Η Στέγη υποδέχεται φέτος στη Μικρή Σκηνή της για 5η συνεχόμενη χρονιά τους νέους, οι οποίοι, στο πλαίσιο της θεματικής «Κλασική Πρωτοπορία», “προτείνουν τις δικές τους προσεγγίσεις σε σημαντικά έργα της παγκόσμιας γραμματείας”, όπως μας λέει η σκηνοθέτης, παιδοψυχίατρος και καλλιτεχνική υπεύθυνη της Grasshopper Youth, Σοφία Βγενοπούλου.
Η ίδια, βρήκε λίγο χρόνο μέσα στο απαιτητικό πρόγραμμα των ημερών και μας είπε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για το Φεστιβάλ που έχει γίνει πλέον θεσμός, την ευτυχή “συνάντηση” με τη Στέγη, το εφηβικό θέατρο στην Ελλάδα και τα όνειρά της για το μέλλον του, τους προβληματισμούς της νέας γενιάς που σημαδεύεται από την κρίση, καθώς και για δύσκολες αλλά κερδισμένες “μάχες”!
Οι έφηβοι της χώρας μας γράφουν, παίζουν, δημιουργούν, προβληματίζονται, εκφράζονται, ονειρεύονται, μιλάνε με δυνατή “φωνή”! Εμείς, θα τους ακούσουμε;
Συνέντευξη: Ερριέττα Μπελέκου
Culturenow.gr: Tο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου, που από το 2012 βρίσκεται υπό την σκέπη της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, έχει γίνει πλέον θεσμός. Πως γεννήθηκε η ιδέα για το συγκεκριμένο Φεστιβάλ και ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του;
Σοφία Βγενοπούλου: Η ιδέα ήρθε από τα ίδια τα παιδιά όταν ανταλλάσσοντας μαζί μας σκέψεις για το εφηβικό θέατρο εξέφρασαν την επιθυμία να γραφτουν έργα ελληνικά, που να μιλάνε για την δική τους εμπειρία στην ελληνική πραγματικότητα. Στόχος λοιπόν είναι ακριβώς αυτός, να αποτελέσει και το φεστιβάλ, αλλά και η δουλειά προετοιμασίας που προηγείται μια ευκαιρία για τα παιδιά να δημιουργήσουν, να αγαπήσουν το θέατρο και την γλώσσα του, τα εργαλεία του, και κυρίως να γίνουν συνδημιουργοί για ένα σύγχρονο και ζωντανό εφηβικό θέατρο. Αυτή η ενστικτώδης αντίδραση και των παιδιών, αλλά και της ομάδας μας τελικά φαίνεται ότι ακολουθεί μια συχνή πρακτική σε χώρες που το εφηβικό θέατρο έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από ότι στην δική μας χώρα να έχει μια δική του ταυτότητα και ένα δικό του κοινό. Οι έφηβοι είναι συνδημιουργοί, και αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας συγγραφής έργων. Οργανισμοί όπως το Τheatre Centre στο Λονδίνο που έχει προσφέρει πάνω από 30 κέιμενα εφηβικού θεάτρου σε περίπου 10 χρόνια, αλλά και το National Theatre μέσω του θεσμού Connections, χρησιμοποιούν βιωματικά εργαστήρια και εργαστήρια γραφής με έφηβους και συγγραφείς για να γραφτούν τα θεατρικά τους έργα.
Cul. N.: Για 5η συνεχόμενη χρονιά λοιπόν, οι έφηβοι πρωταγωνιστούν στη δική τους παράσταση στη Μικρή Σκηνή της Στέγης! Ποια είναι η θεματική του φετινού Φεστιβάλ, και σε ποια σημεία διαφοροποιείται ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός σε σχέση με τις προηγούμενες διοργανώσεις;
Σ. Βγ.: Με τη θεματική «Κλασική Πρωτοπορία», το φετινό Φεστιβάλ διαφοροποιείται από τα προηγούμενα, και για πρώτη φορά, οι έφηβοι εμπνέονται από σημαντικά έργα της παγκόσμιας γραμματείας. Γνωστά θεατρικά έργα, μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ακόμα και κόμικ γίνονται αφορμή για τους εφηβικούς μας θιάσους, με ζητούμενο να πειραματιστούν και να προτείνουν δικές τους προσεγγίσεις, ελεύθερες διασκευές ή πρωτότυπες παραστάσεις, στη γλώσσα της εποχής τους.
