Η ιστορία της Σαρλότ Σαλομόν θυμίζει εκείνη της Αλμπερτίν Σαραζέν, η οποία και αυτή πάλεψε με τους δαίμονές της και σκηνοθέτησε από νωρίς τον θάνατό της μην αντέχοντας να μην “υπάρχει”. Η Σαραζέν στο βιβλίο της ο Αστράγαλος, η Σαλομόν στη βαλίτσα που άφησε πίσω της καταγράφουν τις παλινωδίες τους και εμείς, μέσω του εμπνευσμένου και ευαίσθητου σε ερεθίσματα Φοενκινός, γινόμαστε κοινωνοί του έργου της. “ΈΙΝΑΙ ΟΛΗ ΜΟΥ Η ΖΩΗ. Τι εννοεί ακριβώς; Σας δίνω ένα έργο που αφηγείται όλη μου τη ζωή. Ή: σας δίνω ένα έργο τόσο σημαντικό όσο η ζωή μου. Ή πάλι: είναι όλη μου η ζωή, γιατί η ζωή μου έχει τελειώσει. Σημαίνει άραγε ότι θα πεθάνει; Είναι ΟΛΗ μου η ζωή. Αυτή η φράση με στοιχειώνει. Όλες οι πιθανότητες μοιάζουν αληθινές”. Αυτά είναι τα λόγια της Σαρλότ που έχοντας βιώσει την απογοήτευση και την δυστυχία αποχαιρετά μέσα από ένα τελευταίο αντίο. “Η ευτυχία δεν είναι για μας δυνατή, παρά μόνο στον αέρα που ανασαίνουμε, κοντά στους δικούς μας ανθρώπους”.
Μια γυναίκα θύμα της ύπαρξής της
Η ιστορία της Σαρλότ είναι από εκείνες που μπορούν και στοιχειώνουν κάθε είδους σκέψεις του συγγραφέα που καταπιάνεται με αυτές. Ο Φοενκινός, μέσα από την δραματική όσο και ποιητικά δοσμένη αφήγησή του, αφού επιστρατεύει την ομηρική έμμετρη αφήγηση, καταθέτει τον πόνο, την αγωνία και την ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα της ηρωίδας. Με σεβασμό απέναντι στην ιστορία αυτής της νέας γυναίκας μας κάνει κοινωνούς της ιδιαίτερης φύσης της. Η Σαρλότ είναι ένα κορίτσι που βιώνει δύο αυτοκτονίες, της μητέρας και της θείας της και μία γυναίκα που βιώνει και μία τρίτη, της γιαγιάς της. Μοιάζει να είναι ποτισμένη η οικογένεια με το μικρόβιο της κατάρας που δεν αφήνει ήσυχα τα πνεύματα και κυνηγάει κάθε γενιά οδηγώντας στον πρόωρο και άδοξο θάνατο. Το ιδιότυπο μυθιστόρημα του Φοενκινός αφηγείται τη ζωή της Σαρλότ Σαλομόν και τοποθετείται ιστορικά λίγο πριν και λίγο μετά το Τρίτο Ράιχ. Τα γεγονότα και οι στιγμές που περιγράφονται αποτυπώνουν τη σκληρότητα της διαβίωσης εκείνη την εποχή αλλά και τη δύναμη των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν γενναία τις συνθήκες απαξίωσης. Η Σαρλότ, Εβραία, θα μπει όπως και η οικογένειά της στο στόχαστρο των αδίστακτων διωκτών που δεν βλέπουν ανθρώπους αλλά υποτελείς, τους οποίους και πρέπει να εξολοθρεύσουν λόγω της καταγωγής τους.
