Ρεσιτάλ – αφιέρωμα στον Μάνο Χατζιδάκι στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ

Πρόκειται για τα έργα Ο κύκλος του C.N.S. (1952), Ο Μεγάλος Ερωτικός (1972), Ο Ματωμένος Γάμος (1947) και O Καπετάν Μιχάλης (1966). Μέσα από τα έργα αυτά, τα οποία συνέθεσε σε διαφορετικές δημιουργικές περιόδους, ο Χατζιδάκις μιλά ποιητικά για την απώλεια, την ενοχή, τον έρωτα, τον θάνατο, τον πόλεμο και την ελευθερία.

Ο Γιώργος Χατζιδάκις σημειώνει: “Ο Μάνος Χατζιδάκις θεωρούσε την «ανθρώπινη φωνή» ως συγκλονιστική δυνατότητα έκφρασης του ψυχισμού και της σκέψης μας. Σε αυτό το ρεσιτάλ η Μαρία Κωστράκη, αληθινή και ποιητική, μας αποκαλύπτει το τραγούδι του με τον πιο αυθεντικό τρόπο”.

Λίγα λόγια για τα έργα

Τον ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ C.N.S. τον έγραψα το 1952, με αφορμή το θάνατο του φίλου μου Etienne Rohrich Moritz στις 9 Αυγούστου 1951 και τον χάρισα στον άλλο φίλο μου στη Βαρκελώνα, τον Carlo Novi Sanchez. Η ιδέα προϋπήρχε στο τελευταίο κομμάτι των «Έξι λαϊκών ζωγραφιών»- ιδέα που ολοκληρώθηκε μετά από πέντε χρόνια στην «Ερημιά». Τη δοκιμή την είχα κάμει ήδη στα μοιρολόγια για τις «Χοηφόρες» του Αισχύλου. Ξεκίνησα από τον ελεγειακό χαρακτήρα των δημοτικών μας τραγουδιών και σύγχρονα θέλησα να προχωρήσω πιο πέρα, για να δώσω όσο γίνεται περισσότερο το μεσογειακό χαρακτήρα. Τους στίχους τους έγραψα ή με τη μουσική ή πρώτα απ’ αυτήν, ακολουθώντας πιστά ή ψάχνοντας πολλές φορές μια φόρμα, ένα σχεδιάγραμμα που να περικλείει με λιτότητα ότι ήθελα να πω. Το κλίμα του λιμανιού, του ερημικού λιμανιού με την απεραντοσύνη της αγριεμένης θάλασσας και με τη λυπητερή έκφραση τ’ ουρανού, νομίζω πως ταίριαζε καλύτερα στα τραγούδια μου αυτά, που θρηνολογούν τον άδικο χαμό ενός νέου παιδιού – θέμα παλιό μα πάντα πανίσχυρο και ζωντανό. Τα τραγούδια αυτά – που μ’ απασχολήσανε ίσαμ’ ένα χρόνο για να τα ολοκληρώσω – τ’ αγαπάω ιδιαίτερα, γιατί μου φτιάξανε μερικά χρόνια ζωής απ’ τα πιο δικά μου… – Μάνος Χατζιδάκις

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΙΚΟΣ έγινε από ένα αίσθημα ενοχής κι όχι από ερωτικούς λόγους. Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον «Μεγάλο Ερωτικό». Τον «Μεγάλο Ερωτικό» τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το αν είσαι ερωτευμένος ή όχι. Έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.

Είχα ένα αίσθημα ενοχής απέναντι σε μια θαυμάσια γυναίκα, τη Μυρτιώτισσα, μητέρα του Γιώργου Παππά, του μεγάλου ηθοποιού, ο οποίος ήταν και πολύ στενός μου φίλος. (…)Όταν πέθανε ο Γιώργος, έχασα τα ίχνη της, δεν είχα επαφή. Μια δεδομένη στιγμή, άρρωστη στο νοσοκομείο, μου στέλνει το Σ΄ αγαπώ, το περίφημο ποίημά της για να κάνω μουσική, μαζί μ’ ένα πολύ συγκινητικό γράμμα. Τότες, είπα, θα πάω αμέσως να τη δω, αλλά δεν πήγα, και με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους νέους, το ξέχασα. Βρέθηκα στην Αμερική, όπου διαβάζοντας ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα μου ήρθε στο νου η παράλειψή μου, βρήκα το γράμμα της και το ποίημα και αισθάνθηκα όλες τις τύψεις ενός ανθρώπου που σαν νέος, κάνει τέτοιου είδους αστοχίες κι επιπολαιότητες. Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων γι’ αυτό το ποίημα της Μυρτιώτισσας το τόσο γνωστό στις παλαιότερες γενιές. Για να το συμπεριλάβω όμως κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο Ερωτικό. Κι έτσι αποφάσισα να επιλέξω ποιήματα απ’ τη Σαπφώ μέχρι τις μέρες μας, για να συμπεριληφθεί και το «Σ’ αγαπώ» της Μυρτιώτισσας. Κι έκανα τον «Μεγάλο Ερωτικό». Νομίζω ότι πέτυχα ένα ωραίο έργο και κατά βάθος, της ανήκει εξ’ ολοκλήρου. Αν ανήκει σε κάποιον «ο Μεγάλος Ερωτικός», δικαιωματικά ανήκει στη μνήμη της Μυρτιώτισσας. – Μάνος Χατζιδάκις

