Το Τσανάκ Καλέ, πόλη κοντά στην Τροία, στην περιοχή των Δαρδανελλίων, έγινε γνωστό ήδη από τον 18ο αιώνα για τα κεραμικά του που εξάγονταν σ’ ολόκληρη την Ανατολή. Επηρεασμένοι από τις ανασκαφές του Σλήμαν, ορισμένοι περιηγητές ενθουσιάστηκαν τόσο πολύ από την παράξενη ομορφιά τους ώστε έφτασαν να τα θεωρούν απογόνους της κεραμικής τέχνης της εποχής του Ομήρου. Στη Γαλλία, η μανία γι’ αυτά τα κεραμικά συνέπεσε με την επανεκτίμηση των παραδοσιακών τεχνουργημάτων από φαγιάνς μετά την ήττα του 1870, μια τάση που ενθαρρύνθηκε από το κίνημα Arts & Crafts και τον ιαπωνισμό. Κανείς δεν αντιστάθηκε στη γοητεία τους, ανάμεσά τους ο Μαλλαρμέ και ο Προυστ. Στην Ελλάδα και την Τουρκία η οθωμανική αυτή χειροτεχνία, που τόσο είχαν θαυμάσει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και ο Γκυστάβ Φλωμπέρ, συμβολίζει έναν κόσμο ειρηνικό, πριν από τα τραγικά γεγονότα του 1922. Τόπος μνήμης και καταλύτης παθών, αυτή η ταπεινή παραγωγή εξακολουθεί να φέρνει κοντά ή να χωρίζει τους ανθρώπους στις δύο απέναντι ακτές του Αιγαίου Πελάγους, καθώς υφίσταται την ιδεολογικοποίηση της νοσταλγίας. Η πολιτισμική αρχαιολογία είναι το αντικείμενο της παρούσας συγκριτικής μελέτης που εγκολπώνεται πολλούς επιστημονικούς κλάδους, προκειμένου να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τους λόγους που διαμόρφωσαν την οικειοποίηση, την υποδοχή και τη θριαμβευτική αναγνώριση αυτής της κληρονομιάς.
Εισαγωγή: Δημοσθένης Αγραφιώτης
Σοφί Μπας – Πληροφορίες για τη συγγραφέα
Η Σοφί Μπας (Sophie Basch) είναι καθηγήτρια γαλλικής λογοτεχνίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, μέλος του Institut Universitaire de France, μέλος της Academia Europaea και μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας γαλλικής γλώσσας και λογοτεχνίας του Βελγίου. Οι έρευνές της πάνω στον λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό οριενταλισμό και πάνω στην κουλτούρα fin de siècle τοποθετούνται στο σημείο συνάντησης της ιστορίας της λογοτεχνίας με την ιστορία της τέχνης. Το τελευταίο της βιβλίο, Le Japonisme, un art français (2023) τιμήθηκε με το βραβείο Paul-Marmottan της Ακαδημίας Καλών Τεχνών.