Προβολή του ντοκιμαντέρ «Shoah» από το Goethe Institut Αθηνών

Πρόκειται για την πιο ριζοσπαστική και ολοκληρωμένη καταγραφή της εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης από το ναζιστικό καθεστώς. Ένα ντοκιμαντέρ σε 4 μέρη – 9 ½ ώρες ενάντια στη λήθη . Στο πλαίσιο της παγκόσμιας προβολής της ταινίας κατά τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος, 27/1, ημέρα απελευθέρωσης των στρατοπέδων συγκέντρωσης Auschwitz-Birkenau. Το κάλεσμα στην παγκόσμια προβολή της ταινίας στις 27 Ιανουαρίου 2020 είναι μια πρωτοβουλία του Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Βερολίνου.

Το ντοκιμαντέρ διάρκειας εννιάμιση ωρών SHOAH, του Claude Lanzmann  παρουσιάζει τις δηλώσεις/μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν άμεσα ως θύματα, δράστες και παρατηρητές την εθνικοσοσιαλιστική εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων και την επιβεβαίωσαν, συχνά για πρώτη φορά, ύστερα από 30 χρόνια και πλέον. Σύμφωνα με τα λόγια του σκηνοθέτη, η ταινία δεν έχει θέμα την επιβίωση, αλλά είναι «μια μαρτυρία για το θάνατο». Ο Lanzmann δεν αφήνει τους μάρτυρες απλά να ανακαλέσουν στη μνήμη τα βιώματά τους.

Μέσω της τεχνικής που χρησιμοποιεί όταν τους κάνει ερωτήσεις, τους παροτρύνει να ζήσουν ξανά τα όσα συνέβησαν τότε. Οι ερωτήσεις του Lanzmann περιστρέφονται γύρω από τα γεγονότα στους τόπους δολοφονίας των Εβραίων και θίγουν το μηχανισμό της γραφειοκρατίας της εξόντωσης. Ο μηχανισμός αυτός ξεκίνησε ήδη στα γκέτο και εφαρμόστηκε πλήρως στα στρατόπεδασυγκέντρωσης και εξόντωσης. Οι λήψεις δείχνουν τους τόπους της δολοφονίας όπως ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Η διαφωτιστική επίδραση της ταινίας βασίζεται στο μοντάζ των δηλώσεων των μαρτύρων και των ιστορικών τόπων στους οποίους αναφέρονται οι αναμνήσεις: «Πήγα στα μέρη αυτά, μόνος, και κατάλαβα ότι πρέπει να συνδυάσει κανείς τα πράγματα. Πρέπει να γνωρίζεις και να δεις, να δεις και να γνωρίζεις. Γι’ αυτό και το ζήτημα των τόπων είναι τόσο ουσιώδες. Πρόκειται για ένα φιλμ άμεσα συνυφασμένο με τον τόπο, ένα τοπογραφικό, ένα γεωγραφικό φιλμ». –

Οι μάρτυρες της εξόντωσης στη SHOAH*

«Η SHOAH δεν είχε στόχο να ενημερώσει για πράγματα που μπορεί κανείς να βρει και σε βιβλία Ιστορίας (…) Εστιάζει στους πραγματικούς τόπους του σήμερα και στα πρόσωπα, τα σώματα των μαρτύρων. Δεν υπάρχει σχολιασμός, φωνή off. Πρόκειται πραγματικά για την αποκατάσταση της έννοιας του μάρτυρα». -Claude Lanzmann

Shoah, Schoah, Shoa, Schoa

Εβραϊκή λέξη που σημαίνει: βάραθρο, εξολόθρευση, έρεβος, μεγάλη καταστροφή, συμφορά, πτώση – πλέον χρησιμοποιείται επίσης ως συνώνυμο για τη μαζική εξόντωση του ευρωπαϊκού εβραϊσμού την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού.

Claude Lanzmann

Ο Claude Lanzmann γεννήθηκε το 1925 στο Παρίσι. Το 1943, κι ενώ ήταν μαθητής Λυκείου, προσχώρησε στη Αντίσταση του Κλερμόν-Φεράν και έδρασε σε συνθήκες παρανομίας. Το 1947 έλαβε τον διδακτορικό του τίτλο στη Φιλοσοφία. Το 1948-49 δίδαξε ως λέκτορας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Από το 1952, μετά τη συνάντησή του με τον Jean-PaulSartre και τη Simone de Beauvoir, υπήρξε μόνιμος συνεργάτης και αργότερα αρχισυντάκτης του θρυλικού πολιτικού-λογοτεχνικού περιοδικού Les Temps Modernes. Από το 1970 παρουσίασε τις πρώτες κινηματογραφικές δουλειές του και ξεκίνησε την πολιτική του δράση κατά της γαλλικής πολιτικής στην Αλγερία. Το καλοκαίρι του 1973 άρχισε να δουλεύει πάνω στην ταινία SHOAH, την οποία ολοκλήρωσε το 1985 – δηλαδή 12 χρόνια αργότερα. Η ταινία έτυχε παγκόσμιας αναγνώρισης και αποτελεί γεγονός τόσο από κινηματογραφική όσο από ιστορική άποψη.

