Recorded Memories (Καταγεγραμμένη Μνήμη): έκθεση στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

Το Goethe-Institut Thessaloniki και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης ανακοινώνουν τα εγκαίνια της έκθεσης Recorded Memories – Καταγεγραμμένη Μνήμη την Παρασκευή, 20 Μαρτίου 2015.

Στην έκθεση παρουσιάζονται τα έργα είκοσι δύο καλλιτεχνών από έντεκα χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, οι οποίοι πραγματεύονται ερωτήματα που αφορούν τη συλλογική μνήμη, τους τόπους μνήμης, τις διαφορετικές κουλτούρες της μνήμης, καθώς και τον ρόλο της εικόνας στις διαδικασίες αυτές. Με τη χρήση φωτογραφιών και βίντεο, οι καλλιτέχνες εξετάζουν μέσα από τα έργα τους  τρόπους με τους οποίους το παρελθόν εξακολουθεί να είναι παρόν σε αυτήν τη στιγματισμένη από συγκρούσεις και πολέμους περιοχή της Ευρώπης. Η έκθεση παρουσιάζει όχι μόνο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ιστορικές αφηγήσεις, αλλά και διαφορετικούς τρόπους χρήσης της κάμερας: τη νηφάλια ή την υποκειμενική καταγραφή, τη βιογραφική αφήγηση, την ιστορική ανάλυση, καθώς και την αποτύπωση του ίχνους μιας δράσης.

Τη μεγάλη αυτή έκθεση επιμελήθηκε η Constanze Wicke, συνεργαζόμενη με επιμελητές και φορείς (μεταξύ των οποίων το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης) από τις έντεκα χώρες που συμμετέχουν: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Κύπρος, Μολδαβία, Π.Γ.Δ.Μ., Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία.

Στην έκθεση συμμετέχουν: Hassan Abdelghani/Κροατία, Ana Adamović/Σερβία, Jelena  Blagović/Κροατία, Βαγγέλης Βλάχος/Ελλάδα, Pavel Brăila/Μολδαβία, Michele Bressan/Ρουμανία, kavecS/Ελλάδα, Iosif Királi/Ρουμανία, Πάνος Κοκκινιάς/Ελλάδα, Milomir Kovačević/Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Nikola Radić Lucati/Σερβία, Nicola Mihov/Βουλγαρία, Erhan Muratoğlu/Τουρκία, Ştefan Sava/Ρουμανία, Stefana Savić/Σερβία, Sašo Stanojkovik/Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία Μακεδονίας, Predrag Terzić/Σερβία, Αντρέας Τσονίδης/Ελλάδα, Peter Tzanev/Βουλγαρία, Žaneta Vangeli/Π.Γ.Δ.Μ., Sandra Vitaljić/Κροατία, Μαριάννα Χριστοφίδου/Κύπρος, Fani Zguro/Αλβανία.

Τα έργα παρουσιάζονται μέσα από έξι ενότητες: «Πολιτικά τοπία και χώροι», «Ίχνη εγκλήματος», «Ατομική μνήμη και συλλογική Ιστορία», «Οι εικόνες ως ταμιευτήρες μνήμης», «Δόμηση και αποδόμηση της συλλογικής μνήμης», «Ανα-σκηνοθεσίες».

Όπως αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης: «Ο τίτλος της έκθεσης παραπέμπει στην ιδέα ότι υπάρχει ένα μέσον το οποίο καταγράφει ή καταχωρεί τη μνήμη. Το φωτογραφικό φιλμ είναι πράγματι ένα «σφουγγάρι» που καταγράφει το ορατό και το αποθηκεύει ως παρελθόν. Ωστόσο, η ανάμνηση είναι μια οργανική διεργασία, υποκειμενική και ανορθολογική, πολύ πιο σύνθετη απ’ ό,τι θα μπορούσε να είναι η απλή  ανάκληση αποθηκευμένων δεδομένων του παρελθόντος, πιο σύνθετη απ’ ό,τι το απλό πάτημα του κουμπιού της μηχανής. Η καταγραφή!».

Η θεματική κατάταξη της έκθεσης προσφέρει τη δυνατότητα να προσεγγίσει κανείς τα επιλεγμένα   έργα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ορισμένες προσεγγίσεις ορίζονται από το ίδιο το αντικείμενό τους, άλλες από την καλλιτεχνική στάση του δημιουργού και άλλες πάλι από τις παραμέτρους που προσφέρει το μέσον. Η ποικιλία των φωτογραφικών τρόπων γίνεται ορατή όταν ο θεατής δει και συγκρίνει τα έργα στο σύνολό τους, το ένα δίπλα στ’ άλλο. Αυτό που ενδεχομένως συνδέει πολλές από αυτές τις τόσο διαφορετικές προσεγγίσεις είναι το στοιχείο της στιγμιαίας αποσπασματικότητας, που χαρακτηρίζει την ίδια τη φύση της φωτογραφίας και του φιλμ. Και τούτο ανεξάρτητα από το αν ο καλλιτέχνης δουλεύει με προϋπάρχουσες εικόνες ή χρησιμοποιεί την κάμερα με σκοπό την καταγραφή και την παραγωγή νέων εικόνων. Το θραύσμα της καταγεγραμμένης πραγματικότητας συνιστά την αφετηρία μιας από τις πολλές καλλιτεχνικές «ανασκαφές» του παρελθόντος ή τη διατύπωση μιας άποψης που αντιπαρατίθεται στις ερμηνείες της επίσημης ιστοριογραφίας.

Η επιλογή των έργων βασίζεται στη θέση ότι τα διάφορα μέσα που κάνουν χρήση κάμερας –η φωτογραφία, το φιλμ και το βίντεο– έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με το παρελθόν και είναι σημαντικοί διαμεσολαβητές των ατομικών μνημονικών τελετουργικών και της συλλογικής κουλτούρας της μνήμης. Αυτή η «ματιά που καταγράφει» μετατρέπει το παρόν σε παρελθόν, όμως παράλληλα έχει πάντοτε την ανάγκη μιας αφήγησης, η οποία θα προσδώσει σε αυτά τα θραύσματα μια οπτική γωνία. Υπό αυτήν την έννοια, οι καλλιτέχνες δεν διαφέρουν πολύ από τους ιστορικούς, οι οποίοι ταξινομούν τις πηγές του παρελθόντος και τις συνθέτουν σε μια ενιαία αφήγηση.

Η έκθεση Recorded Memories – Καταγεγραμμένη Μνήμη αποτελεί μια πρωτοβουλία του Goethe-Institut σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας του Braunschweig, όπου και πρωτοπαρουσιάσθηκε πριν ξεκινήσει την περιοδεία της στις έντεκα χώρες που συμμετέχουν.

Την έκθεση συνοδεύει αναλυτικός κατάλογος με τα έργα των καλλιτεχνών καθώς και κείμενα από τους: Constanze Wicke/Γερμανία, Konrad Clewing/Γερμανία, Aλεξάνδρα Αθανασιάδου/Ελλάδα, Nadezhda Dzhakova/Βουλγαρία, Suzana Milevska/Π.Γ.Δ.Μ., Ana Panić/Σερβία, Başak Șenova/Τουρκία, Γιάννη Τουμαζής/Κύπρος και Branka Vujanović/Βοσνία- Ερζεγοβίνη.

Φωτό: Fani Zguro