Στάθης Αθανασίου: Αλλάζοντας το μικρόκοσμο, αλλάζει και ο μακρόκοσμος

Το «Α» δεν είναι μια κινηματογραφική ταινία. Δεν είναι μια θεατρική παράσταση ή μια μουσική εκδήλωση. Είναι μία Transmedia Κινηματογραφική Παράσταση που με αφορμή τον μύθο της Αντιγόνης ξετυλίγει την ιστορία της ηρωίδας… ιδωμένη αλλιώς! Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο της δουλειάς «Α» είναι πως ο τρόπος χρηματοδότησής της ήταν το crowdfunding, η κοινωνική χρηματοδότηση, ένα όχημα τέχνης που αποκτά με τον καιρό δημοφιλία. Ο δημιουργός της performance, κ. Στάθης Αθανασίου, λίγες ημέρες πριν την παρουσίασή της στο Sani Festival στη Χαλκιδική (26/7), μας συστήνει την ενδιαφέρουσα αυτή δουλειά, την ιδέα αλλά μας μιλά επίσης για τις δυσκολίες και τις προοπτικές της κοινωνικής χρηματοδότησης.

Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Στις 26 Ιουλίου θα παρουσιαστεί η Transmedia Κινηματογραφική Παράσταση «Α» στο Sani Festival στη Χαλκιδική. Πείτε μας λίγα λόγια για τον όρο «Transmedia Κινηματογραφική Παράσταση» αναφορικά με τη συγκεκριμένη δουλειά.

Στάθης Αθανασίου: Το Transmedia είναι ένας νέος όρος που έχει μπει στο λεξιλόγιό μας, προσπαθώντας να περιγράψει project τα οποία κινούνται μεταξύ των καθιερωμένων και γνωστών μορφών τέχνης, έκφρασης, αλληλεπίδρασης. Δεν έχει νόημα να σταθούμε σε ορισμούς, γιατί μπορεί να μιλάμε για ώρες ή μέρες σχετικά με το τι ακριβώς είναι Transmedia, τι είναι Cross-Media κλπ, το σημαντικό είναι ότι υπάρχει ήδη η κίνηση συνάντησης διαφορετικών μέσων, για τη δημιουργία νέων έργων που γεννιούνται από και μέσω της σύνθεσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της «Α», συναντιέται ο κινηματογράφος, ο χορός, το θέατρο, η performance, το κονσέρτο, δημιουργώντας ένα έργο το οποίο ανήκει στις παραστατικές τέχνες, και το οποίο δεν μπορεί να περιγραφεί με κανέναν από τους παραπάνω όρους, γιατί η σύνθεσή τους, δημιουργεί κάτι άλλο, κάτι νέο.

Cul.N.: Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στη θεματολογία της και στον μύθο της Αντιγόνης. Ποια είναι τα κοινά σημεία της Αντιγόνης του Σοφοκλή και της Αντιγόνης του «Α» αλλά και ποιες είναι οι διαφορές τους;

Σ.Α.: Η ηρωίδα του Σοφοκλή, είναι έτοιμη. Έχει πάρει τις αποφάσεις της, είναι έτοιμη να μπει σε δράση, και το δράμα δημιουργείται επειδή ακριβώς μπήκε σε δράση, πηγαίνοντας κόντρα στον ανθρώπινο νόμο. Η δική μας ηρωίδα, δεν είναι αυτή. Η δική μας ηρωίδα είμαστε όλοι εμείς σήμερα, οι οποίοι μπορεί να βλέπουμε την αδικία και το παράλογο του ανθρώπινου νόμου, μπορεί να βιώνουμε στο πετσί μας τις συνέπειες των παράλογων απαιτήσεων του αόρατου Κρέοντα, αλλά δεν επαναστατούμε ενάντια σε τίποτα. Η δική μας ηρωίδα, η «Α», όχι μόνο δεν είναι Αντιγόνη, δε θέλει με κανένα τρόπο να γίνει Αντιγόνη. Το δράμα της «Α» εντοπίζεται στο τι θα της προκαλέσει και με πόσους τρόπους θα τη βιάσει ο αόρατος Κρέων, ώστε να φτάσει στο σημείο να πάρει μια θέση. Το δράμα σήμερα είναι εσωτερικό και αφορά τη μάχη με το φόβο που εδρεύει μέσα μας, προκειμένου να απαιτήσουμε από τον Κρέοντα τα αυτονόητα.

