Όποιος το δει, δεν θα το ξεχάσει. Σαν τους πίνακες του Ρόθκο. Ένας σύγχρονος Πολωνός σκηνοθέτης, ο Λούκας Ταρκόβσκι (Łukasz Twarkowski), που αρχίζει να κατακτά την Ευρώπη με τις παραστάσεις του, με μακρά συνεργασία με τον εμβληματικό επίσης Πολωνό σκηνοθέτη Krystian Lupa, συστήνεται στο ελληνικό κοινό στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης από 25 έως 28 Μαΐου με το Rohtko. Ένα μνημειώδες θέαμα-εμπειρία, στα όρια θεάτρου, σινεμά και video art, μια εικονοκλαστική παράσταση-βουτιά στο άδυτο της σύγχρονης τέχνης, με τον εξπρεσιονιστή Mark Rothko στο επίκεντρο. Και αν παρατηρήσατε τον αναγραμματισμό στον τίτλο της παράστασης και στο όνομα του Rothko, δεν πρόκειται για λάθος, αλλά για μια εσκεμμένη παραποίηση από τους δημιουργούς του έργου, καθώς στο επίκεντρο του έργου βρίσκεται μια αληθινή ιστορία πλαστογραφίας έργου τέχνης: πριν από λίγα χρόνια ένας πίνακας του πρωτοπόρου ζωγράφου του αφηρημένου εξπρεσιονισμού Mark Rothko πουλήθηκε στο αστρονομικό ποσό των 8,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Μόνο που, όπως αποδείχθηκε, ο πίνακας ήταν πλαστός. Ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα απάτης στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης ξεσπά.
Ένα κινέζικο εστιατόριο, με τα κρεμαστά φαναράκια και τους μάγειρες πάνω από τις κατσαρόλες με τα νουντλς, μια κατάλευκη γκαλερί της Νέας Υόρκης με νέον επιγραφές, το διπλό κρεβάτι με τα ανακατωμένα κλινοσκεπάσματα ενός καλλιτέχνη από τη Λετονία που έμελλε να αλλάξει την ιστορία της σύγχρονης τέχνης, οθόνες ύψους επτά μέτρων που ορθώνονται στην Κεντρική Σκηνή. Το σκηνικό αυτό, κάτι μεταξύ κινηματογραφικού πλατό και video art πρότζεκτ, υπό τους ήχους δυνατών ατμοσφαιρικών beats, θα καταληφθεί από διάσημους ζωγράφους και Κινέζους μάγειρες, γκαλερίστες, εμπόρους τέχνης και πλαστογράφους, μαικήνες της τέχνης και υπάλληλους παράδοσης φαγητού.
Οι κριτικές από τον τύπο στην Πολωνία και τη Λετονία που έχει ήδη παρουσιαστεί η παράσταση είναι ενθουσιώδεις. Στον πολωνικό Τύπο, ο Dorian Widawski του “Magazynszum” γράφει πως «είναι δύσκολο να μιλήσω για μια θεαματική παράσταση, μια σπουδαία παραγωγή και μια νέα ποιότητα. Αυτές είναι ίσως απλές μα και υψηλές έννοιες, όμως εξακολουθώ να πιστεύω πως δεν είναι αρκετές». Παράλληλα, ο Michal Krawczyk της “Przegladbaltycki” κλείνει την κριτική του με τα εξής λόγια: «Αυτό το θέμα ανοίγει διάπλατα το βλέμμα σε περιπέτειες χαμένες στη λήθη. Ένας βαθύς και σκοτεινός προβληματισμός για την επιχειρηματική φύση της σύγχρονης τέχνης και μια δραματική ανάγνωση της φιγούρας του Ρόθκο, που αναλύονται ευανάγνωστα και εμπνευσμένα».
