Πρόσφατα, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ η νέα δουλειά του εξαίρετου γελοιογράφου και δημιουργού κόμικς Sοloup, το graphic novel υπό τον τίτλο «Αϊβαλί». Ο αναγνώστης μπορεί ξεφυλλίζοντάς το να “ταξιδέψει” από τη Μυτιλήνη στο Αϊβαλί, από το χθες στο σήμερα με συνοδοιπόρους τον Κόντογλου και τον Βενέζη… σ’ ένα ταξίδι γεμάτο μνήμες και σκέψεις. Με αυτή την αφορμή λοιπόν ο “Soloup”, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος, απάντησε στις ερωτήσεις του Culturenow.gr για το πρώτο του μεγάλο graphic novel.
Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη
Culturenow.gr: Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος, η νέα σας δουλειά, το graphic novel με τίτλο «Αϊβαλί». Πως γεννήθηκε η ιδέα της συγκεκριμένης δουλειάς;
Soloup: Δεν… «γεννήθηκε» απλά. Χίμηξε και με βούτηξε από τον σβέρκο όταν βρέθηκα για ένα μονοήμερο, μοναχικό ταξιδάκι στο Αϊβαλί. Είχα μαζί μου για παρέα το βιβλίο του Κόντογλου, «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου», κι αυτός ο συνδυασμός, ταξιδιού και ανάγνωσης, έφεραν την… ανάφλεξη. Έκανε τόσο έντονα τα συναισθήματα και τις σκέψεις, τόσο παρούσες τις απουσίες, σε έναν τόπο που τα σπίτια παραμένουν όπως τα άφησαν οι κάτοικοί τους ενενήντα τόσα χρόνια μετά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Cul.N.: Πόσο δύσκολο είναι για έναν αφηγητή (είτε γελοιογράφο είτε συγγραφέα) να πει μια ιστορία συνυφασμένη με την ιστορία δύο λαών; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι σε αυτό το εγχείρημα;
Soloup: Υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες όταν ξεκινάς κάτι τέτοιο και είναι πολύ εύκολο να παγιδευτείς ανάμεσα σε προκαταλήψεις και βεβαιότητες. Δύσκολο είναι επίσης να πεις κάτι που ξεφεύγει από την κυρίαρχη αφήγηση του κάθε κράτους. Έχουμε μεγαλώσει ο καθένας στην πλευρά του, και οι Έλληνες και οι Τούρκοι, μαθαίνοντας πως «εμείς» είμαστε τα απόλυτα θύματα και οι «άλλοι» οι απόλυτοι φταίχτες. Πώς μετά να συνεννοηθούμε μεταξύ μας; Κι όμως, αν κοιτάξετε με προσοχή τα κείμενα της πρώτης γενιάς των προσφύγων, της Διδώς Σωτηρίου, του Ηλία Βενέζη, του Φώτη Κόντογλου, της Φιλιώς Χαϊδεμένου, απουσιάζει το μίσος. Οι «άλλοι» δεν είναι… τέρατα της κολάσεως, αλλά απλοί άνθρωποι στην ίδια δίνη του πολέμου. Άλλοτε σε ρόλο θύματος και άλλοτε σε ρόλο θύτη.
Cul.N.: Για το «Αϊβαλί» ταξιδέψατε στην Μυτιλήνη. Ποια στοιχεία του ταξιδιού / των ταξιδιών σας, σας βοήθησαν και ποιες ήταν γενικότερα οι πηγές στις οποίες στηριχτήκατε για την άντληση στοιχείων;
Soloup: Πέρα από το πρώτο ταξίδι στο οποίο αναφέρεται το graphic novel, χρειάστηκε να γίνουν και άλλα στη συνέχεια. Και στην Μυτιλήνη και στο Αϊβαλί. Ειδικά όταν πια το σενάριο και τα σκίτσα ήταν αρκετά προχωρημένα και ήθελα πρόσθετες οπτικές πληροφορίες για συγκεκριμένα σημεία. Τραβήχτηκαν γι’ αυτό τον λόγο άπειρες φωτογραφίες. Όμως η κύρια δουλειά έγινε μέσα από παλιές καρτποστάλ, από φωτογραφίες της εποχής, αλλά και βιβλία που περιγράφουν τη ζωή στη Μικρά Ασία και στο Αϊβαλί πριν την καταστροφή. Ακόμα χρειάστηκε να ψάξω για εικόνες με ρούχα, στολές, καράβια, εκκλησιές… Στη συνέχεια όλα αυτές οι φιγούρες ανθρώπων στα σκίτσα, έπρεπε να αποκτήσουν ψυχή, συναισθήματα, συνήθειες, ιδεολογίες, που σήμαινε ακόμα πιο επίμονη έρευνα σε μελέτες, ντοκουμέντα, λαογραφικά βιβλία, μαρτυρίες προσφύγων αλλά και βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία. Παρ’ όλα αυτά, όσα στοιχεία και να συλλέξεις, υπάρχουν πάντα τεράστια κενά που τα γεμίζεις με την φαντασία σου. Και φυσικά, κάθε επιστροφή στο παρελθόν, δεν είναι μια «αντικειμενική» καταγραφή των όσων πραγματικά υπήρξαν κι έγιναν, όσο η δική μας αντίληψη για την καταγωγή του παρόντος μέσα στο οποίο ζούμε.
