Το ψωμί στο γόνατό μου και άλλα ποιήματα – Οκτάι Ριφάτ

Για περίπου μισό αιώνα ο Ριφάτ βρέθηκε στην εμπροσθοφυλακή της τουρκικής ποίησης. Από την έκδοση του Παράξενου [Garip, 1941], μαζί με τους Ορχάν Βελί Κανίκ και Μελίχ Τζεβντέτ Αντάι ― από τη γέννηση του ομώνυμου κινήματος και το βήμα έξω από τη συμβατική αυλή της οθωμανικής λογοτεχνίας ― από τις αράδες του Βελί στον πρόλογο-μανιφέστο: «Ο σύγχρονος ποιητής οφείλει να γράφει για τις μεγάλες μάζες. Το θέμα δεν είναι να υπερασπιστεί το γούστο τους, αλλά να ανακαλύψει την ποίηση που τους αρέσει και να τους την προσφέρει».

Η γλώσσα του Ριφάτ είναι αποφασισμένη: θα φέρει στο επίπεδο της τέχνης την ανεπιτήδευτη ευαισθησία και τον στοχασμό του καθημερινού ανθρώπου· όταν η γλώσσα του θα θυμηθεί τα χρόνια στο Παρίσι (τη δεκαετία του ’30) και θα θελήσει να δοκιμάσει τις δυνατότητες του υπερρεαλισμού στην τουρκική λαλιά· όταν η γλώσσα του θα χάσει κάτι από την κοινωνική της ακρίβεια ― ακόμη και τότε, η γλώσσα του δεν θα πάψει να επινοεί τον «παράξενο» κ. Οκτάι Ριφάτ που περπατάει στην αγορά: στο φως του απρόβλεπτου δημόσιου χώρου.

Τρώω το ψωμί, ενώ παρατηρώ τα άστρα,
και είμαι τόσο βαθιά στις σκέψεις μου χαμένος
που ακόμη κι εγώ τρελαίνομαι καμιά φορά
κι εκτός από το ψωμί καταβροχθίζω άστρα.

Ο ποιητής

Ο Οκτάι Ριφάτ [Oktay Rifat Horozcu] γεννήθηκε στις 10 Ιουνίου του 1914 στην Τραπεζούντα. Πατέρας του ήταν ο ποιητής και γλωσσολόγος Σαμίχ Ριφάτ Χοροζτσού. Το 1932, o Οκτάι αποφοίτησε από το Erkek Lisesi της Άγκυρας. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας και ύστερα έφυγε για διδακτορικές σπουδές στο Παρίσι, τις οποίες δεν ολοκλήρωσε ποτέ, εξαιτίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1955, μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη και το 1961 άρχισε να εργάζεται ως νομικός σύμβουλος στους Κρατικούς Σιδηροδρόμους της Τουρκίας μέχρι το 1973.

Τα πρώτα ποιήματά του δημοσιεύθηκαν στο λογοτεχνικό περιοδικό Varlık. To 1941, ο Ριφάτ εξέδωσε με τους Ορχάν Βελί Κανίκ και Μελίχ Τζεβντέτ Αντάι το περίφημο βιβλίο Garip [Παράξενο], το οποίο έδωσε το όνομά του στο πρωτοποριακό λογοτεχνικό κίνημα που κυριάρχησε τα επόμενα χρόνια στα τουρκικά Γράμματα, απορρίπτοντας τις παραδοσιακές μορφές τουρκικής ποίησης και εισάγοντας μια ολόκληρη εθνική λογοτεχνία στον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Το 1955, του απονεμήθηκε το Βραβείο Ποίησης Yeditepe για το έργο του Karga ile Tilki [Το κοράκι και η αλεπού]. Ο Ριφάτ δημοσίευσε επίσης μυθιστορήματα και θεατρικά έργα, ενώ μετέφρασε κείμενα της αρχαίας ελληνικής και λατινικής Γραμματείας στα τουρκικά.

Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη στις 18 Απριλίου του 1988.

Eισαγωγή: Δρ. Αριστοτέλης Μητράρας

Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την άδεια του εκδοτικού οίκου Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A.S., και υποστηρίχθηκε από το Turkiye’ nin Ceviri ve Yayim Destek Programi.