Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού έλεγε κάποτε ο Γουίνστον Τσώρτσιλ μιλώντας για την επιτυχία του ως προς τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και την τακτική που ακολούθησε για να αντιμετωπίσει το φάσμα του φασιστικού μορφώματος που απειλούσε την Ευρώπη. Σε αυτό το πολύ σπουδαίο και περιεκτικό βιβλίο, οι δύο εξαιρετικοί συγγραφείς παρουσιάζουν στον αναγνώστη με εύληπτο τρόπο 30 προσωπικότητες της διανόησης που διαχειρίστηκαν με την σκέψη τους το ζήτημα της πολιτικής δράσης και όρισαν πολλά από τα οποία σήμερα έχουμε ως κεφάλαιο των πράξεών μας στο πολιτικό γίγνεσθαι. Πρόκειται για φυσιογνωμίες των αρχαίων, των μεσαιωνικών, των νεότερων και σύγχρονων φιλοσόφων και πολιτικών προσώπων, όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Θωμάς Ακινάτης, ο Καντ, ο Νίτσε, ο Μάο, ο Ρολς και πολλοί άλλοι.
Άνθρωποι που άλλαξαν τον κόσμο
Όλοι αυτοί που αναφέρονται εδώ υπήρξαν άνθρωποι που αδιαμφισβήτητα επηρέασαν την ανθρώπινη σκέψη με τις φιλοσοφικές και πολιτικές θεωρίες τους, στοχαστές όπως ο Σπινόζα, ο Γκάντι, ο Μακιαβέλι ή ο Χομπς εξέφρασαν απόψεις και διατύπωσαν γνώμες και ιδέες που εφαρμόστηκαν πολλά χρόνια μετά. Ο Μακιαβέλι μιλούσε ήδη για ενωμένη Ιταλία 350 χρόνια νωρίτερα ενώ ο Καντ για ενωμένη Ευρώπη 150 χρόνια πριν ακόμα από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλοι αυτοί και ο καθένας ξεχωριστά με τον δικό του προσωπικό τρόπο επέφεραν σημαντικότατες και ρηξικέλευθες αλλαγές στα πολιτικά δρώμενα της εποχής τους αλλά και πέραν αυτών καθώς και των γεωγραφικών ορίων όπου ζούσαν καθώς η σκέψη τους παρέμεινε ενεργή και σε ισχύ και μεταγενέστερα αλλά και μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα οι απόψεις του Τοκβίλ θα επηρέαζαν μεταγενέστερα πολλές αποφάσεις με τις στοχαστικές παρεμβάσεις του στον τρόπο συμπεριφοράς και μεταχείρισης των έγχρωμων.
Ο Λοκ για παράδειγμα από μέρους του πίστευε ακράδαντα πως δεν θα μπορούσε να υπάρξει ζωή χωρίς διακυβέρνηση, θα ήταν ιδανικό οι άνθρωποι να ορίζουν τις τύχες τους αλλά σε αυτήν την περίπτωση κανείς δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει συγκρούσεις ή διαφορές που θα προέκυπταν και αυτό θα οδηγούσε σε πλήρη αναρχία. Για αυτό και ήταν ανοιχτά υπέρμαχος μιας περιορισμένης διακυβέρνησης που θα μπορεί να επιβλέπει και να υπερασπίζεται τα δικαιώματα που από την φύση έχουμε. Ο Αλ Φαράμπι, ο λεγόμενος και προφήτης, πίστευε σε “ένα παιδευτικό κράτος που πρέπει να μοιράζεται κοινή γλώσσα, θρησκεία, λογοτεχνία, σχολεία και πολιτισμό” και είχε την πεποίθηση πως “ο λόγος κυβερνά το ανθρώπινο σώμα, όπως ακριβώς η φιλοσοφία πρέπει να κυβερνά την κοινωνία” και με τις απόψεις του επηρέασε ήδη από τον 10ο αιώνα μ.Χ. τους Θωμά Ακινάτη και Μωυσή Μαιμονίδη που τον ακολούθησαν σε πολλές από τις αντιλήψεις τους χτίζοντας ο πρώτος τον χριστιανικό ανθρωπισμό ενώ ο δεύτερος τον εβραϊκό ανθρωπισμό.