Μπορεί ένας πλαστός πίνακας να συγκινήσει; Ποια η σημασία του αυθεντικού στον καιρό των NFTs και του blockchain; Ποιος ορίζει την αξία της τέχνης; Πόσο ελεύθερος είναι ένας καλλιτέχνης; Τι είναι, τελικά, η τέχνη; Τι σημασία έχει η τέχνη –και η ζωή η ίδια– όταν πλέον υπάρχει η ψηφιακή πραγματικότητα; Τέτοια ερωτήματα διατρέχουν την τετράωρη παράσταση του Λούκας Ταρκόβσκι που έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με μια επική, ιδιοφυή και πρωτότυπη ιστορία για τους ταραγμένους καιρούς μας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Lukasz Twarkowski
Συγγραφέας του κειμένου και Δραματουργός: Anka Herbut
Σχεδιασμός Σκηνικών: Fabien Lédé
Σχεδιασμός Κοστουμιών: Svenja Gassen
Χορογραφία: Pawel Sakowicz
Πρωτότυπη Μουσική: Lubomir Grzelak
Σχεδιασμός Βίντεο: Jakub Lech
Σχεδιασμός Φωτισμών: Eugenijus Sabaliauskas
Παίζουν: Juris Bartkevičs, Kaspars Dumburs, Ērika Eglija-Grāvele, Yan Huang, Andrzej Jakubczyk, Rēzija Kalniņa, Katarzyna Osipuk, Artūrs Skrastiņš, Mārtiņš Upenieks, Vita Vārpiņa, Toms Veličko, Xiaochen Wang
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Mārtiņš Gūtmanis, Diāna Kaijaka, Adam Zduńczyk
Βοηθός Ενδυματολόγου: Bastian Stein
Βοηθός Δραματουργού: Linda Šterna
Βοηθός Σχεδιαστή Βίντεο: Adam Zduńczyk
Διάρκεια: 3 ώρες και 55 λεπτά (με διάλειμμα)
H παράσταση δημιουργήθηκε στο Dailes Theater στη Λετονία σε συνεργασία με το JK Opole Theater στην Πολωνία.
Κατάλληλο: 16+
Η παράσταση είναι στα λετονικά και στα αγγλικά με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.
Στην παράσταση γίνεται χρήση στροβοσκοπικών φωτισμών (strobe lights).
Κατά τη διάρκεια της παράστασης και για τις ανάγκες του έργου, οι ηθοποιοί καπνίζουν επί σκηνής.
Διαβάστε περισσότερα
Ο αναγραμματισμός στον τίτλο της παράστασης και στο όνομα του Rothko αποτελεί ένα σχόλιο των δημιουργών της παράστασης, με αφορμή την ανθούσα αγορά των απομιμήσεων, που διαστρεβλώνουν τα ονόματα από διάσημες φίρμες (π.χ. Adibas ή Dolce Banana).
Γεννημένος στη σημερινή Λετονία (τότε έδαφος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας), ο Markus Yakovlevich Rothkowitz, γιος ενός μαρξιστή φαρμακοποιού που μετανάστευσε στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα, αναγκάστηκε να περικόψει την εβραϊκή κατάληξη του ονόματός του το 1938 – οπότε και απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η έκρηξη του αντισημιτισμού, που κορυφώθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον ανάγκασε να «κρυφτεί» πίσω από το όνομα Mark Rothko.
Πηγή έμπνευσης για την παράσταση του Ταρκόφσκι στάθηκε το βιβλίο “Shanzhai: Deconstruction in Chinese” του Κορεάτη καθηγητή φιλοσοφίας και πολυδιαβασμένου στην ευρωπαϊκή επικράτεια, Byung-Chul Han. O όρος shanzhai στα κινεζικά περιγράφει κάτι «πλαστό», με σαφή αναφορά ιδιαίτερα στα κινητά-μαϊμούδες που κυκλοφόρησαν στη χώρα υπό τις ονομασίες Nokir (αντί Nokia) και Samsing (αντί Samsung)· όμως, ενώ ήταν αντίγραφα, είχαν υψηλή κατασκευαστική ποιότητα, συχνά υψηλότερη από αυτή των πρωτότυπων. Η πρακτική αυτή εξαπλώθηκε στην Κίνα σε χιλιάδες προϊόντα, αναπαράγοντας την κινεζική φιλοσοφία πως ένα πρωτότυπο υλικό ή προϊόν μέλλει να αναδομείται και να μεταμορφώνεται μέσα στον χρόνο. Στη Δύση, αυτό θα ονομαζόταν απλώς «πειρατεία».
Η ιστορική γκαλερί της Νέας Υόρκης Knoedler έκλεισε το 2011. Αυτό συνέβη εξαιτίας ενός τεράστιου σκανδάλου στη σύγχρονη ιστορία της Τέχνης στις ΗΠΑ, όταν η διευθύντρια της γκαλερί, Ann Freedman, προώθησε προς πώληση περισσότερους από 30 πλαστούς πίνακες διάσημων εξπρεσιονιστών (Jackson Pollock, Rothko, Robert Motherwell) σε διάστημα μιας δεκαπενταετίας. Οι πίνακες αποδείχθηκε πως ήταν έργα του Κινέζου ζωγράφου και μαθηματικού Pei-Shen Qian από το Κουίνς της Νέας Υόρκης. Το χρονικό της απάτης καταγράφηκε στο ντοκιμαντέρ του Netflix «Made You Look: Μια αληθινή ιστορία για πλαστά έργα τέχνης» που, μετά τη συμμετοχή του σε διάφορα φεστιβάλ, ανέβηκε στην πλατφόρμα τον χειμώνα του 2021.
