Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη και το Ινστιτούτο Goethe

Ο σημαντικότερος και πιο ριζοσπαστικός δημιουργός του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου πρωταγωνιστεί σε ένα συγκλονιστικά επίκαιρο αφιέρωμα, με τις καλύτερες ταινίες του σε αποκατεστημένες κόπιες, τρεις πρεμιέρες που θα προβληθούν για πρώτη φορά στη χώρα μας και με την παρουσία πλήθους ξένων και Ελλήνων καλεσμένων. Από τις 8 Δεκεμβρίου 2016 μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στην αίθουσα του Ινστιτούτου Goetheτης Αθήνας, ο μεγάλος αναρχικός του μοντέρνου σινεμά επιστρέφει.

Σε όλη τη μέχρι τώρα ιστορία του σινεμά, δεν έχει υπάρξει άλλος σκηνοθέτης όπως ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Μέσα σε 15 μόλις χρόνια, και μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, ο πυρετώδης και ασταμάτητα παραγωγικός δημιουργός κατόρθωσε να γυρίσει 41 μεγάλου μήκους ταινίες, 3 μικρού μήκους και 3 τηλεοπτικές σειρές, δουλεύοντας παράλληλα ως θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης, ηθοποιός, παραγωγός, οπερατέρ, συνθέτης, μοντέρ και σκηνογράφος και αφήνοντας πίσω του ένα έργο πολυσχιδές, θαρραλέο και ολότελα μοντέρνο.

Μέσα από αυτό το πλούσιο, σύνθετο και γεμάτο αντιφάσεις έργο, που δεν μοιάζει με κανένα άλλο στα χρονικά του παγκόσμιου κινηματογράφου, ο Φασμπίντερ κατόρθωσε να μεταμορφώσει τα ανοιχτά τραύματα της μεταπολεμικής Γερμανίας και ολόκληρης της Ευρώπης σε μερικές από τις πιο συνταρακτικές και ανθρώπινες κινηματογραφικές αφηγήσεις, να εισχωρήσει βαθιά στον ψυχισμό μιας χώρας και να ενώσει εκπληκτικά την συλλογική Ιστορία με τις αφοπλιστικές ιστορίες μιας χούφτας απλών και καθημερινών ηρώων, έτσι απεγνωσμένα όπως ζητούν μια θέση σε ένα σκληρό και ελάχιστα φιλόξενο κόσμο.

Σε λίγες μέρες, μια νεώτερη γενιά κινηματογραφόφιλων θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, μέσα από τις 23 κορυφαίες δημιουργίες της φιλμογραφίας του οι οποίες θα προβληθούν για πρώτη φορά σε μεγάλη οθόνη, έπειτα από πολλά χρόνια, στις ψηφιακές τους αποκαταστάσεις και σπάνιες κόπιες αρχείου 35mm. Τρεις από τις ταινίες αυτές (το «Ενσύρματος Κόσμος» και τα αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ «Ο Άλι στον Παράδεισο» και «Φασμπίντερ») θα προβληθούν σε πανελλήνια πρεμιέρα, ενώ ανάμεσα στα φιλμ που φιλοξενεί το αφιέρωμα βρίσκεται και το σχεδόν 15ωρο έπος «Βερολίνο Αλεξάντερπλατς», για πολλούς η καλλιτεχνική κορωνίδα του σκηνοθέτη.

Πριν από κάθε προβολή, ένας επώνυμος (και συχνά απρόσμενος) καλεσμένος, που έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το έργο του Φασμπίντερ, θα αναλάβει να μυήσει το κοινό στο μοναδικό σύμπαν του σκηνοθέτη, ενώ το αφιέρωμα θα τιμήσουν με την παρουσία τους και δυο από τις πιο εμβληματικές φιγούρες των ταινιών του: Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Χάρι Μπέαρ, συνάδελφος του Φασμπίντερ από το ξεκίνημα της καριέρας του μέχρι το τέλος της, και η Μάργκιτ Κάρστενσεν, η θρυλική πρωταγωνίστρια της ταινίας «Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα φον Καντ».

Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει συζήτηση αφιερωμένη στην καλλιτεχνική κληρονομιά και τον αντίκτυπο που άφησε πίσω του ο Γερμανός σκηνοθέτης, στο πάνελ της οποίας θα συμμετάσχουν όχι μόνο οι πρωταγωνιστές του, αλλά και πανεπιστημιακοί, κριτικοί κινηματογράφου και σκηνοθέτες.

Γιατί ένα αφιέρωμα στον Φασμπίντερ τώρα;

«Κάθε σκηνοθέτης ασχολείται με ένα και μόνο θέμα και γυρίζει την ίδια ταινία ξανά και ξανά», είχε δηλώσει κάποτε σε συνέντευξή του ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. «Το δικό μου είναι η εκμετάλλευση των συναισθημάτων, όποιος κι αν είναι ο δυνάστης. Δεν τελειώνει ποτέ η εκμετάλλευση. Είτε πρόκειται για το κράτος που επικαλείται τον πατριωτισμό, είτε πρόκειται για ένα ζευγάρι, ο ένας άνθρωπος μπορεί να καταστρέψει τον άλλο».

Αυτά τα λόγια συμπυκνώνουν με κάποιο τρόπο την αξία της κληρονομιάς του Φασμπίντερ και εξηγούν γιατί ένα αναδρομικό αφιέρωμα στο έργο του, στην Ελλάδα του 2016, μοιάζει πιο επίκαιρο και επείγον από ποτέ. Στο ρευστό περιβάλλον που δημιούργησε στη χώρα η πολύχρονη οικονομική ύφεση και η πολιτική αστάθεια, σ’ έναν κόσμο στον οποίο η μετανάστευση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η μαζική ανασφάλεια και η εκμετάλλευση μονοπωλούν την καθημερινότητα, οι κατατρεγμένοι και περιθωριακοί ήρωες των ταινιών του σκηνοθέτη έρχονται να δώσουν και πάλι μαθήματα ανθρωπιάς, αλληλοκατανόησης και αγάπης για οτιδήποτε οι περισσότεροι γύρω μας ορίζουν ως «ξένο» και «διαφορετικό», άρα και ύποπτο.

Κι όσοι γνωρίζουν το όνομα του Φασμπίντερ μόνο από το τραγούδι του Τζίμη Πανούση, που βαφτίζει αυτό το αφιέρωμα, έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν σε βάθος το έργο ενός από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους σκηνοθέτες ο οποίος εξακολουθεί, 34 χρόνια μετά τον πρόωρο χαμό του, να παραμένει επαναστατικός, ασυμβίβαστος και, το κυριότερο, αποστομωτικά μοντέρνος. Ένας ρομαντικός αναρχικός με ένα ζωογόνο πάθος για το σινεμά και για τους ανθρώπους. 

Οι ταινίες του αφιερώματος

Η αγάπη είναι πιο κρύα από τον θάνατο (Liebeistkälteralsdertod, 1969)

Ο Έλληνας γείτονας (Katzelmacher, 1969)

Οι θεοί της πανούκλας (Götterderpest, 1970)

Ο έμπορος των τεσσάρων εποχών (Händlerdervierjahreszeiten, 1971)

Φυλαχτείτε από την ιερή πόρνη (Warnungvoneinenheiligennutte, 1971)

Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ (DiebitterentränenderPetravonKant,1972)

Ενσύρματος κόσμος (Weltamdracht, 1973) *

Έφι Μπριστ (FontaneEffiBriest, 1974)

Ο φόβος τρώει τα σωθικά (AngstessenseeleAuf, 1974)

Μάρθα (Martha, 1974)

Το παιχνίδι της τύχης (Fraustrechtderfreiheit, 1975)

Η Μάνα Κιούστερς ανεβαίνει στον ουρανό (MutterKüstersfahrtzumhimmel, 1975)

Το μόνο που θέλω είναι να με αγαπάτε (Ichwildochnur, dasihrmichliebt, 1976)

Κινέζικη ρουλέτα (Chinesischesroulette, 1976)

Η χρονιά με τα 13 φεγγάρια (Ineinemjahrmit 13 monden, 1978)

Απόγνωση (Despair, 1978)

Η τρίτη γενιά (Die dritte generation, 1979)

Ο γάμος της Μαρία Μπράουν (DieehederMariaBraun, 1979)

Βερολίνο Αλεξάντερπλατς (BerlinAlexanderplatz, 1980)