Ένα βιβλίο με βλέμμα στην σοφία του παρελθόντος
Οι δύο συγγραφείς του βιβλίου εστιάζουν και επικεντρώνονται στις θεωρίες του καθενός ξεχωριστά από τις 30 αυτές προσωπικότητες παραθέτοντας βιογραφικά ή άλλα στοιχεία από την δράση τους, για παράδειγμα αναφέρονται στην ταραγμένη ζωή του Γκάντι που μέχρι τελευταία στιγμή πάλεψε και τελικά το πλήρωσε με την ζωή του ενάντια στη μη βία. Γιατί είναι καλύτερο να αδικηθείς παρά να αδικήσεις όπως πίστευε και ο ίδιος ακολουθώντας την στάση του Σωκράτη, ο οποίος προτίμησε να πεθάνει παρά να γλιτώσει εις βάρος της Πολιτείας που αποφάσισε την θανάτωσή του. Το ύφος γραφής δεν είναι δύσκολο αν και πολλές θεωρίες είναι από μόνες τους περίπλοκες και χρειάζονται στην ουσία περισσότερη εμβάθυνση για αυτό και στο τέλος του βιβλίου υπάρχει τόσο η ελληνική όσο και η ξενόγλωσση βιβλιογραφία που δίνει την δυνατότητα στον αναγνώστη να εντρυφήσει ακόμα περισσότερο σε κάποια από τις δυναμικές αυτές προσωπικότητες.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ανάμεσα στα πρόσωπα που αναλύονται και σκιαγραφούνται υπάρχουν και δύο γυναίκες στην σύγχρονη εποχή που συνέβαλαν τα μέγιστα με την παρουσία τους και τις απόψεις τους όπως για παράδειγμα η Χάνα Άρεντ, η οποία κυνηγήθηκε από τους Ναζί και κατάφερε να διαφύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες και να ζήσει εκεί το υπόλοιπο της ζωής γράφοντας τα βιβλία για τα οποία έμεινε γνωστή. Η ανθρώπινη κατάσταση, ένα από τα πιο εμβληματικά πονήματά της, αναφέρεται στο μείγμα της αρχαιοελληνικής σκέψης και αναπαράγει με σύγχρονο τρόπο τις απόψεις των Αρχαίων Ελλήνων ως προς την πολιτική και την κοινωνία. Ένα άλλο πρόσωπο εξίσου ενδιαφέρον, που είναι και το μόνο εν ζωή από όσους αναφέρονται στο βιβλίο είναι η Μάρθα Νούσμπάουμ, η οποία ασχολείται κυρίως με το θέμα της ανθρώπινης ευημερίας και της ευτυχίας μέσα από έναν λόγο ιδιαίτερα εστιασμένο στην γυναίκα, η οποία για χρόνια στερήθηκε την ελευθερία της και την ανεξαρτησία της, στα άτομα με αναπηρία και στους φτωχούς.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο εγχειρίδιο γνώσης και σοφίας, ένα πανόραμα πολιτικής σκέψης και έναν οδηγό συνάντησης και γνωριμίας με φυσιογνωμίας που άφησαν διαχρονικά το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια κοινότητα προσφέροντας σε εμάς σήμερα μία πληθώρα πληροφοριών και θεωριών με τις οποίες μπορούμε να βελτιώσουμε και να διαχειριστούμε καλύτερα το μέλλον μας εφόσον το επιθυμούμε. Σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει αλλά δυστυχώς παράγει λιγότερη σκέψη από ότι στο παρελθόν λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης, η αναδρομή στο παρελθόν προσδίδει ακόμα περισσότερη σημασία για την εξέλιξή μας.
Αποσπάσματα του βιβλίου
“Είναι καθήκον του λαού να υπομείνει ακόμη και την πιο απαράδεκτη κατάχρηση της ανώτατης εξουσίας” – Εμμάνουελ Καντ
“Αν αποδώσουμε οργή στον Θεό, ρισκάρουμε να τον θυμώσουμε!” – Μωυσής Μαιμονίδης
“Δεν θα έχετε άλλους θεούς εκτός από εμένα” – Σαγίντ Κουτμπ
Διαβάστε επίσης:
Garrard Graeme, Murphy Bernard James – Πώς να σκέφτεστε πολιτικά