Ο Ριγολέττος, το σκοτεινό αριστούργημα του Τζουζέππε Βέρντι, επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, για πέντε μοναδικές παραστάσεις στο Θέατρο Ολύμπια, από τις 12 έως τις 23 Μαρτίου 2016, σε μουσική διεύθυνση Ηλία Βουδούρη και σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια του Νίκου Σ. Πετρόπουλου.
Πρωταγωνιστεί ο σπουδαίος Έλληνας βαρύτονος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Δημήτρης Πλατανιάς, ο οποίος διαπρέπει στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου, στον ιδιαιτέρως απαιτητικό ρόλο του Ριγολέττου.
Από το 1851 που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βενετία, έως σήμερα ο Ριγολέττος έχει χειροκροτηθεί από χιλιάδες θεατές σε όλο τον κόσμο και δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις δημοφιλέστερες όπερες όλων των εποχών. Στον Ριγολέττο, ο Βέρντι αλλάζει σελίδα στην συνθετική του διαδρομή και παρουσιάζει ένα έργο με ξεκάθαρο στίγμα και αυξημένη διάθεση για πειραματισμό.
“Καινοτομία της μουσικής, του ύφους, της μορφής των κομματιών. Θαυμαστή δουλειά της ενορχήστρωσης: αυτή η ορχήστρα μιλά, δακρύζει, συγκινεί” γράφει με ενθουσιασμό την επομένη της παγκόσμιας πρώτης του Ριγολέττου, στις 12 Μαρτίου 1851, ο Ιταλός κριτικός Τομμάζο Λοκατέλλι. Στον Ριγολέττο οι αντιθέσεις συνιστούν βασικό στοιχείο, καθώς οι μεταπτώσεις ανάμεσα σε λυρικές και δραματικές σκηνές εξασφαλίζουν τη διαρκή ροή της υπόθεσης, με μεγάλη ταχύτητα. Άλλωστε, η αντιφατική, σκοτεινή προσωπικότητα του χαρακτήρα του Ριγολέττου, είναι το στοιχείο που ενέπνευσε και παρακίνησε τον Βέρντι να συνθέσει την όπερα αυτή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει για πέντε μόνο παραστάσεις την επιτυχημένη παραγωγή σε σκηνοθεσία, σκηνικά και κοστούμια του Νίκου Σ. Πετρόπουλου, η οποία ανέβηκε για πρώτη φορά την καλλιτεχνική περίοδο 2008-2009, σημειώνοντας ιδιαίτερη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία. Ο Πετρόπουλος έχει μεταφέρει τη δράση από τη Μάντοβα του 16ου αιώνα στην Ιταλία του Μουσολίνι, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το αλαζονικό περιβάλλον του έκλυτου Δούκα της Μάντοβας μεταφέρεται σε αυτή την εποχή της συνομωσίας και της υπεροψίας. Η έντονα δραματική μουσική του Βέρντι δένει με μία ατμόσφαιρα, όπου όλοι και όλα κινούνται μέσα σε σκιές.
Συνολικά ο Ριγολέττος έχει παρουσιαστεί σε 37 από τις 76 καλλιτεχνικές περιόδους της ιστορίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και επιστρέφει στην φετινή τελευταία πλήρη σεζόν λειτουργίας του Θεάτρου Ολύμπια, η οποία είναι αφιερωμένη στην σπουδαία ιστορία του.
Ο Νίκος Σ. Πετρόπουλος σημειώνει: “Μιλάνο, Μάρτιος του 1938. Η Ιταλία αυτοκρατορία πλέον, από το 1936. Το απόγειο της φασιστικής δόξας. Ένα κράτος πριν την αρχή της κατάρρευσης και της καταστροφής. Ήθη έκλυτα, υπεροψία της εξουσίας, αυθαιρεσία, καμαρίλα, συνωμοσίες, οίηση. Το ιδανικότερο πλαίσιο για μία χρονολογική, τίμια, μεταφορά του Ριγολέττου σε ένα φιλμ νουάρ. Όμως, όλα αυτά δεν τα αντιμετωπίζουμε ακόμα και σήμερα; Να λοιπόν η δυναμική του έργου”.
