Η εξέγερση του Πολυτεχνείου 5ο χρόνια μετά. Μια κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση, που προανήγγειλε την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών.
Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στον ιστορικό χώρο του Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων, στο πλαίσιο των εορτασμών για την συμπλήρωση 50 χρόνων από εκείνες τις αιματηρές ημέρες, που άνοιξαν τον δρόμο για την επιστροφή της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Μισό αιώνα από την ιστορική 17η Νοεμβρίου του 1973 υπάρχουν σημαντικές νέες εκδόσεις που αξίζει να δούμε, μαζί με παλιότερους, μα με διαχρονική αξία τίτλους, που έρχονται να ρίξουν φως στις σκοτεινές μέρες της δικτατορίας και στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
***
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μία ξεχασμένη κατάθεση | Σταύρος Λυγερός| Εκδόσεις Πατάκη
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ένα σημαντικό νέο βιβλίο, που υπογράφει ο Σταύρος Λυγερός, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Πενήντα χρόνια μετά, διαβάστε γιατί χωρίς το Πολυτεχνείο δε θα υπήρχε η μεταπολιτευτική δημοκρατία. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μία αυθόρμητη –χωρίς κομματική καθοδήγηση– κορύφωση στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία. Εγγράφηκε με δύναμη στη λαϊκή συνείδηση, επειδή εμπεριείχε την έννοια της “θυσίας”, η οποία λειτουργεί σαν σηματοδότης για έθνη και λαούς. Είναι από τα ιστορικά γεγονότα που έχει ζωτική ανάγκη κάθε λαός για να διατηρεί τον αυτοσεβασμό του. Το φοιτητικό κίνημα είναι εκείνο που εξανάγκασε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο να δρομολογήσει το πείραμα Μαρκεζίνη για να νομιμοποιήσει πολιτικά το καθεστώς του. Εάν εκείνος ο ελιγμός είχε επιτύχει, η Ελλάδα θα είχε εγκλωβιστεί σε έναν κηδεμονευόμενο κίβδηλο κοινοβουλευτισμό. Η εξέγερση του Νοέμβρη άνοιξε τον δρόμο για την πτώση της δικτατορίας, έστω κι αν τον ρόλο καταλύτη έπαιξε η τραγωδία της Κύπρου. Με αυτή την έννοια, το Πολυτεχνείο είναι ο ιδρυτικός “μύθος” της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός, άλλωστε, προσλαμβάνει διαστάσεις “μύθου”. Χωρίς το Πολυτεχνείο, η Ελλάδα πιθανόν να είχε ακολουθήσει δρόμο παρόμοιο με αυτόν της Χιλής: Ο αιματοβαμμένος δικτάτορας Πινοσέτ ανέλαβε με πραξικόπημα το 1973 και παρέμεινε στην εξουσία (ως πρόεδρος και αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων) μέχρι το 1998! Δεν πήγε ποτέ φυλακή! Οι πολιτικοί ταγοί της Μεταπολίτευσης οφείλουν τη σταδιοδρομία τους στο “ριζοσπαστικό ρεύμα” του φοιτητικού κινήματος, το οποίο επέβαλε την κατάληψη. Αν δεν είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο, τα κόμματα θα ήταν υποχρεωμένα να πολιτεύονται τουλάχιστον για οκτώ χρόνια στο ασφυκτικό πλαίσιο των υπερ-υπερεξουσιών του δικτάτορα-προέδρου Παπαδόπουλου.
Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το βιβλίο του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, «Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο: Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973».