Photo ©Stavros Petropoulos
Cul. N.: Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τη δική σας εκδοχή πάνω στο έργο του Μπρεχτ «Αυτός που λέει ναι και αυτός που λέει όχι», την οποία υπογράφετε από κοινού με τον Βαγγέλη Κυριακού. Μπορείτε να μας μεταφέρετε μερικές στιγμές από τη διαδικασία δημιουργίας της παράστασης μαζί με τους μαθητές του Ειδικού Γυμνασίου ΤΕΕ Αχαρνών; Κάποιες δυσκολίες ενδεχομένως που ξεπεράστηκαν και τις θυμάστε πιο έντονα;
Σ. Βγ.: «Το ταξίδι ήταν μακρύ και δύσκολο», λέει κάποια στιγμή ο Μπρεχτ στο έργο. Αυτή είναι η ταύτιση της δουλειάς μας στο Ειδικό Γυμνάσιο ΤΕΕ Αχαρνών με το κείμενο του «Αυτός που λέει ναι και αυτός που λέει όχι», και είναι μοναδική. Ξεκινήσαμε μαζί τους να ανέβουμε ένα βουνό, μα στην αρχή είτε λόγω φόβου είτε λόγω παραίτησης, ελάχιστοι έδειχναν προθυμία να ακολουθήσουν. Έπρεπε να ψάξουμε βαθιά τα όχι τους για να βρούμε πότε σημαίνουν ναι και να δώσουμε μάχη ώστε τα ναι της παραίτησης να γίνουν όχι της μάχης. Και αυτό ακριβώς είναι η παράσταση που θα δείτε. Αυτή η εξάμηνη μάχη, να πείσουμε αυτά τα παιδιά ότι όσο δύσκολες και αν είναι οι συνθήκες, όσο πεταμένα και αν νιώθουν στη «χαράδρα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος, δεν πρέπει στιγμή να πάψουν να παλεύουν. Η ειδική εκπαίδευση σε αυτή την χώρα χρειάζεται σοβαρότατη αναθεώρηση ως προς τα μηνύματα που έμμεσα δίνονται στα παιδιά σε σχέση με τις δυνατότητές και τις δεξιότητες που απαιτούνται στην ζωή.
Cul. N.: Επιπλέον, πρόκειται να παρουσιάσετε με την ομάδα Grasshopper Youth το έργο «Περσέπολις», από το ομώνυμο κόμικ της Μαργιάν Σατραπί. Ποια είναι τα ζητήματα που πραγματεύεται αυτό το graphic novel και που εστιάζει η διασκευή σας;
Σ. Βγ.: Το Περσέπολις είναι μία ευκαιρία για τον παραπληροφορημένο δυτικό κόσμο, μία ευκαιρία να γνωρίσουν το Ιράν από μια άλλη ματιά, από μέσα, και μάλιστα από τα μάτια ενός παιδιού που μεγαλώνει. Η Μαργιάν Σατράπι μιλάει με απίστευτη ειλικρίνεια και καθαρότητα για την εποχή του Σάχη και για την εισβολή του Ισλάμ αλλά και για την αφιλόξενη και βαθιά υποκριτική Ευρώπη και φυσικά οι ομοιότητες με το σήμερα είναι εκπληκτικές. Εκεί ακριβώς εστίασα διασκευάζοντας το κόμικ. Θα έλεγα ότι είναι μία απίστευτη συγκυρία και μία μεγάλη ευκαιρία για τον κόσμο για να δει αυτήν την παράσταση. Και έχοντας ένα μικρό πλεονέκτημα τώρα πους σας μιλάω, γιατί έχω δει τις πρώτες αντιδράσεις του κοινού, με εκπλήσσει πολύ ευχάριστα ότι παρά τα εντόνως πολιτικά θέματα που θίγονται στην παράσταση και μπροστά σε αυτή την πόλωση που ζούμε θα μπορούσαν να την εντείνουν, όλες οι ηλικίες συγκινούνται βαθιά, σαν να ξεχνάνε ιδεολογίες και προκαταλήψεις και να μπορουν επιτέλους να νιώσουν τις προσωπικές ιστορίες. Και ξέρετε αυτό κάνει το θέατρο με έναν μοναδικό τρόπο…καταφέρνει να μας αλλάξει τα στερεότυπα που κουβαλάμε όταν πια δούμε πραγματικά ποιος είναι ο άλλος…
Cul. N.: Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο της – πρωτοπόρας στο ελληνικό, εφηβικό θέατρο – ομάδας Grasshopper Youth, ως καλλιτεχνική υπεύθυνή της, καθώς και για τη εποικοδομητική συνεργασία της τα τελευταία χρόνια με τη Στέγη.
