Πρόκειται για το σύνολο των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών που δημιούργησε, επιμελήθηκε και παρουσίασε η Κατερίνα Ζαχαροπούλου σε διάρκεια 26 χρόνων (1995-1999, SevenX και 2000-2021, ΕΡΤ). Οι εκπομπές ψηφιοποιήθηκαν, τεκμηριώθηκαν και ταξινομήθηκαν ώστε να αποτελέσουν εργαλείο έρευνας και δημιουργικής εκπαιδευτικής αξιοποίησης, έχοντας ως αρχικό προορισμό και στέγη την Βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ.
Πρόγραμμα:
12:30
Προβολή βίντεο – Μία αναδρομή 12′ στο αρχείο
12:45
Χαιρετισμοί – Νίκος Τρανός, Κατερίνα Ζαχαροπούλου
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
13:00
Παρουσίαση της δομής και του τρόπου περιήγησης του προγράμματος από την Κατερίνα Ζαχαροπούλου και την ομάδα της
13:30
Q&A – Κλείσιμο της παρουσίασης με τοποθετήσεις και ερωτήματα των προσκεκλημένων
Σημείωμα της Κατερίνας Ζαχαροπούλου
Το πρόγραμμα «Save the dates – ένα οπτικοακουστικό αρχείο για τη σύγχρονη τέχνη» δημιουργήθηκε με σκοπό να διασωθούν τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές της περιόδου 1995 – 2021 ώστε να αποτελέσουν ένα ευρύτατο πεδίο έρευνας της σύγχρονης τέχνης. Περιέχει 620 αρχεία εκπομπών πλήρως τεκμηριωμένων και κατηγοριοποιημένων ώστε να διευκολύνουν στην πρόσβαση και θέασή τους ενώ ο χώρος φιλοξενίας του προγράμματος είναι η Βιβλιοθήκη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Μεγάλο μέρος του αρχείου διαφυλάχθηκε εκ μέρους μου επί σειρά ετών με την ελπίδα πως κάποτε θα βρει τη θέση του εκτός προσωπικού και τηλεοπτικού / ραδιοφωνικού χώρου. Ιδανικά ένα πανεπιστήμιο όπως η ΑΣΚΤ θα ήταν το καταλληλότερο περιβάλλον. Και η στιγμή αυτή έφτασε.
Συμπληρώθηκαν 26 χρόνια συλλογής σκέψεων, έργων, φωνών, εκθέσεων, εμπειρίας και εμπιστοσύνης, χιλιάδων ωρών προσωπικής έρευνας, μετακινήσεων μέσα και έξω από τη χώρα, συναντήσεων που αξίζει να μνημονεύονται. Το υλικό του αρχείου δημιουργήθηκε στα πλαίσια τηλεοπτικών/ραδιοφωνικών προγραμμάτων με ό,τι αυτό σημαίνει: συγκεκριμένοι χρόνοι παράδοσης για προβολή, σχετικά χαμηλά ποσά για την παραγωγή, προσαρμογή στις σεζόν που καθορίζει ένας τηλεοπτικός σταθμός. Μέρος του αρχείου (περίοδος 1995 – 1999) δημιουργήθηκε στον τηλεοπτικό σταθμό Seven X, σπάνιο παράδειγμα ιδιωτικού καναλιού που αψηφώντας μετρήσεις τηλεθέασης και σχέσεις με την διαφημιστική αγορά έδωσε χώρο σε εκπομπές πολιτισμού. Ακολούθως η μακρόχρονη συνεργασία μου με την ΕΡΤ (περίοδος 2000 – 2021) πιστοποίησε πως κανένας άλλος φορέας δεν θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα παραγωγής εκπομπών για τη σύγχρονη τέχνη σε τόσο μεγάλο βάθος χρόνου. Υπό αυτή την έννοια είμαι ευγνώμων τόσο για τη δυνατότητα που μου δόθηκε όσο και για το γεγονός ότι ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας, κατόπιν αιτήματός μου σε συνεργασία με την ΑΣΚΤ, παραχώρησε το δικαίωμα χρήσης του συνόλου των αρχείων των εκπομπών για αποκλειστικά εκπαιδευτική χρήση και επιστημονική έρευνα. Είναι η πρώτη φορά που η ΕΡΤ παραχωρεί το δικαίωμα χρήσης ενός τόσο μεγάλου αρχείου σε ελληνικό πανεπιστήμιο, αντιλαμβανόμενη την τεράστια σημασία της πρωτοβουλίας.