Αυτό που έκανε το Πολυτεχνείο να γίνει το «Πολυτεχνείο», δεν είναι εκείνα που συνέβησαν μέσα στο υπό κατάληψη ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, αλλά όσα διαδραματίστηκαν έξω από αυτό. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν αρχικά γύρω από το Πολυτεχνείο και στη συνέχεια ξεχύθηκαν στους δρόμους της Αθήνας, συγκρότησαν διαδηλώσεις απ’ άκρου σ’ άκρο της πόλης, πανικόβαλαν τη φρουρά του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, έστησαν οδοφράγματα για να εμποδίσουν τη διέλευση των τεθωρακισμένων, πνίγηκαν στα δακρυγόνα και ξυλοφορτώθηκαν αγρίως από την Αστυνομία, στάθηκαν –κυριολεκτικά– μπροστά στις κάνες και δεν έκαναν πίσω παρά μόνο όταν πλέον μετρούσαν στις τάξεις τους εκατοντάδες τραυματίες και τους πρώτους νεκρούς. Πρόκειται για αυτούς που, ακόμη πιο εντυπωσιακό, τις επόμενες ημέρες, ενώ η εστία του Πολυτεχνείου είχε πλέον συντριβεί, εγκατέλειψαν τα σχολεία τους και τις δουλειές τους και διαδήλωναν ανάμεσα στα πυρά των αστυνομικών, των ακροβολιστών και των τεθωρακισμένων, μετρώντας νέα –και περισσότερα– θύματα. Την ιστορία εκείνων των αφανών ηρώων της εξέγερσης του 1973 επιχειρεί να καταγράψει (με ασυγχώρητη καθυστέρηση πενήντα ετών) αυτό το βιβλίο.
Τα Παιδιά Της Δικτατορίας | Κωστής Κορνέτης | Εκδόσεις Πόλις
Το βιβλίο του ιστορικού Κωστή Κορνέτη «Τα Παιδιά Της Δικτατορίας – Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
Ποια ήταν η σχέση των νέων στην Ελλάδα της Δικτατορίας με την κουλτούρα της διαμαρτυρίας του Μάη του ’68; Σε ποιο βαθμό ήταν σε επαφή με τον πολιτικό ριζοσπαστισμό, αλλά και με τη μαζική κουλτούρα της εποχής, ή αλλιώς με «τα παιδιά του Μαρξ και της Κόκα Κόλα»; Αυτή η μελέτη ανιχνεύει τις πολιτισμικές ροές και τη διάδραση ανάμεσα στις διεθνείς και τις τοπικές διαστάσεις του ελληνικού φοιτητικού κινήματος στη «μακρά» δεκαετία του εξήντα, υπογραμμίζοντας τη σχέση του με τα κινήματα αμφισβήτησης στο εξωτερικό. Παρουσιάζει διεξοδικά τη νεανική έκρηξη της «Γενιάς του Ζήτα», τη δράση των παράνομων οργανώσεων ενάντια στο καθεστώς των Συνταγματαρχών και τη μαζική φοιτητική κινητοποίηση στις αρχές του ’70. Αναλύει πώς «τα παιδιά της Δικτατορίας», κινούμενα στο μεταίχμιο μεταξύ πρωτοπορίας και παράδοσης, αξιοποίησαν τα κενά και τις ασυνέχειες του αυταρχικού καθεστώτος, συνδιαμορφώνοντας το αριστερό παράδειγμα της εποχής, συχνά σε αντίθεση με την κοινωνική τους προέλευση. Το βιβλίο περιγράφει τις διαδικασίες με τις οποίες ο πολιτισμός συνυφάνθηκε με την πολιτική – δημιουργώντας ένα νέο «τρόπο ζωής», όπου το όραμα μιας ευρύτερης πολιτικής αλλαγής συνδυαζόταν με το μετασχηματισμό της καθημερινής πραγματικότητας. Έτσι, χαρτογραφεί την πορεία προς την εξέγερση του Πολυτεχνείου, εντάσσοντας για πρώτη φορά την ελληνική περίπτωση στο ευρύτερο πλαίσιο των σίξτις. Kαταδεικνύει επίσης –χωρίς να εξωραΐζει– πώς, σε αντίθεση με την πρόσφατη δαιμονοποίησή της, η περίφημη «Γενιά του Πολυτεχνείου» αναδείχτηκε σε βασικό φορέα εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Καίρια συμβολή της μελέτης είναι η ανάλυση της μνήμης των γεγονότων αυτών μέσα από την προσωπική μικροϊστορία και τη βιωμένη εμπειρία των πρωταγωνιστών τους, η οποία αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο που κατέχει το παρελθόν στο σήμερα.
