Σιρανό ντε Μπερζεράκ – Γιάννης Κακλέας: Κριτική θεάτρου

[…] Ταπεινός εξάλλου σημαίνει μικρέ μου, να είσαι ικανοποιημένος με τα λουλούδια, τα φρούτα, ακόμα και με τα φύλλα […]

[…] Τι είναι το φιλί;
Υπόσχεση που δίνουμε με πίστη περισσή,
όρκος που λέμε από κοντά μ’ ερωτικό σκοπό,
περισπωμένη ρόδινη πάνω στο «σ’ αγαπώ»
και μυστικό που λέγεται αντί στ’ αυτί, στο στόμα,
είναι του απείρου μια στιγμή, εκεί κατά το γιόμα,
άγγιγμα είναι της καρδιάς, ανάσα των καημών,
είναι η γεύση της ψυχής στην άκρη των χειλιών […]

Μπορεί άραγε ένα έργο γραμμένο το 1897, βασισμένο στη ζωή κάποιου που έζησε περίπου δυόμισι αιώνες πριν από τότε, εμποτισμένο με λυρικά και ιπποτικά στοιχεία, να συγκινεί, να καθηλώνει και να κερδίζει τις καρδιές του κοινού με τις δραματικές και ρομαντικές του κορυφώσεις; Η απάντηση είναι αναμφισβήτητα «ναι».

Και αυτό γιατί ο «Συρανό ντε Μπερζεράκ» του νεορομαντικού ποιητή Εντμόν Ροστάν, περιέχει ένα κράμα στοιχείων που τον κρατά ψηλά στις προτιμήσεις θεατών και θιάσων. Πρωτίστως ο ηρωικός και τρυφερός Συρανό, ρόλος-πρόκληση για κάθε ηθοποιό και αφετέρου το γενικότερο χωροχρονικό πλαίσιο που διαδραματίζεται το έργο: των τροβαδούρων, των ιπποτών και των μεγάλων πολέμων. Αν και η αφήγηση της εποχής φαίνεται κάπως εξωραϊσμένη στα μάτια ενός σύγχρονου υποψιασμένου ιστορικού ή μελετητή, αυτό έρχεται σε δεύτερη ανάγνωση, μετά την τρυφερή ερωτική ιστορία του πρωταγωνιστή και της ωραίας Ρωξάνης.

Ο Ηρακλής Σαβινιέν Συρανό ήταν υπαρκτό πρόσωπο του 17^ου αιώνα, ένας μέτριος ελευθέριος ποιητής και δραματουργός που πέθανε στα τριάντα έξι του χρόνια και πιθανόν θα είχε ξεχαστεί εάν διακόσια πενήντα σχεδόν χρόνια μετά, ο Ροστάν δεν έσωζε την φήμη του, κάνοντάς τον ένα σύμβολο του γαλλικού νεορομαντισμού, στο εμβληματικό του κείμενο «Συρανό ντε Μπερζεράκ».

Προκλητικός, ευγενής, σπουδαίος ποιητής, γενναίος και χρόνια ερωτευμένος κρυφά με την ξαδέρφη του Ρωξάνη, ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, με μια χαρακτηριστική δυσμορφία στη μύτη, διαθέτει πολλούς φίλους μα και πολλούς εχθρούς. Οι περισσότεροι τον τρέμουν και τον σέβονται, όπως επίσης τον ζηλεύουν και επιθυμούν το κακό του. Η μεγαλοψυχία του θα δοκιμαστεί σκληρά, όταν η γυναίκα που αγαπά, ζητήσει να προστατέψει τον πανέμορφο αλλά κουτό Κριστιάν. Εκείνος όχι μόνο θα σταθεί στο πλευρό του φίλου του και θα υποστηρίξει το ειδύλλιο με τη Ρωξάνη μέχρι τέλους, αλλά θα περισώσει την πνευματική του τιμή, γράφοντας σε εκείνη τρυφερά ποιήματα και φλογερές επιστολές, βάζοντας την υπογραφή του άλλου. Θεωρεί ότι της μιλά με τη μορφή του ωραίου βαρόνου, αφού εκείνος λόγω της ασχήμιας του δε θα δοκίμαζε ποτέ να εξομολογηθεί τον έρωτά του. Όταν το τάγμα των Γασκώνων χτυπηθεί στον πόλεμο από μια σκευωρία του κόμη ντε Γκις, ο Συρανό παίρνει όρκο να μην πει ποτέ στη Ρωξάνη την αλήθεια, τιμώντας έτσι τη μνήμη του φίλου του, μα η ζωή τα φέρνει έτσι, ώστε λίγο πριν το φινάλε η γυναίκα να μάθει τα πάντα, αν και πλέον είναι τραγικά αργά.

