Σοφία Δερμιτζάκη: Ο Καμύ θα απευθυνόταν στον ίδιο παραλήπτη και σήμερα

Η Σοφία Δερμιτζάκη και η ΘΕ.Σ.Η έχουν ανεβάσει ήδη το έργο στην Κρήτη, το οποίο παρουσιάστηκε με επιτυχία, και έτσι ταξιδεύει και στην Αθήνα. Η Σοφία Δερμιτζάκη, η οποία σκηνοθετεί μαζί με τη Στέλλα Κουφάκη, αλλά και πρωταγωνιστεί, μας μιλάει για το έργο του Καμύ, ένα ιδιαίτερα επίκαιρο έργο.

Στις 21, 22 και 23 Απριλίου θα παρουσιάσετε στο Επί Κολωνώ το έργο του Αλμπέρ Καμύ, Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό. Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο. Γιατί το επιλέξατε;

Σοφία Δερμιτζάκη: Από τις πρώτες κιόλας σελίδες άρχισα να το φαντάζομαι ως έναν θεατρικό μονόλογο. Σ’ αυτο βοήθησε το γεγονός ότι είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, κάτι που το καθιστούσε άμεσο και ζωντανό κι επιπλέον αυτός ο βαθύς συναισθηματικός λόγος του, που εμπεριέχεται σε όλα του τα έργα. Μέσα απ’ αυτή τη γενναιοδωρία μιας ευγενούς γλώσσας που πάντα τον διακρίνει, το έργο του καθίσταται πιο επίκαιρο από ποτέ.

Η σκέψη αυτή του τόσου μεγάλου διανοητή, όπως υπήρξε ο Καμύ, μοιάζει να είναι προφητική και ταυτόχρονα διαχρονική, καθώς διαβάζοντας αυτό το κείμενο ο σημερινός αναγνώστης δε βλέπει μόνο μπροστά του τη γερμανική αντίληψη της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Βλέπει παράλληλα και τη σημερινή εποχή. Το αιματοκυλισμένο μέλλον που οραματίστηκε ο Καμύ δεν είναι αυτό που βίωσε ο άνθρωπος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά η δραματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Ευρώπη κι όλος ο κόσμος σήμερα. Αυτό ήταν που με παρακίνησε. Ν’ ακουστεί αυτός ο λόγος, μέσα από μια θεατρική παράσταση, απέναντι στον παραλογισμό που βιώνουμε καθημερινά.

Αν και πρόκειται για φανταστικές επιστολές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα ντοκουμέντο για τον αγώνα κατά του Ναζισμού; Ποιος ήταν ο σκοπός του Καμύ όταν έγραφε αυτά τα γράμματα;

Σ. Δ.: Ο Καμύ γράφει τις τέσσερις αυτές επιστολές την εποχή που η Γαλλία βρίσκεται υπό γερμανική κατοχή, από τον Ιούλιο του 1943 έως και τον Ιούλιο του 1944. Μιλάει απευθυνόμενος στους Γερμανούς εννοώντας τους Ναζί και μιλάει ο ίδιος εκ μέρους όλων των Ευρωπαίων και όχι μόνο των Γάλλων. Τα Γράμματα σ’ έναν φίλο Γερμανό είναι ένα βαθύ κατηγορώ στη ναζιστική Γερμανία και στον τρόπο που αντιμετώπιζαν οι Γερμανοί την Ευρώπη αλλά και όλο τον κόσμο.

Ακόμα και στο έργο του όμως αυτό, ο Καμύ έχει δώσει πανανθρώπινες και παγκόσμιες διαστάσεις. Στην εισαγωγή του βιβλίου του γράφει ότι “κάθε αναγνώστης που θελήσει να διαβάσει τα Γράμματα σ’ έναν φίλο Γερμανό πρέπει να τα διαβάσει ως ντοκουμέντο του αγώνα ενάντια στη βία”. Αναδεικνύει αξίες όπως η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η αγάπη για την χώρα του και τον άνθρωπο, οι οποίες είναι αδιαπραγμάτευτες στο έργο του Καμύ. Προσπαθεί να καταδείξει, ότι η ελευθερία συγκρούεται πάντα με την εξουσία και ότι ο παραλογισμός, θα ηττηθεί τελικά από τη δύναμη του πνεύματος. Ορθώνει έναν ισχυρό λόγο απέναντι στο «αιματοκυλισμένο μέλλον».