Η διάσημη σειρά έργων του Ρόθκο, “Seagram Murals” –που αποτέλεσαν και την πρώτη του απόπειρα να δημιουργήσει σε σκούρο καμβά–, προοριζόταν για να κοσμήσει το νεοϋορκέζικο εστιατόριο Four Seasons στο ομώνυμο κτίριο Seagram. Μετά την επίσκεψή του στον χώρο του εστιατορίου, ο Ρόθκο άλλαξε γνώμη, επέστρεψε την παχυλή αμοιβή του και απέσυρε τα έργα. Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, στα τέλη Φεβρουαρίου του 1970, θα δώριζε τους πίνακες στην Tate Modern του Λονδίνου. Τραγική ειρωνεία; Την ίδια μέρα, με την υγεία του κλονισμένη από τις καταχρήσεις (μεταξύ άλλων, και με ένα ανεύρυσμα αορτής) αλλά και με τον γάμο του να καταρρέει, θα βρισκόταν νεκρός στο στούντιό του στο Μανχάταν. Η αυτοκτονία έμοιαζε να είναι το ύστατο έργο του: ημίγυμνος, έχοντας αφήσει πολύ νερό να τρέξει στο πάτωμα και να αναμειχθεί με το αίμα του –το άφθονο αίμα που κύλησε όταν έκοψε με ξυράφι τις αρτηρίες των χεριών του –, παρέπεμπε ευθέως στους αιμάτινους πίνακές του. Ήταν 66 ετών.
Ο Lukasz Twarkowski είναι θεατρικός σκηνοθέτης που δημιουργεί πολυμεσικές παραστάσεις οι οποίες συνδυάζουν το θέατρο, το βίντεο και τα εικαστικά. Μαζί με την ομάδα του έχει δημιουργήσει προκλητικές παραστάσεις στην Πολωνία και έχει λάβει ιδιαίτερη αναγνώριση τόσο από το κοινό όσο και από τους κριτικούς στη Λιθουανία με το “Lokis” το 2017. Η παράσταση βρέθηκε να είναι υποψήφια για εννέα λιθουανικά θεατρικά βραβεία και τελικά έλαβε τέσσερα, ανάμεσά τους και το πιο περίβλεπτο, τον «Χρυσό Σταυρό της Θεατρικής Σκηνής», το οποίο απονεμήθηκε προσωπικά στον σκηνοθέτη από το Υπουργείο Πολιτισμού της χώρας. Η παράστασή του, με τίτλο “Respublica”, προκάλεσε το ευρύτερο ενδιαφέρον όχι μόνο λόγω της μεγαλειώδους σκηνοθεσίας, η οποία ανατρέπει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας, θεάτρου και ψευδαίσθησης, αλλά και για τα θέματα του έργου που αγγίζουν πολλά επίκαιρα ζητήματα, όπως αυτά της ταυτότητας, της εικονικής πραγματικότητας και του ανθρώπινου πάθους.
Από το 2011, οπότε και έκανε το ντεμπούτο του, ο 39χρονος σκηνοθέτης Λούκας Ταρκόφσκι επιδιώκει της σύζευξη των παραστατικών και των εικαστικών τεχνών με τα πολυμέσα. Το 2013 σκηνοθετεί το έργο “Akropolis” του Stanisław Wyspiański και προσελκύει το ενδιαφέρον κοινού και κριτικών. Οι σκηνοθεσίες του, στα έργα “Lokis” (2017) και “Respublika” (2020), διακρίθηκαν στην Πολωνία, αλλά εκτόξευσαν τη φήμη του και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
O βραβευμένος με Όσκαρ Νεοζηλανδός ηθοποιός Russel Crowe («Μονομάχος», «Ένας υπέροχος άνθρωπος») αναμένεται να είναι ο Ρόθκο στην αμερικανική ταινία που γυρίζει η Sam Taylor-Johnson.
Photo Credit: Artūrs_Pavlovs