Η Σαρλότ όμως δεν βρίσκεται μόνο στη δίνη των ιστορικών και δραματικών γεγονότων, η ίδια παλεύει με τον εσωτερικό της κόσμο, ξεσπάει και επαναστατεί ενώ βρίσκεται αιχμάλωτη των οικογενειακών παραδόσεων και ηθών που θέλουν να την περιορίσουν. Θα αγαπήσει πολύ τον Άλφρεντ, θα σταθεί δίπλα στον παππού και την γιαγιά της όταν θα έρθουν οι δύσκολες στιγμές των στρατοπέδων και των κακουχιών, πάνω από όλα όμως θα προσπαθήσει να γεφυρώσει το χάσμα της δικής της ύπαρξης και ανυπαρξίας και να διώξει το φάντασμα που την κατατρέχει και την ωθεί να εγκαταλείψει τα εγκόσμια για έναν άλλο τόπο πιο ευοίωνο και χωρίς πόνο. Η Σαρλότ ζωγραφίζει και ζωγραφίζει πολύ καλά, έχει θητεύσει σε δασκάλους της ζωγραφικής και οι πόρτες μιας φερέλπιδας σταδιοδρομίας στον χώρο των τεχνών που τόσο αγαπά είναι διάπλατα ανοιχτές. Κλειστές όμως είναι οι καρδιές των ανθρώπων που εχθρεύονται την διαφορετικότητά της και πυροβολούν τις φιλοδοξίες της. Εκείνη θα αντισταθεί σθεναρά, θα συνεχίσει τον ανηφορικό δρόμο της επιβίωσης και θα αποδειχθεί αγέρωχη στις επάλξεις.
Μία ανήσυχη δημιουργός
“Η αυτοκτονία είναι ένας θάνατος που δεν τον δίνουμε στον εχθρό!” θα γράψει ο συγγραφέας αλλά εκείνη στροβιλίζεται εντός της και παλινωδεί ανάμεσα σε ζωή και θάνατο. Εξάλλου, είναι στοιχειωμένη από τους ανθρώπους που έχει χάσει και κάθε μέρα που περνάει την ωθεί να πάει να τους συναντήσει, να “σκοτώσει” όσα επίγεια την βασανίζουν. Ούτε η εγκυμοσύνη της μπορεί να σταθεί εμπόδιο σε μία απόφαση που έχει ήδη ληφθεί, έτσι όπως ελήφθη και από την Ζαν Εμπιτέρν, την μούσα του Αμεντέο Μοντιλιάνι μετά την είδηση του θανάτου του όντας και αυτή έγκυος. Η μάχη με τους δαίμονές της είναι η πιο σκληρή και η πιο αδυσώπητη, ακόμα πιο καίρια και από τα βασανιστήρια και τον εξευτελισμό που επιφυλάσσουν οι φύλακες των στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους Εβραίους συγγενείς της. “Οι λέξεις δεν χρειάζονται πάντοτε έναν προορισμό. Τις αφήνουμε να σταθούν στα σύνορα των αισθήσεων. Να περιπλανηθούν ακέφαλες στον χώρο της ταραχής. Κι εκεί ακριβώς εδράζεται το προνόμιο των καλλιτεχνών: να ζουν μέσα στην σύγχυση”. Η καλλιτεχνική της φλέβα είναι διφορούμενη και δισυπόστατη, είναι φάρμακο και δηλητήριο μαζί. Από την μία, της εξασφαλίζει λύτρωση και εκτόνωση από το δράμα που μόνο εκείνη γνωρίζει, την απελευθερώνει και την κρατά ζωντανή ενώ από την άλλη της προσδίδει μία επικίνδυνη ευαισθησία που εντείνει την μελαγχολική της φύση και την οδηγεί να απαισιοδοξεί για τη ζωή, να εγγράφει στον σκληρό της δίσκο σκηνές απόγνωσης και να αναζητά ευκαιρίες διαφυγής από έναν κόσμο αφιλόξενο και εχθρικό. Η μορφή της Σαρλότ είναι εκείνη της καταραμένης δημιουργού που νίκησε και νικήθηκε, λύγισε σίδερα αλλά και λύγισε η ίδια από την μοίρα και το πεπρωμένο από το οποίο είναι αδύνατο να ξεφύγει κανείς. Χάρη στον Φοενκινός ο μύθος της ζει ακόμα και παραμένει στη μνήμη μας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Αποσπάσματα
“Και οι άνθρωποι έχουν ανάγκη την αναψυχή. Είναι ο τρόπος να μην αντικρίζουν κατάματα την αλήθεια”.
“Στη διαδρομή κάθε καλλιτέχνη υπάρχει μία συγκεκριμένη στιγμή. Η στιγμή όπου η δική του φωνή αρχίζει ν’ ακούγεται. Η ουσία διαχέεται μέσα της, όπως το αίμα στο νερό”.