Σήμερα δεν υπάρχει πόλεμος, όχι παγκοσμίως τουλάχιστον, υπάρχει όμως παγκόσμια κρίση. Πόσο μοιάζει η εποχή που ο Καμύ γράφει τα γράμματα με τη σημερινή εποχή; Ποιά είναι τα σημεία που μας συνδέουν με το σήμερα;

Σ. Δ.: Μιλάει για μια Ευρώπη που έχει χάσει τις πνευματικές και ηθικές της αξίες, βουτηγμένη στην απελπισία και τη βαρβαρότητα του πολέμου. Με την Ευρώπη σήμερα να πρέπει να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα, το ρόλο και την ποιότητά της στον παγκόσμιο χάρτη, το έργο του Καμύ είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ο Καμύ στα «Γράμματα σ’ έναν φίλο Γερμανό», λέει: «Εξαιτίας της απουσίας, κάθε ανθρώπινης ή θείας ηθικής, οι μόνες υπαρκτές αξίες είναι εκείνες που διέπουν το ζωικό βασίλειο. Η βία, η πανουργία. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα, αν θελήσουμε μπορούμε να τον σκοτώσουμε».

Η φαλκίδευση των ανθρωπιστικών και ηθικών αξιών ταλανίζει την Ευρώπη, σίγουρα και την Ελλάδα. Βλέπουμε καθημερινά ότι η δικαιοσύνη, όχι απλώς διαστρεβλώνεται, αλλά και παρακάμπτεται τις περισσότερες φορές. Ο Καμύ επαναλαμβάνει συχνά στο έργο του την αγάπη του για τη χώρα του, τη δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη. Αυτή η αγάπη, νομίζω, λείπει ειδικά από τους Έλληνες για τη χώρα τους, ανεξάρτητα από το πόσο βάλλεται η Ελλάδα από τη Γερμάνια, από την Ευρώπη.

Προ λίγων μηνών, άκουσα πολλούς να λένε ότι αισθάνονται υπερήφανοι που είναι Έλληνες, όταν άκουσαν την ομιλία του Ομπάμα για το μεγαλείο της χώρας μας. Το ζήτημα είναι ότι από κανέναν Έλληνα πολιτικό δεν έχω ακούσει παρόμοια ομιλία. Tο πνεύμα της Ευρώπης και η αγάπη για την πατρίδα, η δικαιοσύνη για τον άνθρωπο είναι στο κείμενο του Καμύ αδιαμφισβήτητα. Αυτά πρέπει να διασωθούν για να διασωθεί η εικόνα που ονειρευόμαστε για ένα ειρηνικό μέλλον. Αυτό το πνεύμα και αυτές οι αξίες νομίζω ότι στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο σήμερα είναι διαπραγματεύσιμες και ευάλωτες.

Όταν ανάμεσα σε δύο χώρες υπάρχουν σχέσεις εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου μεταξύ των κυβερνήσεων, ποιά είναι η θέση του λαού; Ο Καμύ δεν απευθυνόταν σε όλο το γερμανικό λαό, αλλά στους Ναζί. Δεν έγραφε ως Γάλλος, αλλά ως ελεύθερος Ευρωπαίος. Σήμερα πώς πιστεύετε ότι νιώθει ο κόσμος για την Γερμανία και την Ευρώπη;

Σ. Δ.: Σίγουρα η θέση του λαού, δεν θα πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση παθητική. Κάτι που ενδεχομένως συμβαίνει σήμερα, είτε από τη μεριά του εξουσιαστή είτε του εξουσιαζόμενου. Ο λαός πρέπει να αντιδρά με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο. Να πολεμήσει τη ρίζα του κακού, να είναι δίκαιος και να κρίνει σωστά απορρίπτοντας, όποτε είναι αναγκαίο, τις εκάστοτε κυβερνήσεις και να σκέφτεται μακροπρόθεσμα. Κάτι που επίσης δε συμβαίνει σήμερα.

Στην εποχή που διανύουμε η Ευρώπη αλλά και ιδιαίτερα η Ελλάδα, φαίνεται να καταπιέζεται από μια ολοκληρωτική και συντηρητική Γερμανία. Αυτό είναι το συναίσθημα, που νιώθει ο μέσος Έλληνας. Το μερίδιο ευθύνης στην κακή διαχείριση όλων αυτών των χρόνων, αλλά και της αποδοχής της υπάρχουσας κατάστασης, είναι σαφώς μεγάλο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι, ο Καμύ, θα απευθύνονταν στον ίδιο παραλήπτη και σήμερα. Θα ήταν όμως μια άποψη κενή και επιφανειακή, κατά τη γνώμη μου. Το κύμα του φασισμού βλέπουμε να ίπταται πάνω από ολόκληρο τον κόσμο και να υπερκαλύπτεται από δημοκρατίες, που ολοένα και περισσότερο αποτελούν κακέκτυπα δημοκρατίας.