Σ. Βγ.: Η Grasshopper Youth γεννήθηκε μέσα από το πρώτο πιλοτικό Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου όταν γνώρισα την Κατερίνα Σκουρλή και τον Βαγγέλη Κυριακού που συμμετείχαν με την ομάδα του Δήμου Κορωπίου. Το κοινό μας όραμα και πάθος για το Εφηβικό Θέατρο μας ένωσαν άμεσα και η ομάδα επικυρώθηκε στο δεύτερο Φεστιβάλ, το πρώτο που συνδιοργανώσαμε με την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Τώρα πια το φεστιβάλ παραμένει ο κορμός της δουλειάς μας και παράλληλα διοργανώνουμε σεμινάρια για εφήβους και εκπαιδευτικούς, αλλά και για νέους καλλιτέχνες που θέλουν να συνεργαστούν μαζί μας και να μάθουν τη μέθοδό μας. Εκεί κάνουμε και τα μαθήματα των εφηβικών ομάδων της Grasshopper Youth, μια ομάδα πρωτόπειρων και μια έμπειρων, που δουλεύουν μαζί μας σε απόλυτα επαγγελματικές συνθήκες και απαιτήσεις. Η κορύφωση του ενδιαφέροντός μας και όλης της δουλειάς της χρονιάς είναι το φεστιβάλ που συνδιοργανώνουμε με την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Αυτή η ευτυχής συνάντηση ήταν που εκτόξευσε και το ενδιαφέρον του κόσμου για το Εφηβικό Θέατρο αλλά αποτέλεσε και αποτελεί κυριολεκτικά μια Στέγη για μας και τους εφήβους. Η αντίδραση των παιδιών όταν μπαίνουν στην Στέγη και αντιμετωπίζονται με την σοβαρότητα και τον επαγγελματισμό που χαρακτηρίζει όλη την ομάδα δεν περιγράφεται.Τα περιβάλλοντα εμπνέουν αλλά και επιβάλλουν συμπεριφορές όπως ξέρετε. Και για εμένα προσωπικά η ελευθερία και η ηθική και ιδεολογική υποστήριξη για ένα εφηβικό θέατρο σύγχρονο, ζωντανό και προσβάσιμο σε όλους είναι ανεκτίμητη και ωθεί την δημιουργικότητά μου. Ο συγκινητικός τρόπος που αγκάλιασαν όλοι το Φεστιβάλ μας έλυσε τα χέρια και μας έδωσε την ευκαιρία να δημιουργούμε ελεύθεροι, χωρίς στεγανά, λογοκρισία και φοβίες. Τιμάει τους έφηβους, τους δίνει επιτέλους ένα παράθυρο στον πολιτισμό. Αυτό ξέρετε έχει βαθιά πολιτική σημασία… Μου είναι αδύνατο να φανταστώ το Φεστιβάλ χωρίς αυτό το πάντρεμα.
Photo ©Stavros Petropoulos
Cul. N.: Πως κρίνετε μέχρι τώρα την πορεία του εφηβικού θεάτρου στην Ελλάδα, εν συγκρίσει με τα ευρωπαϊκά δεδομένα; Ποια είναι ανταπόκριση του καλλιτεχνικού κόσμου, καθώς και των ίδιων των εφήβων;
Σ. Βγ.: Δεν την κάνω πολύ αυτή την σύγκριση …τουλάχιστον όχι ως σύγκριση. Προσπαθώ πάρα πολύ να μαθαίνω από τις πρακτικές οργανισμών που έχουν πετύχει πολλά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ψάχνω συνέχεια να δω τι τρόπους έχουν βρει να έχουν πρόσβαση σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό εφήβων και να δημιουργούν ευκαιρίες για τα νέα παιδιά να εκφράζονται μέσα από το θέατρο, και να αντιστέκονται σε οποιοδήποτε είδος αποκλεισμού από τον πολιτισμό. Σε αυτό μάλλον άλλες χώρες είναι πολύ μπροστά από εμάς και έχουμε πολλά να μάθουμε ακόμα. Έχω μεγάλη ανυπομονησία να ανταλλάξω εμπειρίες με τους ξένους προσκεκλημένους μας στην ημερίδα του φεστιβάλ φέτος, και να μας πουν κι αυτοί πώς βλέπουν αυτά που εμείς στήσαμε εδω τα τελευταία χρόνια.
