολα της Ελληνικής Επανάστασης και ολοκληρώνεται με τα παραδοσιακά σκαριά της νεότερης ελληνικής ναυπηγικής.  Το μουσειολογικό σχεδιασμό και την επιμέλεια της έκθεσης πραγματοποίησε η Αρχαιολόγος-Μουσειολόγος ΜΑ Νικολέτα Ξυδέα.

Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιάσει με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στους επισκέπτες, την ιστορία της ελληνικής ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας, καθιστώντας τους κοινωνούς σε ένα νοητό ταξίδι στο χρόνο και αναδεικνύοντας το διαχρονικό, στενό δεσμό των Ελλήνων με τη θάλασσα.

Από τις 10 Φεβρουαρίου 2017 με μια νέα ενότητα εμπλουτίστηκε η έκθεση ΠΛΕΥΣΙΣ-Ναυπηγική και Ναυσιπλοΐα των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους, αφιερωμένη στις εκατοντάχρονες ερευνητικές προσπάθειες κατανόησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Μέσα από σπάνια, πρωτοεμφανιζόμενα εκθέματα, ιστορικά και σύγχρονα ομοιώματα, επεξηγηματικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες, παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό σημαντικοί σταθμοί της έρευνας του πιο σύνθετου μηχανισμού της αρχαιότητας (2ος-1ος αιώνας π.Χ.), με στόχο την ανάδειξη της εξελιγμένης επιστημονικής γνώσης των αρχαίων Ελλήνων, τις μαθηματικές και τεχνολογικές τους κατακτήσεις και κυρίως, το καινοτόμο πνεύμα τους.

Ανάμεσα στα άλλα, τα νέα αποκτήματα του Μουσείου Ηρακλειδών περιλαμβάνουν:

– Το ιστορικό, πρώιμο ομοίωμα του Μηχανισμού, που κατασκεύασε τη δεκαετία του ’50 από ένα κουτί πούρων και χαρτόνι ο Βρετανός φυσικός, μαθηματικός και ιστορικός των επιστημών, Derek de Solla Price – ο οποίος απέδειξε ότι δεν είναι αστρολάβος, όπως πίστευαν μέχρι τότε οι επιστήμονες, αλλά «το παλαιότερο δείγμα επιστημονικής τεχνολογίας που διασώζεται μέχρι σήµερα και αλλάζει τελείως τις απόψεις µας για την αρχαία ελληνική τεχνολογία» (περ. «Scientific American», 1959).

– Ένα από τα τρία αριθμημένα ορειχάλκινα ομοιώματα των μοντέλων του Μηχανισμού, που κατασκεύασε το 1980 ο Αμερικανός καθηγητής Γεωφυσικής και Αστροφυσικής Robert Deroski, βασισμένος στις μελέτες του Price (ο οποίος δώρισε ένα από αυτά και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

– Αδημοσίευτα τεχνικά σχέδια του Μηχανισμού του Derek de Solla Price.

Επιπλέον, στη νέα ενότητα της «Πλεύσης», εκτίθενται:

– Η νεότερη ανακατασκευή του Μηχανισμού, που κατασκευάστηκε με την επιμέλεια των καθηγητών Δρ. Γιάννη Σειραδάκη και Δρ. Κυριάκου Ευσταθίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τις νεότερες ανακαλύψεις της διεθνούς έρευνας, καθώς και

– Μια σειρά από ραδιογραφίες του Μηχανισμού και άλλα αδημοσίευτα ντοκουμέντα του Πυρηνικού Φυσικού στον «∆ηµόκριτο», Χαράλαμπου Π. Καράκαλου, ο οποίος συνεργάστηκε στενά και βοήθησε αποφασιστικά τον Price στις μελέτες του στα μέσα του προηγούμενου αιώνα.

Στο πλαίσιο της ενότητας «Ένας Αρχαίος Ελληνικός Υπολογιστής», παρουσιάζεται για πρώτη φορά και μια σχεδιαστική επεξηγηματική αναπαράσταση του αρχαίου εργαστηρίου των άγνωστων δημιουργών του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, από τον αρχαιολόγο Γιάννη Νάκα.

Πρόγραμμα ξεναγήσεων

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται γενικές ξεναγήσεις ενηλίκων και σχολικών ομάδων, αλλά και διαδραστικές ξεναγήσεις με επίκεντρο το Μηχανισμό των Αντικυθήρων, έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να πειραματιστούν με το ειδικό διαδραστικό μοντέλο του τεχνουργήματος. Είναι απαραίτητη η τηλεφωνική προκράτηση.

• Γενικές ξεναγήσεις

α) για οργανωμένες ομάδες: Πέμπτη 18.00, Σάββατο 10:00

β) για το ευρύ κοινό: Σάββατο 12:00 & 14:00, Κυριακή 11:00 & 13:00

Άτομα ανά ξενάγηση: έως 20

Διάρκεια: 50΄

Κόστος (συμπεριλαμβανομένου του εισιτηρίου εισόδου): 8 € κατ’ άτομο

γ) για σχολικές ομάδες: Δευτέρα-Παρασκευή, 9:30, 10:30 &11:30

Διάρκεια: 50΄

Άτομα ανά ξενάγηση: έως 25 (με δυνατότητα ταυτόχρονης ξενάγησης 2 τμημάτων)

Κόστος: 4 € ανά μαθητή /συνοδοί εκπαιδευτικοί δωρεάν

• Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων – Διαδραστικές ξεναγήσεις*

Ημέρες & ώρες: Όπως παραπάνω

Διάρκεια: 90΄

Άτομα ανά ξενάγηση: έως 15

Κόστος (συμπεριλαμβανομένου του εισιτηρίου εισόδου): 12 € κατ’ άτομο

*Κατόπιν συνεννόησης

Ευχαριστούμε θερμά το Ναυτικό Μουσείο Λιτόχωρου, που συμμετέχει με το δανεισμό πέντε οργάνων ναυσιπλοΐας από τις συλλογές του˙ το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και το Ινστιτούτο Έρευνας της Αρχαίας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας «ΝΑΥΔΟΜΟΣ», που συμμετέχουν με το δανεισμό οπτικοακουστικού υλικού˙ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Νομισματικό και Επιγραφικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου, που πλαισιώνουν τα εκθέματα με φωτογραφίες επιλεγμένων αντικειμένων από τις συλλογές τους.

Το Μουσείο Ηρακλειδών υπηρετεί από το 2004 την τέχνη, την παιδεία και τον πολιτισμό. Εμπνευστές και ιδρυτές του μουσείου είναι ο Παύλος και η Άννα-Μπελίντα Φυρού. Σήμερα το μουσείο έχει μετεξελιχθεί σε διαδραστικό κέντρο εκλαΐκευσης της επιστήμης. Με βασική φιλοσοφία του το τρίπτυχο «Επιστήμη, Τέχνη και Μαθηματικά», υλοποιεί καινοτόμα επιμορφωτικά προγράμματα για μαθητές, εκπαιδευτικούς κι ενηλίκους (κτίριο Ηρακλειδών 16, Θησείο), καθώς και εκθέσεις έργων τέχνης και εκλαΐκευσης της επιστήμης (κτίριο Απ. Παύλου 37, Θησείο).