Εκ μέρους μου αυτή η παρακαταθήκη φωνών, έργων, εκθέσεων, χρονικών περιόδων, παρακολούθησης της σύγχρονης εικαστικής σκηνής μέσα και έξω από τη χώρα, υπήρξε συγκλονιστική εμπειρία. Η συνολική καταγραφή αυτού του πνευματικού ταξιδιού ήταν ανάγκη και υποχρέωση να διασωθεί. Πρόκειται για τεκμήρια τα οποία στο μέλλον θα αποτελούν ένα ημερολόγιο 26 χρόνων ζώσας δημιουργίας και παρουσίας της εικαστικής σκηνής με πλήθος αποχρώσεων, ιδεών, μαρτυριών και συγκυριών που επιτρέπουν να αναδειχθεί το πλαίσιο αξιολόγησης της τέχνης στη χώρα, παράλληλα με το τι συνέβαινε στο εξωτερικό. Το αρχείο και το πρόγραμμα «Save the dates – ένα οπτικοακουστικό αρχείο για τη σύγχρονη τέχνη» διασώζει ημερομηνίες, χρονολογίες, στιγμές που θα μείνουν ως ιστορικά τεκμήρια.
Είναι ανοιχτό σε όσους επιθυμούν να εργαστούν, να ερευνήσουν, να εμπνευστούν, να εκπαιδευτούν, να θυμηθούν, να ανακαλύψουν και να μεταπλάσουν το περιεχόμενό του δημιουργικά. Είθε αυτή η παρακαταθήκη να εκληφθεί ως κληρονομιά των παλαιότερων προς τους νεότερους που και αυτοί με τη σειρά τους, θα κληθούν να παραδώσουν τη δική τους εμπειρία μέσα στον συναρπαστικό κόσμο της τέχνης του καιρού τους.
Ευχαριστίες
Οφείλω θερμές ευχαριστίες στους τέως και νυν πρυτάνεις, Πάνο Χαραλάμπους και Νίκο Τρανό για την υποστήριξή τους, τόσο στην πρότασή μου να δωριθεί το αρχείο στην Βιβλιοθήκη της ΑΣΚΤ, όσο και για την εμπιστοσύνη τους στην σημασία του προγράμματος.
Στους εργαζόμενους και τις διευθύνσεις της Βιβλιοθήκης της ΑΣΚΤ για την φιλοξενία τους. Στις διοικήσεις της ΕΡΤ για την άδεια χρήσης του αρχείου και την αποκατάσταση μέρους του, με καλύτερης ποιότητας υλικό. Ειδικά ευχαριστώ τον διευθυντή του Μουσείου – Αρχείου της ΕΡΤ Βασίλη Αλεξόπουλο. Στον οργανισμό ΝΕΟΝ, κύριο χορηγό του προγράμματος. Χωρίς την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη του ιδρυτή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και της διευθύντριας του ΝΕΟΝ Ελίνας Κουντούρη, το πρόγραμμα θα ήταν μόνο μια ιδέα. Στο Ίδρυμα Schwarz και την Χιόνα Ξανθοπούλου-Schwarz για την υποστήριξη σε μέρη του προγράμματος που καθόρισαν την πληρέστερη μορφή του. Στην Τράπεζα της Ελλάδος και προσωπικά στον Γιάννη Στουρνάρα για την συμβολική αν και απαραίτητη υποστήριξή τους στις ανάγκες υλοποίησης του προγράμματος. Στον Δάκη Ιωάννου που με ποικίλους τρόπους έδειξε την εκτίμηση και την πίστη του στη σημασία του προγράμματος.
Θερμά ευχαριστώ τους εξαιρετικούς συνεργάτες μου, νέοι άνθρωποι όλοι που είδαν σε αυτή την εργασία τη δική τους ανάγκη αναγνώρισης ενός κόσμου συναρπαστικού και εν πολλοίς άγνωστο στους ίδιους λόγω γενιάς. Δουλέψαμε μαζί για το σταδιακό διετές κτίσιμο του προγράμματος από την πρώτη στιγμή που βρεθήκαμε μπροστά σε εκατοντάδες κασέτες, ώρες μεταγραφών, ξεκαθαρίσματος του υλικού, τεκμηρίωσης και ταξινόμησής του και τέλος της εισόδου του στην ψηφιακή πλατφόρμα και την μορφή με την οποία το παραδίδουμε.