Η ανταπόκριση των εφήβων δεν περιγράφεται με λόγια, νομίζω ότι δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι η πλειοψηφία των παιδιών που έχουν συμμετάσχει στο φεστιβάλ το έχουν γράψει μέσα τους σαν μια εμπειρία που τους άλλαξε την ματιά τους στην ζωή και την καθημερινότητά τους. Όχι μόνο ως προς το θέατρο, αλλά ως προς το ξύπνημα της φαντασίας τους και ως προς την αξία της συλλογικής δημιουργικότητας. Οι δε καλλιτέχνες που γνωρίζουν από κοντά το εφηβικό θέατρο έχουν συχνά μοιραστεί μαζί μου ότι στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν αντιμέτωποι με τον αυθορμητισμό, την αλήθεια και τις εμπειρίες των παιδιών πρέπει να επιστρατεύσουν όλα τους τα εργαλεία, και να εφεύρουν καινούργια, δηλαδή να γίνουν αληθινά δημιουργικοί. Και θυμάσαι έτσι ξανά πως αυτές είναι οι απαιτήσεις που κάθε καλλιτεχνική διαδικασία προϋποθέτει και ξανα ανακαλύπτεις την δουλειά σου και το γιατί την αγάπησες.
Cul. N.: Πως οραματίζεστε το μέλλον του εφηβικού θεάτρου και κατ’ επέκταση του Φεστιβάλ;
Σ. Βγ.: Ευτυχώς τα όνειρα είναι τζάμπα …οπότε τα δικά μου για το εφηβικό θέατρο είναι πολλά! Θα ήθελα πολύ να υπάρχουν εφηβικές σκηνές δυναμικές, σύγχρονες, τολμηρές, πράγμα που νομίζω ότι μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν λειτουργούν με παράλληλες δράσεις και προγράμματα συμμετοχικά για τους έφηβους. Το φεστιβάλ το νιώθω σαν το τέταρτο παιδί μου, και είμαι ήδη πολύ ευχαριστημένη από την πορεία του, συνεπαίρνει κάθε χρόνο νέα παιδιά, συγκινεί τους πάντες που το παρακολουθούν, έχει καταφέρει να φτάσει και να περιλάβει ομάδες εφήβων που είμαι σίγουρη δεν φαντάζονταν ότι υπάρχει μια τέτοια διέξοδος μέσα από την δημιουργικότητα… Και μπορεί να πάει βέβαια ακόμα πιο πέρα, όπως όλα, υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό και η θέληση και η εμπειρία, και η κατάλληλη και υλικοτεχνική, αλλά και ιδεολογική υποστήριξη και από εμάς και από την Στέγη, οπότε η συνταγή είναι καλή.
Cul. N.: Ύστερα από την μακροχρόνια επαφή σας με έφηβους και νέους, ως σκηνοθέτης αλλά και παιδοψυχίατρος, ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι πραγματικές ανησυχίες τους; Τι σημαίνει τελικά να είσαι έφηβος σήμερα, μέσα σε ένα περιβάλλον ραγδαίων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αλλαγών;
Σ. Βγ.: Δεν είναι εύκολο να γενικεύσω.. και είναι τόσα πολλά, που άλλωστε πάντα ήταν, με την έννοια ότι η ενηλικιωση είναι ένα περίεργο μείγμα ανυπομονησίας, γιορτής για το μέλλον που ανοίγεται, τρόμου μαζί, και πένθους για την παιδικότητα που χάνεται…βαριές λέξεις, αλλά αληθινές. Οπότε πώς θα γινόταν αυτή η εποχή να ήταν εύκολη; Και μάλιστα σε τέτοιες συνθήκες εξωτερικής αστάθειας όπως πολύ σωστά εντοπίζετε… Αυτό όμως που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι λείπει από τα παιδιά ένα παράθυρο προοπτικής, αλλά και η δυνατότητα να το φανταστούν έστω…
Photo ©Stavros Petropoulos
Cul. N.: Για το τέλος, θα θέλατε να δώσετε ένα αισιόδοξο μήνυμα προς όλους, έφηβους και ενήλικες, απέναντι στη δύσκολη συγκυρία που βιώνουμε;
Σ. Βγ.: Την αγαπημένη μου σαιξπηρική ατάκα: «Τίποτα πολύ πολύ καλό και τίποτα πολύ πολύ κακό δεν κρατάει για πάντα….»
Το 6ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου πραγματοποιείται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, από 21 έως 24 Απριλίου, με ελεύθερη είσοδο, ενώ θα ακολουθήσει Ημερίδα αφιερωμένη στο εφηβικό θέατρο και την εξέλιξή του, στις 25 Απριλίου.