Cul.N.: Φώτης Κόντογλου, Ηλίας Βενέζης, Αγάπη Βενέζη – Μολυβιάτη και Αχμέτ Γιορουλμάζ. Ποια στοιχεία των έργων τους
τους;
Soloup: Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Κοινό στοιχείο στο έργο των παραπάνω Αϊβαλιωτών, είναι ακριβώς η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η προσπάθεια να μην παρασυρθείς από την αγέλη των… νεάτερνταλ του είδους μας και να διασωθείς ως… sapiens. Απ’ όποια πλευρά και αν βρίσκεσαι. Όποιο θεό και να πιστεύεις. Και αυτό ακριβώς το στοιχείο, η διεκδίκηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της αλληλοβοήθειας, της ανοχής στις διαφορετικότητες των άλλων ακόμα και σε καιρούς όπως η σημερινή, πιστεύω πως είναι ένα παγκόσμιο ζητούμενο. Όχι μόνο ανάμεσα σε Τούρκους και ¨Έλληνες.
Cul.N.: «Όλοι οι λαοί έχουν έναν μεγάλο, κακό εχθρό – Κι αν δεν έχουν πρέπει να τον εφεύρουν» αναφέρετε στο «Αϊβαλί». Μπορεί το χιούμορ να αποτελέσει ψύχραιμο παρατηρητή της ιστορίας;
Soloup: Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να ειπωθούν με χιούμορ και πράγματα που απαιτούν να ειπωθούν με σοβαρότητα. Αυτή ακριβώς η ανάγκη με έσπρωξε πιθανότατα να φοράω στη δουλειά μου τουλάχιστον δύο κοστούμια: Ένα του … αρλεκίνου και ένα του αφηγητή – παρατηρητή, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στο «Αϊβαλί». Και τα δυο έχουν τον τρόπο και τον ρόλο τους. Άλλοτε έτσι, λοιπόν και άλλοτε αλλιώς, βρίσκεις τελικά τρόπο να πεις αυτό που σκέφτεσαι. Βέβαια το κατά πόσο αυτό είναι «ψύχραιμη παρατήρηση», είναι ένα άλλο ζήτημα, αφού ζεις μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες και ουσιαστικά γράφεις για αυτές, ακόμα και όταν το θέμα σου αφορά το παρελθόν.
Cul.N.: Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την γελοιογραφία; Την αντιμετωπίζετε περισσότερο ως δημοσιογραφία ή ως μορφή Τέχνης;
Soloup: Η γελοιογραφία είναι ταυτόχρονα και τα δυο. Ένα είδος… έντεχνης δημοσιογραφίας. Και λέμε έντεχνης, όχι μόνο λόγω του σκίτσου- που απαιτεί μια μίνιμουμ εικαστική αρτιότητα- αλλά και της ατάκας. Μιας ατάκας που πρέπει να είναι άμεση, λιτή, εύστοχη και να υπονοεί ή να συνοψίζει με μια ματιά, το ρεπορτάζ και τις αναλύσεις των δημοσιογράφων.
Cul.N.: Η γελοιογραφία μπορεί να αποτελέσει έγκυρη πηγή ιστορικών γεγονότων; Π.χ. Ακόμα και σήμερα τα σατιρικά σκίτσα του Σουρή είναι επίκαιρα και παραθέτουν σειρά γεγονότων και ονομάτων μέσα από το καυστικό τους χιούμορ.
Soloup: Κάποιοι μεγάλοι «δάσκαλοι» όπως ο Μητρόπουλος και ο Κύρ, λένε πως η γελοιογραφία είναι σαν τα ψάρια. Πρέπει να καταναλώνεται… φρέσκια! Αν διαβάσεις όχι μια παλιά ατάκα του Σουρή αλλά μια γελοιογραφία του προηγούμενου μήνα, τις περισσότερες φορές ούτε καν χαμογελάς, γιατί έχει χάσει πλέον τον επικαιρικό της χαρακτήρα. Παρ’ όλα αυτά, επειδή ακριβώς η γελοιογραφία αποτυπώνει στιγμές, συγκρατεί μέσα της τις εντάσεις και τις ιδεολογικές αντιπαλότητες των γεγονότων. Παρακολουθώντας λοιπόν μετά από χρόνια μια ροή γελοιογραφιών, όπως ας πούμε στα διάφορα ετήσια άλμπουμ του Ιωάννου, του Καλαϊτζή, του Στάθη, του Πετρουλάκη και τόσων άλλων, μπορούμε να «ξαναζήσουμε» την πολιτική ιστορία. Και μάλιστα αποτυπωμένη μέσα από τις εντάσεις και τις εντυπώσεις της επικαιρότητας. Ουσιαστικά να ξαναδούμε τα ιστορικά γεγονότα με τον τρόπο που τα βίωσαν και τα είδαν οι ίδιοι οι πολίτες.
Cul.N.: Ποια στοιχεία / χαρακτηριστικά θα πρέπει να διαθέτει, κατά την γνώμη σας ένας γελοιογράφος ή σατιρικός ποιητής;
Soloup: Πέρα από την αίσθηση του χιούμορ, παιδεία κι ένστικτο.