Υπάρχει ένα σπίτι χτισμένο από την ίδια την επιθυμία. Είναι ένα σπίτι που φιλοξενεί μια παραμυθένια ιστορία, όπως αυτές που θα συναντούσατε στους τοίχους μιας ονειρικής αναγεννησιακής βίλας, επιπλωμένης με μαγευτικές νωπογραφίες και ταπισερί, μιας κατοικίας γεμάτης ζωή, από τα πολυτελή συμπόσια και κομψούς ενοίκους, που περιβάλλεται από κήπους όπου φυτρώνουν ευωδιαστά φυτά. Παρακαλώ προχωρήστε και χαμογελάστε: σήμερα σας προσκαλούμε να μυηθείτε στην έκθεση When We Start to Understand the World της Σοφίας Στεβή. Η έκθεση δομείται γύρω από μια μνημειώδη τριλογία ζωγραφικών έργων σε ύφασμα, βυθίζοντας τους θεατές σε μια οικεία περιπέτεια ενδοσκόπησης και ανακάλυψης.
Αυτό το ταξίδι είναι πληθωρικό και στοχαστικό: αναμείνατε μια αδυσώπητη παλέτα από κόκκινα και πράσινα, ροζ και κίτρινα, μπλε και πορτοκαλί, όλα μέρος μιας αδιάκοπης και ζωηρής δίνης που εξελίσσεται παίρνοντας τη μορφή ενός αφράτου σύννεφου, μουντών υδρατμών, ενός κελαρυστού ρυακιού ή μιας βραχώδους πλαγιάς. Αυτά τα ζωηρά χρώματα που ξεπηδούν από το εφευρετικό πινέλο της Στεβή μαγνητίζουν το μάτι του θεατή με γοητεία και ειλικρίνεια, θυμίζοντας τοπία που έστησε μεθοδικά επιδέξιος σκηνοθέτης.
Τα πλάσματα στα έργα της Σοφίας Στεβή κατοικούν σε ένα ουτοπικό περιβάλλον στο οποίο τα φυτά, τα ζώα, οι άνθρωποι, τα έργα τέχνης και οι φανταστικές μορφές, όλα βρίσκουν τη σωστή τους θέση. Είναι θέμα δικαιοσύνης και ισορροπίας. Μερικές φορές, ο γραπτός λόγος έρχεται στο προσκήνιο, είτε υποστηρίζει το κεντρικό θέμα του έργου είτε προσθέτει ένα αινιγματικό δεύτερο επίπεδο στη αφήγηση. Τυχόν αντίθεση ή ένταση μεταξύ οποιουδήποτε από τα στοιχεία της σύνθεσης, επιλύεται ομαλά στην ευρύτερη εικόνα από τη γαλήνια κυριαρχία της Στεβή στο σύμπαν των εικόνων.
Στην πραγματικότητα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της τεχνικής της καλλιτέχνιδας είναι η κατασκευή πολλαπλών εικονογραφικών επιπέδων που αψηφούν τους κοινούς κανόνες αντίληψης και αναπαράστασης. Μια συνεχής αίσθηση έκπληξης προκύπτει από την ύπαρξη στοιχείων των οποίων η κλίμακα και η συνάφεια με μια δεδομένη πραγματικότητα, δεν εναρμονίζονται ποτέ στο σύνολό τους, αλλά μάλλον γίνονται μέρος μιας χορογραφικής αλληλεπίδρασης. Αυτή η πολύπλοκη ενορχήστρωση διαφορετικών στοιχείων δημιουργεί πάντα έναν ισορροπημένο ρυθμό που υπακούει στο όραμα της καλλιτέχνιδας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Για την ποιητική της Στεβή, ο τίτλος αυτής της έκθεσης είναι μια εσκεμμένη πρόκληση που απευθύνεται στον ωμό υλισμό τον οποίο αναζητούν οι σκοτεινοί πρωταγωνιστές του When We Cease to Understand the World, ενός πρόσφατου βιβλίου του Χιλιανού συγγραφέα Benjamin Labatut. Σε αυτήν την ανθολογία φανταστικών βιογραφιών, μια ομάδα έγκριτων επιστημόνων του 20ου αιώνα, όπως οι φυσικοί Karl Schwarzschild και Werner Heisenberg – αντίστοιχα ο συγγραφέας μιας μαθηματικής απόδειξης για τις μαύρες τρύπες και ένας από τους εμπνευστές της κβαντικής μηχανικής –εγκλωβίζονται σε ένα κρεσέντο κυκλοθυμίας καθώς η αναζήτησή τους για τις έσχατες αλήθειες υπονομεύει προοδευτικά την πίστη τους στη δυνατότητα της ανθρωπότητας να αναπτύξει επιστημονικές θεωρίες ικανές να εξηγήσουν την ολότητα του κόσμου.