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ του Νίκου Καζαντζάκη, κατά θεατρική διασκευή Γεράσιμου Σταύρου και Κώστα Κοτζιά, σίγουρα δεν θα έμενε σαν θεατρική παράσταση να θυμίζει κάτι στους άλλους, αν δεν υπήρχε η μουσική που έφτιαξε ο Μάνος Χατζιδάκις για την παράσταση, μια μουσική που μου φαίνεται ότι πληρεί και με το παραπάνω την έννοια «μουσική των αισθήσεων». – Χάρης Μεγαληνός – περιοδικό ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, αρ. 75-76, Σεπτ.-Δεκ. 1994

Ο Νίκος Γκάτσος μες στα χρόνια της κατοχής άρχισε τη μετάφραση του ΜΑΤΩΜΕΝΟΥ ΓΑΜΟΥ, κι όλοι οι φίλοι του ζούσαμε καθημερινά τις δυσκολίες του, τις αμφιβολίες του, για τον κάθε στίχο, την κάθε λέξη χωριστά, μα και τις υπέροχες στιγμές που τελειωμένοι στίχοι ερχόντουσαν στ’ αυτιά μας, ήχοι μαγικοί πρωτοφανέρωτοι, πανάκριβα διαμάντια στην καρδιά μας, στολίδια ανεπανάληπτα στον Λόγο τον Ελληνικό, χωρίς να υποψιαζόμαστε κείνα τα χρόνια, πως η δουλειά του φίλου μας θα ξεπερνούσε τα όρια μιας δυνατής στιγμής και θα ‘φτιαχνε τη μικρή της ιστορία. (…) Την εποχή που έγραφα τη μουσική του ΜΑΤΩΜΕΝΟΥ ΓΑΜΟΥ, στο ίδιο θέατρο μίλησα πρώτη φορά στους Αθηναίους για το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι, το Ρεμπέτικο. Κι όπως ο Γκάτσος θέλησε να μεταφυτέψει τις Ισπανικές προσωδίες στους λαϊκούς ποιητικούς ρυθμούς της γλώσσας μας, έτσι κι εγώ προσπάθησα να προεκτείνω τους ρυθμούς αυτούς στις παντοτινές πηγές της νεοελληνικής ευαισθησίας. – Μάνος Χατζιδάκης

Βιογραφικά συντελεστών

ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΡΑΚΗ

Η διακεκριμένη σε μεγάλους διεθνείς διαγωνισμούς Ελληνίδα υψίφωνος και υπότροφος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, έκανε το ντεμπούτο της σε ηλικία 23 ετών με το ρόλο της Νορίνα στην όπερα Don Pasquale του G. Donizetti, στην Όπερα Δωματίου του Μονάχου. Έκτοτε ερμήνευσε με επιτυχία ρόλους από το ευρύ ρεπερτόριό της, σε όπερες όπως: Cosí fan tutte, Don Giovanni, La clemenza di Tito, L’ elisir d’ amore, Carmen, Il viaggio a Reims, La Donna del lago, La Cenerentola, Die Csardasfürstin, Dido & Aeneas, Ariadne auf Naxos, Der Rosenkavalier, Aida κ.α. Από τους σημαντικότερους σταθμούς στην πορεία της, αποτελούν οι συνεργασίες της με διεθνώς καταξιωμένους μαέστρους όπως: Alberto Zedda, Alessandro de Marchi, Andrea Battistoni, Nicola Paszkowski, Christoph Perick, Giovanni Pacor και Γιώργο Βράνο σε Ελλάδα (Θεσσαλονίκη Α.Π.Θ., Αθήνα – Εθνική Λυρική Σκηνή, Μέγαρο Μουσικής), Γερμανία (Staatsoper Nürnberg, Theater Dortmund, Festspiele Weikersheim, Rossini Festival Bad Wildbad, Herkulessaal & Gasteig München, Meistersingerhalle Nürnberg κ.α.), Ιταλία (Rossini Opera Festival – Pesaro, Teatro Nuovo και Caio Melisso – Spoleto, Teatro del Giglio – Lucca , Teatro Goldoni – Livorno, Teatro del Giglio – Lucca, Teatro Stabile – Potenza, Teatro Dante – Φλωρεντία κ.α.) και Αίγυπτο (Όπερα Καΐρου και Αλεξάνδρειας). Το 2010 κάνει την πρώτη της δισκογραφική δουλειά για την ασιατική αγορά με ιταλική μουσική δωματίου συνθετών όπως Rossini, Puccini, Catalani, Zandonai, Leoncavallo κ.α. και το 2015/16 ηχογραφεί και κυκλοφορεί τα CD “Δέησης” και “Stimmen” με μελοποιημένο Καβάφη σε ελληνικά, γερμανικά και ιταλικά από τον Α.Σίμογλου.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Λευτέρης Μιχαλόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Ξεκίνησε μουσική στο Εθνικό Ωδείο το 1980. Από το 1987 έως το 1994 σπούδασε πιάνο με τον Marian Rybicki και σύνθεση με τον Michel Merlet στο πανεπιστήμιο L’ Ecole Normale του Παρισιού. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια μουσικών προγραμμάτων για υπολογιστές από το 1981 έως το 1998. Από το 1994 έχει διδάξει πιάνο και μουσικά προγράμματα σε πολλά Ωδεία της Αττικής. Από το 1995 είναι μόνιμος συνεργάτης του Μουσικού Συνόλου «Μάνος Χατζιδάκις» και από το 2010 μέχρι σήμερα έχει αναλάβει μαζί με τον Γιώργο Χατζιδάκι την ψηφιοποίηση του αρχείου του Μάνου Χατζιδάκι.