Η ιστορία μιλά για τον έρωτα της Τζίλντας, κόρης του καμπούρη αυλικού γελωτοποιού Ριγολέττου, για τον έκλυτο Δούκα της Μάντοβας, ο οποίος της παρουσιάζεται ως φτωχός φοιτητής. Προκειμένου να εκδικηθεί για τη χαμένη τιμή της κόρης του, ο Ριγολέττος καταστρώνει τη δολοφονία του Δούκα. ανακαλύπτοντας τα σχέδια του πατέρα της, η Τζίλντα αποφασίζει να σώσει τον αγαπημένο της και να θυσιαστεί, παίρνοντας τη θέση του.
Στον ρόλο του τίτλου θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τον σπουδαίο Έλληνα βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά, ο οποίος έκανε το ντεμπούτο του στον ρόλο το 2008/9 στην Λυρική και έκτοτε τον έχει ερμηνεύσει με τεράστια επιτυχία σε σπουδαία λυρικά θέατρα, όπως η Royal Opera House του Λονδίνου, το Fenice της Βενετίας, το Teatro Massimo του Παλέρμο, το Barbican του Λονδίνου, το La Monnaie των Βρυξελλών, το Concertgebouw του Άμστερνταμ κ.α. Οι κορυφαίες βρετανικές εφημερίδες έγραψαν διθυραμβικές κριτικές για την ερμηνεία του: “Η ερμηνεία του βαρύτονου Δημήτρη Πλατανιά στο ρόλο του τίτλου προκαλεί δέος – κανένα ίχνος κόπωσης στη φωνή του μέχρι και την τελευταία κραυγή απελπισίας” γράφει ο George Hall στον Guardian, ενώ ο Rupert Christiansen στην Telegraph σημειώνει: “Ένας βαρύτονος – αληθινό θηρίο, με μια καταπληκτική φωνή. Η φλογερή δύναμη της ερμηνείας του, είχε ως αποτέλεσμα την πανηγυρική υποδοχή του κοινού”.
Στον ρόλο του Δούκα της Μάντοβας εναλλάσσονται οι διακεκριμένοι τενόροι της ΕΛΣ Γιάννης Χριστόπουλος και Αντώνης Κορωναίος. Την Τζίλντα ερμηνεύουν οι διαπρεπείς ελληνίδες υψίφωνοι Βασιλική Καραγιάννη και Μαρία Μητσοπούλου. Στον ρόλο του Σπαραφουτσίλε ο βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς, ενώ στον ρόλο της Μανταλένας η Μαρισία Παπαλεξίου και η Ελένη Βουδουράκη. Μαζί τους μια πλειάδα Ελλήνων μονωδών της ΕΛΣ.
Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο αρχιμουσικός Ηλίας Βουδούρης, τη Χορωδία της ΕΛΣ ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, την αναβίωση της σκηνοθεσίας υπογράφει ο Ίων Κεσούλης, την κινησιολογία η Δέσποινα Τσουκαλά, τους φωτισμούς ο Τζουζέππε Ντι Ιόριο και την επιμέλεια φωτισμών ο Δημήτρης Κουτάς.
Ο Ριγολέττος με μια ματιά
Ο συνθέτης
Ο Τζουζέππε Βέρντι, ο διασημότερος συνθέτης του ιταλικού ρομαντισμού, γεννήθηκε στο Λε Ρόνκολε της βόρειας Ιταλίας το 1813 και πέθανε στο Μιλάνο το 1901. Σπούδασε μουσική στο επαρχιακό Μπουσσέτο και στη συνέχεια στο Μιλάνο. Τα πρώτα του έργα γράφηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, απηχώντας ιδεολογικά τον αγώνα για την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Η ενασχόληση του Βέρντι με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβολο. Ως ακροστιχίδα το σύνθημα Viva Verdi σήμαινε Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ βασιλιάς της Ιταλίας-Viva Vittorio Emanuele Re D’ Italia. Το 1861 ο συνθέτης εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού κοινοβουλίου. Διασημότερες όπερές του είναι οι Ναμπούκκο (1842), Ριγολέττος (1851), Ο τροβαδούρος (1853), Η παραστρατημένη/Τραβιάτα (1853), Η δύναμη του πεπρωμένου (1862), Αΐντα (1871), Οθέλλος (1887) και Φάλσταφ (1893). Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Αγαπήθηκε από ιδιαίτερα πλατύ κοινό και απέκτησε εξαρχής δημοτικότητα που παραμένει αμείωτη μέχρι σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα, ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη την μοναδική στιγμή στην Ιστορία της μουσικής, κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα και λαϊκή.