Ποια είναι η δική σας ματιά πάνω στο έργο, τόσο στο σκηνοθετικό κομμάτι, όσο και στην ερμηνεία;

Σ. Δ.: Η σκηνοθεσία έγινε σε συνεργασία με τη Στέλλα Κουφάκη. Επειδή δεν είναι ένα θεατρικό κείμενο, παιδευτήκαμε αρκετά. Έπρεπε να βρούμε μια σύμβαση μέσω της οποίας θα καταφέρναμε να μεταδώσουμε στο κοινό τον συμπυκνωμένο αυτό λόγο του Καμύ, χωρίς να είναι διδακτικός, μονότονος και κηρυγματικός θεατρικά. Έτσι στην παράσταση μας, μια γυναίκα φυλακίζεται για τα πιστεύω της, αλλά δε χάνει το κουράγιο της και παλεύει να μιλήσει για όλον αυτόν τον παραλογισμό του πολέμου, μέχρι το τέλος, με όσες δυνάμεις της έχουν απομείνει. Μέσα από ένα πολύ λιτό αλλά λειτουργικό σκηνικό, προσπαθήσαμε, να μεταδώσουμε όλη αυτή τη φρίκη και συνάμα την ελπίδα, με λόγο άμεσο, σκληρό και συναισθηματικό, όπου χρειαζόταν, διανθισμένο με κάποια βίντεο που επιλέξαμε.

Με τη Θεατρική Συντροφιά Ηρακλείου (ΘΕ.Σ.Η.) έχετε ανεβάσει ήδη το έργο στην Κρήτη. Τι άλλο έχετε παρουσιάσει μαζί; Πείτε μας λίγα λόγια για τη συνεργασία σας, αλλά και τα μελλοντικά σας σχέδια.

Σ. Δ.: Η Θεατρική Συντροφιά Ηρακλείου είναι ένας πολιτιστικός σύλλογος, που ιδρύθηκε το 2012 από επαγγελματίες και ερασιτέχνες του θεάτρου, στην πόλη του Ηρακλείου. Το 2012 ήταν και η πρώτη χρονιά που μετακόμισα στο Ηράκλειο, μετά από πολύχρονη διαμονή μου στην Αθήνα. Έγινα μέλος του συλλόγου και τότε ανεβάσαμε την πρώτη μας παράσταση. Έκτοτε έχουν ακολουθήσει κι άλλες συνεργασίες, με τελευταία την τωρινή παράσταση στο έργο του Καμύ.

Τα μελλοντικά σχέδια περιλαμβάνουν και μια νεοϊδρυθείσα ομάδα, τους STRAVAGANTI Nuovi. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες, έχουμε επιστρέψει στο Ηράκλειο από την Αθήνα αλλά και από το εξωτερικό, προσπαθώντας να παραγάγουμε πολιτισμό στην πόλη μας, αλλά κι έξω από αυτήν. Η ιδέα ξεκίνησε από την ανάγκη μας να υπάρξει μια σκεπή, κάτω από την οποία, θα μπορούν να δράσουν και να δημιουργήσουν, όχι μόνο ηθοποιοί και σκηνοθέτες, αλλά μουσικοί, χορευτές, χορογράφοι. Η ονομασία της ομάδας, προήλθε από τους Stravaganti του Ηρακλείου, μια ομάδα ευγενών και αστών, που είχαν ιδρύσει μια Ακαδημία, όπου συναντιόνταν, απήγγειλαν ποίηση και ανέβαζαν θεατρικές παραστάσεις. Ήδη με την ομάδα αυτή χουμε ανεβάσει τις Τρεις Αδελφές/ ένα χρόνο μετά του Α.Π. Τσέχωφ, σε διασκευή και σκηνοθεσία Δημήτρη Φοινίτση και υπάρχουν πολλά και ποικίλα σχέδια για το μέλλον!

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό στο Θέατρο Επί Κολωνώ μπορείτε να δείτε εδώ.