Προδομένες βασίλισσες – Έρωτες στα παρασκήνια: ρεσιτάλ τραγουδιού στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Βασίλισσες, γυναίκες με χάρτινο στέμμα, διαγράφουν πορείες στον μουσικό χρόνο, τραγουδούν τον έρωτα και την προδοσία. Αυτές οι εγκαταλελειμμένες φιγούρες ‒η Μαρία Στιούαρτ, η Άννα Μπόλεϋν, η Αικατερίνη της Αραγονίας, η Μαρία Αντουανέτα, η Σεμίραμις, η Οκταβία, η Διδώ, η Κλεοπάτρα…‒, που παραμένουν ωστόσο ολόφωτες στον χάρτη της παγκόσμιας λυρικής δραματουργίας, γίνονται αφορμή για τη βραδιά λυρικού τραγουδιού με τίτλο «Προδομένες βασίλισσες-Έρωτες στα παρασκήνια» που φιλοξενείται, τη Δευτέρα 2 Φεβρουαρίου (ώρα έναρξης 20:30), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Το ρεσιτάλ περιλαμβάνει αποσπάσματα από όπερες των Μοντεβέρντι, Πέρσελ, Χαίντελ, Ροσσίνι, Ντονιτσέττι, Σαιν-Σανς και Καρρέρ που θα ερμηνεύσει η υψίφωνος Σοφία Κυανίδου. Θα την πλαισιώσουν ο πιανίστας Δημήτρης Γιάκας και ο ηθοποιός Άγγελος Τριανταφύλλου, ο οποίος θα διαβάσει αποσπάσματα κειμένων που έχει επιλέξει η Ασπασία Θεοχάρη.

Τον καμβά της παράστασης «Προδομένες βασίλισσες» συνθέτουν ο έρωτας και η προδοσία. Επάνω σε αυτόν τον καμβά κινούνται οι ηρωίδες που ενέπνευσαν τους συνθέτες της βραδιάς να δημιουργήσουν μερικά από τα πλέον αριστουργηματικά έργα της παγκόσμιας λυρικής φιλολογίας. Γυναικείοι χαρακτήρες με βασιλικό αίμα, πιάνονται στο τραγικό δίχτυ του έρωτα και της προδοσίας και κάνουν τον θρήνο τους μουσική. Όμως, το παράπονο δεν είναι μόνο μουσικός λόγος. Είναι επίσης πεζός αλλά και ποιητικός λόγος. Έτσι, στο πρόγραμμα της βραδιάς, οι άριες συνυπάρχουν με σπαράγματα έμμετρου και πεζού λόγου, πλέκοντας έναν ιστό που αφορά τον ακροατή όλων των εποχών: γιατί το ανθρώπινο πάθος ανέκαθεν υπερέβαινε τα όρια της κοινωνικής σύμβασης.

Από την ύστερη Αναγέννηση και το πρώιμο Μπαρόκ στον 19ο αιώνα

Η πρώτη άρια της βραδιάς «A Dio, Roma…» [«Αντίο, Ρώμη…»] (Οκταβία) προέρχεται από μία από τις πρώτες όπερες του παγκόσμιου λυρικού ρεπερτορίου, τη Στέψη της Ποππαίας του Κλάουντιο Μοντεβέρντι (1567-1643). Ακολουθεί η περίφημη άρια της Διδούς «Thy hand, Belinda….When I am laid in earth…» [«Δώσ’ μου το χέρι σου, Μπελίντα… Όταν η γη θα με σκεπάσει…»] από την όπερα  Διδώ και Αινείας του Χένρυ Πέρσελ (1659-1695). Η συνέχεια ανήκει σε έναν από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους του Μπαρόκ, τον Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ (1685-1759) και το κορυφαίο λυρικό του έργο Ιούλιος Καίσαρ. Θα ακουστεί η άρια της Κλεοπάτρας «È pur così  in un giorno. Piangerò la sorte mia…» [«Κι όμως, έτσι, μέσα σε μια μέρα… Θα κλάψω για τη μοίρα μου…»]. Στη συνέχεια, η Σοφία Κυανίδου θα αποδώσει την άρια «Ombra  adorabile, che qui t’aggiri…» [«Σκιά αξιολάτρευτη που εδώ περιπλανιέσαι…»] της Mαρίας Αντουανέττας (Μaria Antonietta) από την ομώνυμη και σπάνια παρουσιαζόμενη όπερα του Παύλου Καρρέρ (1829-1896). Το πρώτο μέρος του ρεσιτάλ θα κλείσει με τη δημοφιλή άρια από το λυρικό μελόδραμα «Σεμίραμις» του Τζοακκίνο Ροσσίνι (1792-1868) «Bel raggio  lusinghier…» [«Όμορφη κι ευγενική ακτίνα…»].