Ο Claude Lanzmann τιμήθηκε με πλήθος διακρίσεων, μεταξύ άλλων με το Médaille de la Résistance, παρασημοφορήθηκε ως Ταξιάρχης του Ordre National du Mérite (του Εθνικού Τάγματος της Αξίας), ως Ταξιάρχης της Légion d’Honneur (της Λεγεώνας της Τιμής) – της υψηλότερης τιμητικής διάκρισης στη Γαλλία που απονέμεται σε στρατιωτικούς και πολίτες για τις υπηρεσίας τους. Αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ Φιλοσοφίας από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, το Πανεπιστήμιο του Amsterdam, το Πανεπιστήμιο Adelphi της Νέας Υόρκης και της Ευρωπαϊκής Σχολής Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Saas-Fee της Ελβετίας. Από το 1998 ήταν μέλος της Ακαδημίας των Τεχνών του Βερολίνου, στο Τμήμα της Τέχνης του Κινηματογράφου και των Μέσων.

Το 2013 κυκλοφόρησε η ταινία του με τίτλο Ledernierdesinjustes («Ο τελευταίος των αδίκων»), μια συνέντευξη-συνομιλία του Lanzmann με τον ραβίνο BenjaminMurmelstein, τον τελευταίο πρόεδρο του Εβραϊκού Συμβουλίου του γκέτο του Theresienstadt. Την ίδια χρονιά ο σκηνοθέτης τιμήθηκε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου με τη Χρυσή Άρκτο για το συνολικό του έργο.

O σκηνοθέτης μίλησε διεξοδικά για τη δουλειά του στην ταινία «Shoah» στο ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε το 2015 με τίτλο Claude Lanzmann: Spectres of the Shoah, το οποίο γύρισε ο Adam Benzine. Η αυτοβιογραφία του Lanzmannμε τίτλο Le lièvre de Patagonie(Ο Λαγός της Παταγονίας)κυκλοφόρησε το 2010. Ο Claude Lanzmann πέθανε στις 5 Ιουλίου 2018 στο Παρίσι σε ηλικία 92 ετών.

Παγκόσμιες διακρίσεις (επιλογή):

1985 Βραβεία των Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης (NYFCC): βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ| Βραβεία της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου του Λος Άντζελες (LAFCA): ιδιαίτερη μνεία | Βραβείο των Τεχνών, των Γραμμάτων και των Επιστημών του Ιδρύματος του Γαλλικού Ιουδαϊσμού | Βραβείο του Διεθνούς Συνδέσμου κατά του Ρατσισμού και του Αντισημιτισμού (LICRA) | 1986 Βραβεία Εθνικής Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου των ΗΠΑ (NFSC): καλύτερο ντοκιμαντέρ | Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου της Βοστώνης (BSFC): καλύτερο ντοκιμαντέρ| Κινηματογραφικό Βραβείο του Ρότερνταμ | Βραβεία Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (BAFTA): βραβείο ντοκιμαντέρ Flaherty |Kινηματογραφικό Bραβείο Caligari της Berlinale |Bραβείο FIPRESCI της Berlinale (Φόρουμ) | Bραβείο της Διεθνούς Καθολικής Οργάνωσης |Bραβείο The Torch of Liberty | Βραβείο Christopher | Βραβείο του Κέντρου Σίμον Βίζενταλ | Βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Ντοκιμαντέρ (IDA) | Τιμητικό Σεζάρ |1987 βραβείο Peabody | Χρυσό Βραβείο Grimme | Τηλεοπτικά Βραβεία Broadcasting Press Guild | Βραβείο της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου του Κάνσας Σίτυ (KCFCC): καλύτερο ντοκιμαντέρ |1987/88 Βραβείο τηλεοπτικών προγραμμάτων της Royal Television Society

SHOAH (Γαλλία 1974-1985, 540’)

Σενάριο/Σκηνοθεσία: Claude Lanzmann
Στην έρευνα συμμετείχαν: Corinna Coulmas, Irène Steinfeld-Levi, Shalmi Bar Mor
Βοηθοί σκηνοθέτη: Corinna Coulmas, Irène Steinfeld-Levi
Κάμερα: Dominique Chapuis, Jimmy Glasberg, William Lubchansky
Μοντάζ: Ziva Postec, Anna Ruiz (για τη σεκάνς στην Treblinka)

Προβολή με παρουσιάσεις των:

Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, ομότιμης Καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συγγραφέως
Χρήστου Καρακέπελη, σκηνοθέτη ταινιών ντοκιμαντέρ
Κατερίνας Οικονομάκου, δημοσιογράφου, συγγραφέα
Εύας Στεφανή, Καθηγήτριας Ιστορίας και Θεωρίας του Κινηματογράφου στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σκηνοθέτιδα ταινιών ντοκιμαντέρ, εικαστικού

Πρόγραμμα

Μέρος 1ο (2: 25´) > 14:00 – 16:30
Παρουσίαση: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου

Διάλειμμα

Μέρος 2ο (1:45´) > 17:00 – 19:00
Παρουσίαση: Κατερίνα Οικονομάκου

Διάλειμμα

Μέρος 3ο (2:19΄) > 19:30 – 21:30
Παρουσίαση: Εύα Στεφανή

Διάλειμμα

Μέρος 4ο (2:20΄) > 22:00 – 00:00
Παρουσίαση: Χρήστος Καρακέπελης