Ανθρωποφύλακες | Περικλής Κοροβέσης | Εκδόσεις των Συναδέλφων
Οι «Ανθρωποφύλακες» του Περικλή Κοροβέση αποτελούν ένα καθαρό πολιτικό ντοκουμέντο – πρόκειται για ένα βιβλίο που περιέχει μια από τις μεγαλύτερες σε ένταση και λιτότητα αφηγήσεις ενός ανθρώπου που πέρασε από βασανιστήρια.
Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε μέσα σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, σε είκοσι πέντε μόλις αντίτυπα, σε κάποιον παλιό πολύγραφο, στο φουαγιέ ενός ξενοδοχείου. Κι όμως αυτές οι λίγες γραμμές, οι τόσο δυνατές, οι τόσο συγκινητικές, κατάφεραν να αποτελέσουν την αρχή του τέλους μιας στυγνής φασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα. Έκτοτε, κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι, το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αλλεπάλληλες εκδόσεις στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Σε κάθε έκδοση υπήρχαν Πρόλογοι, Εισαγωγές, Επίμετρα και Παραρτήματα, που προσπαθούσαν να επικαιροποιήσουν το βιβλίο και να αναδείξουν την απαράμιλλη δύναμή του. Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων παρουσιάζουν μία ολοκληρωμένη έκδοση, που περιέχει τα πιο σημαντικά κείμενα που γράφτηκαν και εντάχθηκαν στο σώμα των Ανθρωποφυλάκων, αλλά και πλούσιο οπτικό υλικό με εξώφυλλα ξένων εκδόσεων, δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, καθώς και τα εξαιρετικά σκίτσα και φωτογραφίες του Αλέκου Λεβίδη από την αναπαράσταση των βασανιστηρίων, που έγινε στο σπίτι του ζωγράφου στη Γενεύη το 1969, προκειμένου να συνοδέψουν την κατάθεση του Κοροβέση στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο.
Βιβλία για παιδιά και νέους / νέες
Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο | Ολύμπιος Δαφέρμος | Εκδόσεις Τόπος
Ένα βιβλίο για παιδιά από 9 ετών από τον Ολύμπιο Δαφέρμο και τις Εκδόσεις Τόπος.
Μέσα από τον διάλογο ενός πατέρα µε τα παιδιά του το βιβλίο αυτό επιχειρεί να μιλήσει στους νέους για τη χούντα και το Πολυτεχνείο µε τρόπο απλό και κατανοητό. Αναδεικνύει την εγκληµατική φύση της δικτατορίας 1967-1974, η οποία φυλάκιζε, έδερνε, βασάνιζε, εξόριζε και ενίοτε δολοφονούσε κάθε άνθρωπο που διαφωνούσε μαζί της ή που νόμιζε ότι διαφωνεί. Προβάλλει, επίσης, την ειρηνική αντίσταση των φοιτητών εναντίον του βίαιου και απάνθρωπου αυτού καθεστώτος και την κορύφωσή της, που ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η αντίσταση εναντίον ενός καταστροφικού και ολοκληρωτικού καθεστώτος, το οποίο καταργεί τη δημοκρατία και στερεί την ελευθερία από τους πολίτες του, θέλει τόλμη, αξιοπρέπεια και ανιδιοτέλεια. Είναι μια ηθική στάση που απαιτεί κοινωνική ευαισθησία και διαπνέεται από αίσθηση ελευθερίας. Οι φοιτητές πάλεψαν για τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των πολιτών της πατρίδας µας. Πάλεψαν για ένα καλύτερο μέλλον. Ανάμεσα σε αυτούς και ο συγγραφέας του βιβλίου. Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται αυθεντικές φωτογραφίες του γνωστού φωτορεπόρτερ Αριστοτέλη Σαρρηκώστα, φωτογραφίες από το αρχείο του συγγραφέα και άλλων αγωνιστών του Πολυτεχνείου και γελοιογραφίες της εποχής.
Αλέκος Παναγούλης: ένας μοναχικός ήρωας | Ίλια Λακίδου | Κάπα Εκδοτική
Το έργο Αλέκος Παναγούλης: ένας μοναχικός ήρωας εκδίδεται ως ένας μικρός φόρος τιμής και μνήμης για τα 50 χρόνια από την εξέγερση των φοιτητών και των φοιτητριών κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών στο Πολυτεχνείο από τις 14 έως τις 17 Νοεμβρίου 1973. Πρόκειται για θεατρικό έργο για 24 μαθήτριες και μαθητές για την εκδήλωση ιστορικής μνήμης της 17ης Νοεμβρίου.