Το δεύτερο μέρος της βραδιάς περιλαμβάνει τρία αποσπάσματα από αντίστοιχο αριθμό λυρικών έργων του Γκαετάνο Ντονιτσέττι (1797-1848). Πρόκειται για την άρια της Ελιζαμπέτα «Vivi , ingrato, a lei d’accanto…» [«Ζήσε, αχάριστε, δίπλα σ’ εκείνη…»] από την όπερα Ροβέρτος Ντεβερέ, την άρια της Μαρίας Στιούαρτ από το έργο Mαρία Στουάρντα «Quando di luce rosea…» [«Όταν η μέρα έριχνε πάνω μου το γλυκό της φως…»] και για την άρια της Άννας Μπόλεϋν «Al dolce guidami… Coppia iniqua…» [«Στο αγαπημένο κάστρο οδήγησέ με… Ζεύγος μοχθηρό…»] από την όπερα Άννα Μπολένα. Η Σοφία Κυανίδου θα ερμηνεύσει επίσης την άρια  της Αικατερίνης της Αραγονίας «À ta bonté  souveraine…» [«Στην κυρίαρχη καλοσύνη σου…»] από την όπερα Ερρίκος Η΄ του Καμίγ Σαιν-Σανς (1835-1921).

Η υψίφωνος Σοφία Κυανίδου μελέτησε τραγούδι στο Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης και αργότερα στη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης (τεχνική, Lied-ορατόριο, όπερα), γεγονός που της έδωσε την ευκαιρία να εμφανιστεί στο Konzerthaus και την Musikverein της αυστριακής πρωτεύουσας. Το ρεπερτόριό της εκτείνεται από την προκλασική μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη έμφαση σε έργα ελλήνων και ξένων συνθετών του 20ού αιώνα (Σκαλκώτας, Παπαϊωάννου, Αντωνίου, Σισιλιάνος, Κούκος, Σαμάρας, Ξενάκης, Μπέρτγουισλ κ.ά.). Η σοπράνο Σοφία Κυανίδου έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με την ΕΛΣ, το Μέγαρο Μουσικής, την Όπερα Θεσσαλονίκης, καθώς και με άλλους ελληνικούς πολιτιστικούς φορείς και ορχηστρικά σύνολα. Έχει συμπράξει ακόμη με το Wiener Opern Theater, το Konzerthaus του Βερολίνου, το συγκρότημα μπαρόκ μουσικής Le Monde Classique και άλλους ανεξάρτητους μουσικούς οργανισμούς. Έχει επίσης λάβει μέρος σε φεστιβάλ εντός και εκτός Ελλάδος, τραγουδώντας εκκλησιαστική μουσική των Μπετόβεν, Σούμαν, Χάυντν, Μέντελσον αλλά και τα μέρη της σοπράνο στη 2η και 8η Συμφωνία του Μάλερ. Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια τελειοποίησης με τους Κώστα Πασχάλη, Δάφνη Ευαγγελάτου, Άννα Τόμοβα-Σίντοφ και Ίνγκε Μποργκ. Το 2010, τραγούδησε στο Βούπερταλ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην όπερα «Η μάρτυς» του Σπύρου Σαμάρα. Έχει διδάξει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2005-7).

Ο πιανίστας Δημήτρης Γιάκας που είναι ένας από τους πλέον έμπειρους μουσικούς εκγυμναστές στη χώρα μας, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Πήρε δίπλωμα πιάνου από το Εθνικό Ωδείο το 1977 και συνέχισε τις σπουδές του στην École normale supérieure του Παρισιού (πιάνο, μουσική δωματίου και μουσική προετοιμασία όπερας), όπου μελέτησε συνοδεία τραγουδιού υπό την καθοδήγηση του Ντάλτον Μπόλντουιν. Από το 1982 έως το 1991 εργάσθηκε ως μουσικός εκγυμναστής στην Εθνική Όπερα του Παρισιού, όπου προσλήφθηκε κατόπιν διαγωνισμού, περίοδο κατά την οποία εμφανίστηκε ως accompagnateur σε διάφορες πόλεις και φεστιβάλ της Γαλλίας. Επίσης, εργάστηκε ως υπεύθυνος μουσικής προετοιμασίας στην Εθνική Όπερα της Λυόν, ύστερα από πρόσκληση του τότε Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Κεντ Ναγκάνο. Το 1990 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, οπότε άρχισε να συνεργάζεται τακτικά με την ΕΛΣ και το ΜΜΑ. Αρκετές παγκόσμιες πρεμιέρες λυρικών έργων συγχρόνων ελλήνων συνθετών έχουν παρουσιασθεί σε δική του μουσική διδασκαλία («Μήδεια» του Μίκη Θεοδωράκη-1991,«Η επιστροφή της Ελένης» του Θάνου Μικρούτσικου-1993, «Βάκχες» του Αργύρη Κουνάδη-1996, κ.ά.). Ο Δημήτρης Γιάκας συνοδεύει συχνά έλληνες και ξένους καλλιτέχνες σε ρεσιτάλ και συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακόμη, έχει διδάξει μουσική προετοιμασία όπερας σε ειδικό σεμινάριο για πιανίστες που διοργάνωσε η Όπερα Δωματίου Θεσσαλονίκης (1996).