Αναλυτικά, ευχαριστώ τον Σέργιο Ζαλμά που εργάστηκε άοκνα επί εκατοντάδες ώρες για τις μεταγραφές και ψηφιοποιήσεις του υλικού καθώς και την σταδιακή τροφοδότηση της ψηφιακής πλατφόρμας. Σε εκείνον οφείλεται και ο τελικός δημιουργικός σχεδιασμός του αρχείου. Την Φαίδρα Βασιλειάδου για την τεκμηρίωση 1995 – 1999 των εκπομπών ARt-φιλ και 2001-2002 Επίδειξη Τέχνης. Την Δώρα Βασιλάκου για την τεκμηρίωση της περιόδου 2000 της εκπομπής Video Gallery και 2003-2021 Η Εποχή των Εικόνων. Την Μυρτώ Κακαρά για τη σύνταξη των βιογραφικών. Την Γιούλικα Σαμαρά για την φιλολογική επιμέλεια των κειμένων. Τον Γιάννη Βαλιάντζα για τoν τεχνικό σχεδιασμό του προγράμματος.
Κατερίνα Ζαχαροπούλου
Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958. Μαθήματα σχεδίου, ζωγραφικής, ιστορίας και θεωρίας της τέχνης από το 1982 μέχρι το 1987. Από το 1990 ως το 1994 παρακολούθησε παιδαγωγικά σεμινάρια για τη σύγχρονη τέχνη στο Centre Georges Pompidou, στο Παρίσι. Το 1998 έλαβε υποτροφία από την Αμερικανική Πρεσβεία, την Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Chicago Artists International Program, του Chicago Cultural Center,για την δημιουργία in situ έργου στο Μουσείο Αρχιτεκτονικής και Ντιζάιν (Chicago Atheneum International Museum of Architecture and Design), ενώ παράλληλα οργάνωσε εκπαιδευτικά προγράμματα σε σχολεία της ομογένειας. Το εικαστικό της έργο περιλαμβάνει ζωγραφική, κολλάζ, σχέδια, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, βίντεο, χαρακτική, κείμενα, ηχητικά αρχεία. Διερευνά τη σημασία της μνήμης και της υποκειμενικότητας στην τέχνη, αλλά και την ιδιαίτερη σχέση του δημιουργού με το έργο του, σε συνάρτηση με τους εκάστοτε θεσμούς, με την ιστορία της τέχνης και μέσω αυτής, τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα. Από τα χαρακτηριστικά μοτίβα της δουλειάς της είναι οι «εγκιβωτισμοί» που παραπέμπουν σε κλειστά πλαίσια σαν κουτιά ή σπίτια, με εμφανή θεατρικά στοιχεία και αναφορές σε διαχρονικά στερεότυπα. Από το 2000 εστιάζει στην έννοια του «εκθέματος», μουσειακού, προφορικού, κοινωνικού, ανακατασκευάζοντας τις σημασίες του σε σημερινές καταστάσεις.
Παράλληλα με το εικαστικό της έργο, έχει επιμεληθεί και παρουσιάσει τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές για την τέχνη, αρχής γενομένης από 1995 με την εκπομπή ARt-φιλ στον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό SevenX. Ακολούθησε η συνεργασία της με την ΕΡΤ με τις σειρές εκπομπών «VideoGallery» και «Επίδειξη Τέχνης». Από το 2003 ξεκίνησε και πάλι στη δημόσια τηλεόραση ΕΡΤ η εκπομπή της «Η Εποχή των Εικόνων» με προσκεκλημένους σημαντικούς Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, διευθυντές μουσείων, επιμελητές και διεθνείς προσωπικότητες της τέχνης. Έχει αναπτύξει πλούσια εκπαιδευτική και συγγραφική δραστηριότητα σε θέματα που αφορούν στην εκπαίδευση και στη σύγχρονη τέχνη ενώ έχει συνεργαστεί με μουσεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως: Εθνική Πινακοθήκη, ΕΜΣΤ, Μουσείο Van Abbe, Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Ίδρυμα Schwarz, Οργανισμός NEON, PolyecoContemporary Art Initiative (PCAI) σχεδιάζοντας εκπαιδευτικά προγράμματα για τη σύγχρονη τέχνη. H έκθεσή της-ακουστική εγκατάσταση «Ρωτώντας» στο ΙΣΕΤ (Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης) το 2014, με αποσπάσματα συνεντεύξεων ελλήνων καλλιτεχνών από το προσωπικό αρχειακό υλικό της, αφορά τη διαχείριση των αρχείων τέχνης και τη σημασία του.