Το έργο
Το τρίπρακτο μελόδραμα Ριγολέττος είναι εμπνευσμένο από το θεατρικό Ο βασιλιάς διασκεδάζει (1832) του Βικτόρ Ουγκώ (1802-1885). Το ποιητικό κείμενο υπογράφει ο Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε (1810-1876).
Πρεμιέρες
Ο Ριγολέττος πρωτοπαρουσιάστηκε στο Θέατρο Ο Φοίνικας της Βενετίας στις 11 Μαρτίου 1851. Στην Ελλάδα αναφέρεται παράσταση της όπερας το 1852 στην υπό βρετανική προστασία Κέρκυρα και στις 28 Οκτωβρίου 1853 στην Αθήνα, σε ιταλική γλώσσα. Στο ρεπερτόριο της Εθνικής λυρικής Σκηνής ο Ριγολέττος περιλήφθηκε τον Ιανουάριο του 1948, όταν δόθηκε σε μουσική διεύθυνση του Λεωνίδα Ζώρα και σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Πέρση, με τον Ευάγγελο Μαγκλιβέρα στον κεντρικό ρόλο, τον Αντώνη Δελένδα ως Δούκα και τη Φραντσέσκα Νικήτα ως Τζίλντα.
Συντελεστές:
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Σκηνοθεσία – σκηνικά – κοστούμια: Νίκος Σ. Πετρόπουλος
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Κινησιολογία – Χορογραφία: Δέσποινα Τσουκαλά
Φωτισμοί: Τζουζέππε ντι Ιόριο
Επιμέλεια φωτισμών: Δημήτρης Κουτάς
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διανομή:
Δούκας της Μάντοβας: Γιάννης Χριστόπουλος (12,18,23/3), Αντώνης Κορωναίος (16,20/3)
Ριγολέττος: Δημήτρης Πλατανιάς
Τζίλντα: Βασιλική Καραγιάννη (12,18,23/3), Μαρία Μητσοπούλου (16,20/3)
Σπαραφουτσίλε: Πέτρος Μαγουλάς
Μανταλένα: Μαρισία Παπαλεξίου (12,18,23/3), Ελένη Βουδουράκη (16,20/3)
Τζοβάννα: Αλεξάνδρα Ματθαιουδάκη (12,18,23/3), Μαρία Βλαχοπούλου (16,20/3)
Κόμης του Μοντερόνε: Δημήτρης Κασιούμης (12,18,23/3), Πέτρος Σαλάτας (16,20/3)
Μαρούλλο: Άκης Λαλούσης (12,18,23/3), Δημήτρης Καρολίδης (16,20/3)
Μπόρσα: Γιάννης Κάβουρας (12,18,23/3), Φίλιππος Δελλατόλας (16,20/3)
Κόμης του Τσεπράνο: Γιώργος Ματθαιακάκης (12,18,23/3), Κωστής Μαυρογένης (16,20/3)
Κόμισσα του Τσεπράνο: Βάγια Κωφού (12,18,23/3), Ελισάβετ Κλονόβσκαγια (16,20/3)
Δεσμοφύλακας: Χρήστος Αμβράζης (12,18,23/3), Θεόδωρος Μωραΐτης (16,20/3)
Ακόλουθος: Ειρήνη Αθανασίου (12,18,23/3), Θέη Σταύρου (16,20/3)
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