Σε αντίθεση με τις προσδοκίες τους (όπως και εκείνες της Δύσης…), η έρευνά τους για ρασιοναλιστική και στέρεη βάση απλώς μεγαλώνει το μυστήριο της πραγματικότητας.
Είναι αυτή η ατέρμονη συνάντηση με το άγνωστο που η έκθεση της Στεβή επιχειρεί περισσότερο να γιορτάσει παρά να θρηνήσει. Όσο κι αν προσπαθούμε να εντοπίσουμε την πραγματικότητα στην πιο απόλυτή της μορφή – είτε μέσω μαθηματικών είτε φυσικής, χημείας ή βιολογίας, οικονομίας ή κοινωνιολογίας, ιστορίας ή γεωγραφίας, ψυχολογίας ή φιλοσοφίας – ο σύγχρονος κόσμος φαίνεται να μην προσφέρει παρά ένα ολοένα και μεγαλύτερο συνονθύλευμα κρυπτικών και σκοτεινών εμπειριών πλεγμένες μεταξύ τους με επισφαλή νήματα.
Aντιπαραβάλλοντας την ήμερη προσέγγιση του Labatut μπροστά στην φλεγόμενη εντροπική ακαταστασία στην οποία πραγματικά βυθιζόμαστε, η Στεβή επιχειρεί να αναδείξει τη ανακάλυψη και το ξεκίνημα ως πραγματικούς στόχους οποιασδήποτε πιθανής έρευνας. Μόνο αν αναγνωρίσουμε κάτι ως αχαρτογράφητο, μπορεί να ξεκινήσει πραγματικά η διαδικασία κατανόησης του. Αυτή είναι η ταπεινή και ταυτόχρονα ηρωική προσέγγιση της τέχνης για τα πράγματα σε σύγκριση με άλλες μορφές γνώσης.
Κανείς μπορεί να κατευθύνει το βλέμμα του προς τα πιο μακρινά και σιωπηλά αστέρια του σύμπαντος ή προς τον άπειρο και παράλογο χώρο που χωρίζει τα πιο μικροσκοπικά σωματίδια της φύσης. Ωστόσο, υπάρχουν πραγματικότητες που μένουν να αποκαλυφθούν, σύμπαντα απείρως αχανή και απεριόριστα, ακόμη και σε εκείνες τις στιγμές που συνθέτουν την πραγματική ή φανταστική καθημερινότητα, πραγματικότητες που μόνο η τέχνη έχει τη δύναμη να αναδείξει και να προσφέρει στον στοχασμό. Το αίνιγμα της αφής και της όσφρησης, το θαύμα της όρασης και της γεύσης, η αποκάλυψη της ακοής και οι δυνατότητές μας να τα φανταστούμε όλα: αυτές οι μικρές αισθητηριακές αποκαλύψεις είναι το πραγματικό θέμα αυτής της έκθεσης.