Έχει βραβευτεί από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού για τη συμβολή της στη διάδοση της ελληνικής δημιουργίας στις ΗΠΑ. Έχει παρουσιάσει το έργο της σε 14 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 2000 έως το 2017 συνεργάστηκε με την γκαλερί Bernier/Eliades (Αθήνα). Από το 2019 συνεργάζεται με την Crux Galerie.
Περιγραφές κύκλων εκπομπών
Art-φιλ
Διάρκεια προβολής: 1995-1999
Τα ημίωρα επεισόδια του Art φιλ δημιουργήθηκαν από τον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό Seven X την περίοδο 1995-1999, όταν ο σταθμός ανήκε στον Αντώνη Γ. Κουλουκουντή (1922-2000). Διευθυντής του σταθμού διατελούσε εκείνη την περίοδο ο Ροδόλφος Μορώνης (1943-2019), σημαντική προσωπικότητα στον χώρο της επικοινωνίας και των media. Ο σταθμός λειτούργησε ως πρωτότυπο πολιτιστικό και ενημερωτικό κανάλι έως το 1999, ενώ αργότερα άλλαξε προφίλ ώσπου καταργήθηκε οριστικά το 2005. Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου κλήθηκε να αναλάβει μια εκπομπή για τα εικαστικά, καταγράφοντας τις εκθέσεις της εποχής σε εβδομαδιαία βάση.
Η σειρά παρακολούθησε την εικαστική σκηνή της Αθήνας αλλά και της Θεσσαλονίκης, τις δράσεις μουσείων και θεσμών, ενώ δημιούργησε σταδιακά ένα πολύτιμο αρχείο καλλιτεχνών και εκθέσεων. Τα εργαλεία παραγωγής ήταν εξαιρετικά ανεπαρκή από πλευράς εξοπλισμού, χρόνου γυρισμάτων, στούντιο και χρόνου μοντάζ. Ωστόσο, με πενιχρά μέσα και συχνά με την αρωγή, από πλευράς υλικού, των ίδιων των καλλιτεχνών και των μουσείων, η σειρά απέδωσε σε μεγάλο βαθμό το ύφος των εκθέσεων, το κλίμα και τα πρόσωπα που το διαμόρφωσαν, τους προβληματισμούς και τις ανάγκες της εικαστικής κοινότητας της περιόδου εκείνης.
Σκηνοθεσία: Παναγιώτης Κουτσοθεόδωρος
Video Gallery
Χρονολογία προβολής: 2000
H σειρά αυτή αποτελούνταν από δεκατέσσερα επεισόδια διάρκειας 15 λεπτών το καθένα. Δημιουργήθηκε με στόχο να δοθεί στο κοινό μια ιστορική όσο και σύγχρονη αφήγηση για τη βίντεο τέχνη μέσα από τον λόγο και το έργο σημαντικών καλλιτεχνών της βίντεο τέχνης και των νέων μέσων. Η πρωτοτυπία της εκπομπής βασιζόταν στο γεγονός της διάθεσης 15 λεπτών στους καλλιτέχνες, έτσι ώστε να χειριστούν οι ίδιοι τον τηλεοπτικό χώρο-χρόνο όπως επιθυμούσαν. Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου μαζί με τον Μάκη Φάρο έστησαν μια πρωτοποριακή τηλεοπτική σειρά, μοναδική έως σήμερα στην ελληνική τηλεόραση. Η ΕΡΤ δέχτηκε την πρόταση για τη δημιουργία της Video Gallery με τη θερμή υποστήριξη της Ελένης Βλάχου, τότε διευθύντριας προγράμματος. Η Κ. Ζαχαροπούλου σε αυτή τη σειρά κατείχε τον ρόλο μιας «εντυπωσιακής παρουσιάστριας» που μιλά για τη σχέση του τηλεθεατή με τις εικόνες που προβάλλονταν εκείνη τη στιγμή σε κάθε επεισόδιο. Παράλληλα, σημαντικοί ιστορικοί τέχνης, Έλληνες και ξένοι, ερμήνευαν την ιστορία του βίντεο, δίνοντας σε κάθε επεισόδιο ξεχωριστό πλαίσιο ανάγνωσης και θέασης των έργων που προβάλλονταν.
