Οι Steven Levitsky και Daniel Ziblatt, πολιτικοί επιστήμονες και καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, έχοντας μελετήσει πάνω από είκοσι χρόνια την κατάλυση των δημοκρατιών σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική, έγραψαν ένα βιβλίο με τίτλο Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες (How Democracies Die), το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, σε μετάφραση Ανδρέα Παππά, στις 13 Σεπτεμβρίου 2018, λίγο πριν από τη Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου. Το βιβλίο εγκαινιάζει τη νέα σειρά πολιτικής ιστορίας με τίτλο «Ιδέες και Πολιτική» με υπεύθυνο τον Αναπληρωτή Καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλο.
Στο πολύκροτο βιβλίο τους, το οποίο έχει προκαλέσει αίσθηση διεθνώς πυροδοτώντας συζητήσεις και προκαλώντας πολλά δημοσιεύματα τόσο στον διεθνή όσο και στον ελληνικό Τύπο, οι Levitsky και Ziblatt, αντλώντας από δεκαετίες έρευνας και μια ευρεία γκάμα ιστορικών και παγκόσμιων παραδειγμάτων από την Ευρώπη του 1930 έως τη σύγχρονη Ουγγαρία, την Τουρκία, τη Βενεζουέλα, καθώς και τον Αμερικανικό Νότο, επιχειρούν να εξηγήσουν την ασθένεια που πλήττει τη δημοκρατία, αλλά και τι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε τον αργό θάνατό της.
Οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως στην εποχή μας οι δημοκρατίες δεν τελειώνουν πλέον μ’ έναν πάταγο –μια επανάσταση, κάποιο στρατιωτικό πραξικόπημα, ένα κίνημα, έναν εμφύλιο πόλεμο– αλλά μέσω της αργής αλλά σταθερής αποδυνάμωσης των θεσμών, όπως η δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ, και της σταδιακής αποσάθρωσης πολιτικών κανόνων που ισχύουν χρόνια. Έτσι, η διάβρωση της δημοκρατίας συντελείται ανεπαίσθητα και η κατάλυσή της επέρχεται με τη σταδιακή ολίσθηση προς τον απολυταρχισμό, η οποία ξεκινάει από την εκλογική κάλπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες είναι πιθανόν σήμερα να σβήσουν στα χέρια ανθρώπων που καταρχάς κέρδισαν την εξουσία με εκλογές. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην Καθημερινή ο Steven Levitsky άλλωστε προειδοποιεί πως «Ο θάνατος της δημοκρατίας συμβαίνει στην κάλπη».
Στην ενδιαφέρουσα μελέτη τους οι συγγραφείς απαριθμούν και αναλύουν τα ενδεικτικά στοιχεία και τα χαρακτηριστικά σημάδια που εμφανίζονται κάθε φορά που μια δημοκρατία πνέει τα λοίσθια, χρησιμοποιώντας πολυάριθμα παραδείγματα από χώρες που σταδιακά έχασαν τις δημοκρατικές τους ελευθερίες. Πιο συγκεκριμένα επισημαίνουν τέσσερις δείκτες αυταρχικής συμπεριφοράς που μπορεί να εμφανίζει ένας ηγέτης ή μία κυβέρνηση, τέσσερα προειδοποιητικά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η δημοκρατία κινδυνεύει άμεσα:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το αν ο ηγέτης απορρίπτει –ή δεν σέβεται– τους δημοκρατικούς κανόνες.
Το αν ανέχεται ή ενθαρρύνει τη βία.
Η αμφισβήτηση της νομιμότητας των πολιτικών του αντιπάλων και η ηθική υπονόμευσή τους.
Ο έλεγχος του επικοινωνιακού συστήματος και των ΜΜΕ.
Εκτός από τα σημάδια που δείχνουν ότι μια δημοκρατία νοσεί, οι Levitsky και Ziblatt κάνουν λόγο και για τα μέσα που μπορούν να αναστείλουν την ασθένεια του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η θεραπεία συνίσταται σε μια σειρά μέτρων όπως: η επαγρύπνηση των εκπροσώπων των θεσμών, η συνείδηση του καθήκοντος ως πατριωτική ευθύνη, η λήψη προληπτικών μέτρων και ο αιφνιδιασμός προτού τα πράγματα γίνουν ακόμα χειρότερα, η αποφασιστική εγκατάλειψη του εφησυχασμού, η οργάνωση κινητοποιήσεων και η ενεργοποίηση διαύλων πληροφόρησης, με κάθε τρόπο και με όλα τα διαθέσιμα μέσα ενημέρωσης, η σύμπραξη των δυνάμεων που υποστηρίζουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές τους διαφορές, απέναντι στις δυνάμεις του αυταρχικού λαϊκισμού. Επισημαίνουν επίσης ότι οι δημοκρατίες θα επιβιώσουν μόνο αν αποφασίσουν να υπερασπιστούν τις αρχές και τα ιδεώδη τους.
Το Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική και εμπεριστατωμένη συμβολή στην παγκόσμια συζήτηση για την κατάσταση της δημοκρατίας σήμερα. Ένα διαφωτιστικό και τρομερά επίκαιρο βιβλίο.