Λόλα (Lola, 1981)

Ο καβγατζής (Querelle, 1982)

Ο Άλι στον παράδεισο (Aliimparadies, 2011) *

Φασμπίντερ (Fassbinder, 2015) *

Οι ταινίες με * προβάλλονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Φασμπίντερ γεννήθηκε το 1946 στη Βαυαρία, στο περιβάλλον μιας μεγαλοαστικής οικογένειας. Σε ηλικία 15 ετών παράτησε το σχολείο, έπιασε μια πρόχειρη δουλειά και έγινε μέλος ενός πειραματικού θιάσου στο Μόναχο. Η θητεία του στο θέατρο τον προίκισε με γνώσεις για όλα τα στάδια μιας παραγωγής και τον βοήθησε να αναπτύξει μια μοναδική μέθοδο να δουλεύει με τους ηθοποιούς και τους τεχνικούς του, προκειμένου να ξεπεράσει τους περιορισμούς του απειροελάχιστου προϋπολογισμού που είχε στη διάθεσή του.

Μέσα σε δεκατέσσερα χρόνια, από τα πρώτα του βήματα στο σανίδι και τη γνωριμία του με την ηθοποιό Χάνα Σιγκούλα μέχρι τον θάνατό του σε ηλικία 37 ετών από υπερβολική δόση κοκαΐνης και υπνωτικών χαπιών, ολοκλήρωνε τρεις με τέσσερις ταινίες τον χρόνο, εμπλουτίζοντας διαρκώς το σκηνοθετικό του ύφος και παραδίδοντας το ένα αριστούργημα μετά το άλλο. Με αμεσότητα και παρατηρητικότητα, χωρίς περιττά στοιχεία και εξωραϊσμούς, εστίαζε στους ανθρώπους που η κοινωνία επιμένει να αποκαλεί «περιθωριακούς», ή να παραβλέπει, και τους αναδείκνυε: ομοφυλόφιλους, μετανάστες, εργάτες, φτωχοδιάβολους, ιερόδουλες ή ζιγκολό, που παγιδεύονται μέσα στους μηχανισμούς της ορατής ή αόρατης εξουσίας και αναζητούν τη διέξοδο με κάθε τίμημα.

Περισσότερο από κάθε άλλο εκπρόσωπο του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου (του «νέου κύματος» του σινεμά της Δυτικής Γερμανίας, που ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες του στα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέσα από τις ταινίες των Βέρνερ Χέρτζογκ, Βιμ Βέντερς, Φόλκερ Σλέντορφ, κ.α), ο Φασμπίντερ άσκησε δριμύτατη κριτική στο ηθικό και πολιτικό σύστημα της χώρας του μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ περιέγραφε με λεπτομέρειες ή υπαινιγμούς την παρακμή μιας κοινωνίας προσκολλημένης αναχρονιστικά σε έναν ασφυκτικό και στενόμυαλο κώδικα αξιών, που δαιμονοποιούσε όσα μέλη της διαφοροποιούνταν από τον κανόνα. Μόνο που ο Φασμπίντερ δεν έμεινε εκεί, αλλά καταπιάστηκε χάρη σε μια ασύλληπτη ενέργεια με τα αρχετυπικά θέματα του έρωτα, της ζήλιας, της προδοσίας, δίνοντας στο σινεμά του μια οικουμενική και διαχρονική χροιά, όμοια με αυτή που χαρακτηρίζει τα γνήσια έργα τέχνης.

Το αφιέρωμα «Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και ξερό ψωμί!» γίνεται στoπλαίσιο του στο πλαίσιο του προγράμματος του Ινστιτούτου Goethe «aproposdocumenta» και πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών επιστημών του ΕΚΠΑ.

Πληροφορίες

Η επίσημη έναρξη του αφιερώματος θα γίνει την Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου, στο Ινστιτούτο Goethe της Αθήνας, παρουσία των πρωταγωνιστών Χάρι Μπέαρ και Μάργκιτ Κάρστενσεν.

Οι προβολές θα διεξαχθούν από τις 9 μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και από τις 17 έως τις 21 Δεκεμβρίου στην αίθουσα του Ινστιτούτου Goethe της Αθήνας.

◊ Διαβάστε το αναλυτικό πρόγραμμα προβολών εδώ.