Για να δομήσει τις εικόνες της η Στεβή συγκεντρώνει φόρμες και θέματα που είτε προέρχονται από προηγούμενα έργα της, είτε συνομιλούν με τα έργα των Μεγάλων Δασκάλων της ζωγραφικής, ξεπηδούν από την κάμερα του κινητού της και από το ανεξάντλητο χρυσωρυχείο περιεχομένου που προσφέρει το διαδίκτυο. Η καλλιτέχνιδα δηλώνει: «Πολλές φορές χρησιμοποιώ εικόνες στη διαδικασία της ζωγραφικής μου.
Συχνά αυτές οι εικόνες με βρίσκουν. Είναι είτε screenshots που κρατάω, είτε φωτογραφίες που τραβάω από στιγμές που θεωρώ ενδιαφέρουσες. Πάντα ψάχνω κάτι όμορφο ή εξαιρετικό ή απλά κάτι αινιγματικό, κάτι που να συνεισφέρει στο ευρύτερο νόημα, ένα ‘δώρο’ από τα εγκόσμια».
Ανεξάρτητα από ένα ορισμένο βαθμό προεργασίας, η τεχνική της συνεπάγεται επίσης αυτοσχεδιασμό και σίγουρο πειραματισμό: «Όταν ξεκινάς έναν πίνακα θα συναντήσεις τόσα πολλά πράγματα που δεν είχες προβλέψει. Στην πραγματικότητα, η ζωγραφική η ίδια αναλαμβάνει τα ηνία, και είναι δύσκολο μερικές φορές, μα πρέπει να ακολουθήσεις το πινέλο και τα υλικά και ταυτόχρονα να σκέφτεσαι την ιδέα σου και πώς αυτή μπορεί να αλλάξει κατεύθυνση κάτω από τον κανόνα του πινέλου».
Ο ενθουσιασμός της αποκάλυψης -ή καλύτερα- η συναισθηματική περιπέτεια που συνεπάγεται η διάνυση μιας αληθικής διαδρομής, μερικές φορές ιδιωτικής και οικείας, και άλλες κοινά βιωμένης και καθολικής, βρίσκεται στο επίκεντρο του When We Start to Understand the World. To πρωτόγνωρο περιμένει και μας καλεί με σθεναρή φωνή. Ενσαρκώνοντας με τη ζωγραφική της μια λυρική δημιουργό, το θείο με διακριτική περιβολή, η Στεβή μας υπενθυμίζει ότι κάθε μέρα είναι μια αρχή, γιατί ο κόσμος, αν τον δούμε από τη σωστή οπτική, δεν παύει ποτέ να ξεκινά.
–Giacomo Mercuriali, Aθήνα 2023
Σοφία Στεβή
Η Σοφία Στεβή (Αθήνα, 1982), απόφοιτος του Central Saint Martin’s School of Art & Design στο Λονδίνο, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Επιλεγμένες εκθέσεις περιλαμβάνουν: The Sky above the roof, ομαδική έκθεση στο Tabula Rasa, Πεκίνο; Song without an ending, ατομική έκθεση στο Le Quai Monte Carlo; The Wave, τοιχογραφία στο δημόσιο χώρο, σε παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση (2022); Touch, 16:9 billboard, Kingsgate Project Space, Λονδίνο (2022), Meeting House, duo show με την Rachel Howard στην Galeria Pelaires, Palma (2021), the somnambulists, ατομική έκθεση στην Alma Zevi Gallery, Βενετία (2021), we don’t have to learn something new, ατομική έκθεση στην Pippy Houldsworth, Λονδίνο (2019), turning forty winks into a new decade, ατομική έκθεση στο BALTIC museum, Gateshead, UK, (2018), lizzie & laura, ατομική έκθεση στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα (2017), The Equilibrists – Μουσείο Μπενάκη, Athens, σε συμπαραγωγή με το New Museum στης Νέας Υόρκης και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, σε επιμέλεια Massimiliano Gioni, Gary Carrion-Murayari and Helga Christoffersen (2016).
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Σοφία Στεβή, Untilted, 2022, μελάνι και ακρυλικό σε ύφασμα, 71 x 61 εκ.