Κάτι που καθιστά τον Συρανό πάντοτε επίκαιρο, είναι ένας βαθύς ανθρωπισμός, πέρα από τους θλιμμένους έρωτες και τα επικά μελοδράματα. Τα φτιασιδώματα και η σωματική ευμορφία, έρχονται σε δεύτερη μοίρα και δίνεται προτεραιότητα στην ψυχική καλλιέργεια, στην φαντασία και στον πλούσιο εσωτερικό κόσμο. Πολλά έργα κάνουν νύξη για αυτό το ζήτημα, όμως η γλυκερή μα και σπαρακτική εκδοχή του Συρανό, παραμένει σε εξέχουσα θέση στο καλλιτεχνικό πάνθεο. Εκείνος, είναι ένα τραγικό πρόσωπο, βυθισμένο στη συνήθη μοναξιά των τραγικών ηρώων. Συνδυάζει τρυφερότητα, γλυκύτητα, με τόλμη και χιούμορ που μετριάζει την επιθετικότητά του και οι πολλές εναλλαγές του λόγου, μεταβάλλουν τα συναισθήματα συνεχώς κερδίζοντας το στοίχημα μίας ποιητικής ισορροπίας.

Η σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα είναι εμφατική ως προς αυτό το ζήτημα. Ισορροπεί ανάμεσα στο χιούμορ και την πίκρα και περνά γρήγορα από την τρυφερότητα ή το μελόδραμα, στην επική δράση. Έχει γρήγορους ρυθμούς, χωρίς υπέρμετρα πλατιάσματα και δόθηκε μία εξιδανικευμένη οπτική στην αναφερόμενη εποχή, ίσως λίγο περισσότερο από ό,τι έπρεπε. Αυτό όμως δεν ενοχλεί, αν λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για ένα λαϊκό θέαμα, χωρίς κάποια επιταγή πρωτοπορίας ή νατουραλιστικής απεικόνισης. Για αυτό και κερδίζει ίσως τα στοίχημα για δύο συνεχόμενες σεζόν. Στην επιτυχία του έργου δε θα μπορούσε να μην προσμετρηθεί και η έξοχη, έμμετρη, ποιητική, στρωτή και πυκνή μετάφραση της Λουΐζας Μητσάκου. Άξια προσπάθεια που τιμάται συχνά στα ανεβάσματα του «Συρανό». Τα εντυπωσιακά κοστούμια ανήκουν στην Εύα Νάθενα και τα πλούσια σκηνικά (αν και με κάποια στοιχεία κάπως υπερβολικά) στον Μανόλη Παντελιδάκη. Οι αισθαντικές χορογραφίες είναι του Χρήστου Παπαδόπουλου και οι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ. Ιδιαίτερη μνεία για τη μουσική, όσο και την παρουσία επί σκηνής της Ευανθίας Ρεμπούτσικα που επιλέγει υπέροχους ήχους που θυμίζουν χαρακτηριστικά αρκετές δουλειές της και αποδίδουν το πνεύμα του έργου και της εποχής που αναφέρεται.

Μετά από μερικές χαρακτηριστικές ερμηνείες όπως του Ντεπαρτιέ και του Μπελμοντό στο εξωτερικό και του Χατζησάββα, του Καραθάνου και του Κιμούλη στην χώρα μας, ήρθε η σειρά το «βάρος» της εμβληματικής μύτης να επωμιστεί ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος. Και το στοίχημα κερδίζεται εξ ολοκλήρου. Με χιούμορ και γλυκύτητα, με σπιρτάδα και συγκίνηση, ο Χαραλαμπόπουλος ταυτίζεται πλήρως με τον Γασκώνο ήρωα και δίνει μία αξέχαστη ερμηνεία, που θα τον ακολουθεί για χρόνια στην θεατρική του πορεία. Η Τάνια Τρύπη, είναι πειστική ως Ρωξάνη, με ισορροπημένο συναίσθημα. Ο Κριστιάν είναι ένας ήρωας κάπως μονοδιάστατος και αυτό το στοιχείο υπηρέτησε ο Λεωνίδας Καλφαγιάννης. Ο Κώστας Μπερικόπουλος έπλασε τον δολοπλόκο κόμη ντε Γκις με στιβαρότητα και μέτρο. Βεβαίως ένας πολυπληθής θίασος παρελαύνει επί σκηνής σε εναλλασσόμενους ρόλους και κερδίζει συνολικά τις εντυπώσεις: Ιφιγένεια Αστεριάδη, Λάζαρος Βαρτάνης, Νίκος Ζιάζιαρης, Κορίνα Θεοδωρίδου, Έλενα Κέκκου, Θάνος Kοντογιώργης, Θάνος Μπίρκος, Κωστής Μπούντας, Σωτήρης Ντούμας, Στέλιος Ξανθουδάκης, Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης,  Γιώργος Στάμος, Αντώνης Στρούζας,  Στράτος Τρογκάνης, Αγγελική Τρομπούκη, Νεκτάριος Φαρμάκης, Θανάσης Χαλκιάς, Έλενα Χαραλαμπούδη, Αχιλλέας Χαρίσκος,  Βαγγέλης Χατζηνικολάου.

Ξιφομαχίες στα μεσαιωνικά σοκάκια, μπαλκόνια λουσμένα με φεγγαρόφωτο, κρυφά καρδιοχτύπια στα δάση και στα ερείπια μοναστηριών, είναι το φόντο πάνω στο οποίο εκτυλίσσεται η περιπέτεια του ερωτευμένου Συρανό προς την κατάκτηση της καρδιάς της Ρωξάνης και των θεατών. 

Ο Σιρανό ντε Μπερζεράκ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα, επιστρέψε στη σκηνή του Πάνθεον για 15 μόνο παραστάσεις! Περισσότερες πληροφορίες.