Σκηνοθεσία: Μάκης Φάρος, Παραγωγή: Παναγιώτης Τσάγκας
Επίδειξη Τέχνης
Προβολή: 2001-2002
Η σειρά ημίωρων εκπομπών Επίδειξη Τέχνης αποτελούνταν από δεκαοκτώ επεισόδια, καθένα εκ των οποίων φιλοξενούσε Έλληνες και ξένους δημιουργούς μέσα σε έναν virtual χώρο ειδικά σχεδιασμένο για την εκπομπή από τον εικαστικό Νίκο Ναυρίδη. Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου φιλοξενούσε πρόσωπα και εκθέσεις που απασχόλησαν την εικαστική επικαιρότητα τον πρώτο χρόνο μετά το Μιλένιουμ δείχνοντας έτσι έναν νέο τρόπο παραγωγής και θέασης των έργων τέχνης στον νέο αιώνα που ανέτελλε. Με κύριο βάρος στα εικαστικά, ο θεατής ανακάλυπτε τα ρευστά όρια μεταξύ των χώρων έκφρασης και δημιουργίας, τον κινηματογράφο, τη βίντεο τέχνη, τη μόδα και το ντιζάιν. Στο τέλος κάθε επεισοδίου η δημοσιογράφος μόδας Σάντυ Τσαντάκη συνέδεε το θέμα της εκπομπής με αντιστοιχίες από τον χώρο της μόδας, με σχεδιαστές και περιβάλλοντα επιδείξεων. Γενικότερα, η σειρά αποσκοπούσε στην εξοικείωση του κοινού με τη σύγχρονη έκφραση σε ευρύτερους κοινωνικούς και παραγωγικούς χώρους. Εξαίρεση έγινε στα επεισόδια με καλεσμένους τους Juan Muñoz / Χουάν Μουνιόζ και Κώστα Τσόκλη, στα οποία η εκπομπή εστίασε αποκλειστικά στο έργο τους.
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Πανταζοπούλου Ξενάκη, Παναγιώτης Κουτσοθεόδωρος. Παραγωγή: Φάνης Συναδινός, FS TV & CINE Productions A.E
Η Εποχή των Εικόνων
Προβολή: 2003-2021
Η Εποχή των Εικόνων, η μοναδική εκπομπή για τη σύγχρονη τέχνη, ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2003 στη Δημόσια Τηλεόραση ΕΡΤ. Με μικρή διακοπή την περίοδο του «μαύρου» κατά την οποία έκλεισε η ΕΡΤ από την 11η Ιουνίου έως και την 7η Νοεμβρίου 2013, η εκπομπή κατέγραψε πολλά από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην τέχνη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αναδεικνύοντας έτσι συνεργασίες και σχέσεις ανάμεσα στη χώρα μας και σε σημαντικά μουσεία, καλλιτέχνες, εκθέσεις, τρόπους αντίληψης του σύγχρονου κόσμου. Σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες, επιμελητές, ιστορικοί τέχνης και διευθυντές μουσείων μίλησαν για το έργο τους και κατέθεσαν την άποψή τους για τη σύγχρονη τέχνη, μέσα από τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται ζητήματα της εποχής. Σχηματίστηκε έτσι μια μεγάλη αφήγηση γύρω από τον κόσμο μέσα στον οποίο εξελίσσεται η σύγχρονη δημιουργία.
Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου, εικαστικός η ίδια, συνέλαβε την ιδέα της Εποχής των Εικόνων ως ζωντανού αρχείου μιας εποχής, των ανθρώπων και των έργων της. Επιμελήθηκε, ερεύνησε και παρουσίασε την ελληνική και διεθνή εικαστική σκηνή και υποστήριξε τηλεοπτικά τη σύγχρονη απόδοση εννοιών και εικόνων, έχοντας μαζί της ικανούς και δημιουργικούς συνεργάτες για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Συντελεστές 2003-2013: Εσωτερική παραγωγή ΕΡΤ. Σκηνοθεσία: Αννίτα Κουτρούλη, Παναγιώτης Κουτσοθεόδωρος
Συντελεστές 2014-2021: Παραγωγός: Ελένη Κοσσυφίδου / Blackbird Productions. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Παντελιάς. Καλλιτεχνική επιμέλεια: Παναγιώτης Κουτσοθεόδωρος
*Για την είσοδο του κοινού απαιτείται η επίδειξη έγκυρου πιστοποιητικού εμβολιασμού ή πιστοποιητικού νόσησης (3μηνης ισχύος) ή βεβαίωσης αρνητικού διαγνωστικού ελέγχου για κορωνοϊό covid-19 (PCR ή rapid-test). Η είσοδος γίνεται με τη χρήση μάσκας και με την τήρηση των αποστάσεων τόσο κατά την προσέλευση όσο και κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης και σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Με την Marina Abramović, Εποχή των Εικόνων