Η Aσπασία Θεοχάρη, η οποία επέλεξε τα κείμενα που πλαισιώνουν το μουσικό μέρος του ρεσιτάλ της υψιφώνου Σοφίας Κυανίδου, σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και πιάνο στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας και συνεργάστηκε επί πολλά χρόνια με την Παιδική Χορωδία του. Είναι αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Μονωδίας του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης (τάξη Ένης Κίνη). Έχει παρακολουθήσει επίσης μαθήματα υποκριτικής με τη διακεκριμένη ηθοποιό Σοφία Λάππου και κινησιολογίας με τη χορογράφο Μελπομένη Βασιλικού. Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια μονωδίας καταξιωμένων καλλιτεχνών (Τερζάκης, Ευαγγελάτου, Χριστοφέλλης, Γιάκας, Σταμπόγλης, Τσούχλος, Πουλημένου, Κατσούλη, Γάλλιας, κ.ά.). Η Aσπασία Θεοχάρη έχει πραγματοποιήσει σπουδές στα Πανεπιστήμια ΑΠΘ και Humboldt Universität zu Berlin. Ακόμη, είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος (LLMEur) από το Ludwig-Maximilians Universität του Μονάχου. Αυτή την περίοδο, είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ. Ζει και εργάζεται ως δικηγόρος στη Θεσσαλονίκη.

Ο ηθοποιός και συνθέτης Άγγελος Τριανταφύλλου ο οποίος έχει αναλάβει την παρουσίαση των αφηγηματικών μερών της βραδιάς, είναι απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου  (ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος και μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών), καθώς και της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής «Νέο Ελληνικό Θέατρο» (υποκριτική) και του Εθνικού Ωδείου (πιάνο και ανώτερα θεωρητικά). Μελέτησε jazz με τον Σταύρο Λάντσια και σύνθεση με τον Κορνήλιο Σελαμσή. Ως ηθοποιός έχει συμπράξει με τους Νίκο Καραθάνο (Σιρανό ντε Μπερζεράκ, Γκόλφω, Δεκαήμερο), Βασίλη Παπαβασιλείου (Του Κουτρούλη ο γάμος), Ανατόλι Βασίλιεφ (Μήδεια), Barbara Weber (Ορφέας στον Άδη), Θωμά Μοσχόπουλο (Άλκηστις), Γιώργο Αρμένη (Ιππής), Σταμάτη Φασουλή (Σκηνοβάτες), Δήμο Αβδελιώδη (Ερωφίλη), Δημήτρη Μαυρίκιο (Φρεναπάτη), Λάκη Λαζόπουλο (Βιοπαλαιστής στη στέγη), Λένα Κιτσοπούλου (Αθανάσιος Διάκος) και άλλους σκηνοθέτες, σε παραστάσεις που ανέβηκαν στο Εθνικό Θέατρο, την Επίδαυρο, το Φεστιβάλ Αθηνών κ.ά. Ως συνθέτης έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο (Δεκαήμερο-2014, Γκόλφω-2013, Ορφέας στον Άδη-2012), το Φεστιβάλ Αθηνών (Αβελάρδος και Ελοΐζα, Διασκεδάστικες ιστορίες, κ.ά.) και άλλους πολιτιστικούς φορείς. Για τη μουσική που έγραψε για τις παραστάσεις Γκόλφω και Δεκαήμερο τιμήθηκε με το βραβείο κοινού στις αντίστοιχες κατηγορίες βραβείων του «Αθηνοράματος». Ως μουσικός έχει συμπράξει με καλλιτέχνες διαφόρων ρεπερτορίων (Νατάσσα Μποφίλιου, Δώρο Δημοσθένους και άλλους), έχει συμμετάσχει σε συναυλίες και αφιερώματα στον Μάνο Χατζιδάκι, καθώς και σε μουσικά project των ηθοποιών Άγγελου Παπαδημητρίου και Ελένης Κοκκίδου. Το 2014, ο Άγγελος Τριανταφύλλου παρουσίασε στη Μικρή Επίδαυρο τη μουσική παράσταση Επικίνδυνη Ηλικία με μελοποιημένη ελληνική ποίηση. Είναι ο εμπνευστής της μουσικοθεατρικής ομάδας «Guillotinas» για την οποία παίζει, ενορχηστρώνει και συνθέτει ο ίδιος μουσική. Η ομάδα ιδρύθηκε το 2009 και ασχολείται με την επαφή διαφόρων ειδών μουσικής με τον κλασικό ήχο και τη θεατρική συνθήκη. Η πιο πρόσφατη παράσταση της ομάδας είχε τίτλο «Στα απολεσθέντα» και δόθηκε στο «Βυρσοδεψείο».