Με αφορμή τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, για την ελευθερία και τη δημοκρατία, η Ίλια Λακίδου, διδάσκουσα του τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, μας συστήνει το νέο της θεατρικό έργο της σειράς “Σχολική Σκηνή”, για μαθήτριες και μαθητές του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου που αφορά τον Αλέκο Παναγούλη, το έργο και την ιστορία του. Το κείμενο επιχειρεί να αφηγηθεί τα κορυφαία γεγονότα της ζωής του αγωνιστή και πολιτικού μέσα από τα ντοκουμέντα που έχουν σωθεί. Η δραματουργία του έργου βασίζεται στην αφήγηση και την παράθεση μικρών σκηνών παράλληλα με την ενσώματη σκηνική δράση και συμπεριφορά όλων των ερμηνευτών του έργου. Το έργο απαιτεί μία σκηνοθεσία συνόλου. Όλοι και όλες οι μαθητές/τριες που θα ερμηνεύσουν το κείμενο επί σκηνής παίζουν όλους τους ρόλους: γίνονται αφηγητές/τριες, πρόσωπα εξουσίας, φίλοι, φαντάροι, εργάτες/τριες. Τον ομώνυμο ρόλο μοιράζονται περισσότεροι του ενός μαθητές. Η πρακτική αυτή, εκτός ότι είναι παιδαγωγικά ορθή, καθώς αποτρέπει από τη δημιουργία ενός «πρωταγωνιστή» εντός μιας σχολικής παράστασης, δραματουργικά επιτρέπει να καταδειχθεί από σκηνής αφενός ότι ο ένας Παναγούλης μπορεί να γίνουν πολλοί και αφετέρου ότι το πρόσωπο Παναγούλης μέσα από τη μοναχική του πορεία εκπροσωπούσε ένα σύνολο αλλά και λειτουργούσε τόσο δυναμικά σαν να ήταν αυτός, ο ένας, μία δυναμική συλλογικότητα.
2651 ημέρες δικτατορίας | Μαρίζα Ντεκάστρο | Εκδόσεις Μεταίχμιο
Το βιβλίο «2651 ημέρες δικτατορίας», που υπογράφει η Μαρίζα Ντεκάστρο, απέσπασε το κρατικό βραβείο βιβλίου γνώσεων για παιδιά 2019.
Οι περισσότεροι από εσάς ίσως γνωρίζετε το βιβλίο 2651 ημέρες δικτατορίας της Μαρίζας Ντεκάστρο σε εικονογράφηση του εικαστικού Βασίλη Παπαγεωργίου. Άλλοι το έχετε αξιοποιήσει ως συμπληρωματικό εργαλείο στη διδασκαλία σας, άλλοι το έχετε δουλέψει στην ευέλικτη ζώνη της Φιλαναγνωσίας, ενώ άλλους σας έχει εμπνεύσει στην προετοιμασία και στο περιεχόμενο της σχολικής γιορτής της 17ης Νοέμβρη. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζετε είναι ότι πριν από λίγες μέρες απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά. Το βιβλίο αρχίζει την 21η Απριλίου 1967 που η συγγραφέας πήγαινε στη Β΄ Γυμνασίου και τελειώνει στις 24 Ιουλίου 1974 που έπεσε η χούντα και είχε πλέον ενηλικιωθεί. Ένα βιβλίο αναμνήσεων από τη ζωή των νέων εκείνα τα χρόνια, μια καταγραφή όλων εκείνων των γεγονότων, μικρών ή μεγάλων, που σηµάδεψαν τους νέους και τους άλλαξαν. Οι καθημερινές εμπειρίες, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και τα διεθνή γεγονότα της κάθε χρονιάς που τους επηρέασαν. Περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό το οποίο ο εικαστικός Βασίλης Παπαγεωργίου έχει αντλήσει από δημοσιεύματα του ελληνικού και του διεθνούς Τύπου της εποχής και στη συνέχεια έχει επεξεργαστεί καλλιτεχνικά.
Photo Credit: Sixteen Miles Out, via Unsplash