Cul.N.: Στη συγκεκριμένη δουλειά έχετε διατηρήσει κάποια στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας; Π.χ.: το μέτρο, τον Χορό;

Σ.Α.: Η «Α» είναι ένα έργο που θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι το «αρνητικό» της τραγωδίας (αρνητικό όπως το αρνητικό του  φιλμ). Δηλαδή ενώ στην τραγωδία ακούμε, ακούμε, ακούμε και δε βλέπουμε καμία δράση, στην «Α» δεν ακούμε σχεδόν τίποτα και κυρίως βλέπουμε. Η ζυγαριά κειμένου/δράσης έχει γυρίσει ανάποδα. Όσον αφορά τα δομικά στοιχεία της τραγωδίας, δηλαδή τους ηθοποιούς, το χορό, την ορχήστρα, έχουμε κρατήσει τα πάντα. Υπάρχει επί σκηνής Χορός τριών γυναικών (χορογραφημένος από την Αποστολία Παπαδαμάκη, η οποία ερμηνεύει επίσης), υπάρχει η ορχήστρα (το κουαρτέτο εγχόρδων «Τρόπος» υπό τη διεύθυνση του συνθέτη Σταύρου Γασπαράτου), και υπάρχουν και δυο ηθοποιοί, η Σεραφίτα Γρηγοριάδου και μια κινηματογραφική ταινία. Επίσης ακούγονται θραύσματα της τραγωδίας του Σοφοκλή, από το αυθεντικό αρχαίο κείμενο.

Cul.N.: Θα λέγατε πως τα στοιχεία που υπερισχύουν είναι θεατρικά, μουσικά, κινηματογραφικά ή όλα ισορροπούν δίνοντας ένα ενιαίο αποτέλεσμα;

Σ.Α.: Η «Α» φέρνει μαζί όλες αυτές τις μορφές παραστατικών τεχνών, οι οποίες μπορεί να είναι διακριτές αν τις απομονώσεις, δεν είναι διακριτές όμως στη σύνθεσή τους, γιατί έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να ενοποιούνται σε κάτι νέο και ιδιαίτερο. Αν κάποιος θελήσει να πει στο φίλο του τι είδε, θα δυσκολευτεί πολύ, γιατί ακριβώς αυτό που είδε και βίωσε είναι η σύνθεση όλων αυτών, με απώτερο σκοπό την αφήγηση μιας ιστορίας. Ο λόγος για τον οποίο έγινε αυτή η σύνθεση, είναι για να αφηγηθούμε την ιστορία, με τον τρόπο που πιστεύουμε ότι θα αγγίξει περισσότερο το θεατή. Αν είναι να μιλήσουμε για κάτι στο τέλος, αυτό θα πρέπει να είναι η ιστορία και όχι ο τρόπος παρουσίασης.

Cul.N.: Ας περάσουμε και στον τρόπο με τον οποίο χρηματοδοτήθηκε η ταινία που είναι το crowdfunding, μια μέθοδος που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στις νέες παραγωγές. Πείτε μας λίγα λόγια για την απόφαση αυτής της επιλογής χρηματοδότησης. Πόσο εύκολη ή πόσο δύσκολη ήταν η διαδικασία;

Σ.Α.: Η απόφαση ήταν αυτονόητη και ο δρόμος ήταν μονόδρομος, για πολλούς λόγους. Καταρχήν γιατί κανένας παραδοσιακός τρόπος χρηματοδότησης δεν υπήρχε για να εντάξει στα πλάνα του, ένα project σαν αυτό. Κατ’ επέκταση, από τη στιγμή που εμπνεόμαστε από την αρχαία τραγωδία για να μιλήσουμε για το σήμερα, οφείλαμε να πράξουμε συλλογικά και να δημιουργήσουμε ένα συλλογικό project. Και αυτό έπρεπε να ξεκινήσει από την αρχή, από τη χρηματοδότηση. Αυτό που είπαμε, με απλά λόγια, ήταν: Έχουμε αυτή την ιστορία που θέλουμε να κάνουμε με αυτόν τον τρόπο. Εφόσον είναι κάτι που σου αρέσει και θέλεις να το δεις, μην περιμένεις να στο φέρουμε έτοιμο, αλλά έλα να το κάνουμε μαζί, αναλαμβάνοντας ο καθένας το δικό του μερίδιο προσωπικής ευθύνης, προκειμένου αυτό το έργο να πραγματοποιηθεί. Πολύ απλή σκέψη, πολύ δύσκολη εφαρμογή. Δυστυχώς δεν έχουμε μάθει σαν κοινωνία να δρούμε συλλογικά και με προσωπική ευθύνη, οπότε το να ζητήσεις από κάποιον να χρηματοδοτήσει με όποιο τρόπο και ποσό μπορεί, ένα καλλιτεχνικό project, έμοιαζε επιστημονική φαντασία. Ευτυχώς η πραγματικότητα έχει πιο πολύ φαντασία, και η «Α» έπιασε και ξεπέρασε το στόχο της, φέρνοντας κοντά 600 ανθρώπους από όλο τον κόσμο, οι οποίοι είπαν «ναι» και δε σταματάμε να τους ευχαριστούμε γι αυτό.

Cul.N.: Η κοινωνική χρηματοδότηση πιστεύετε πως έχει μέλλον ως αποτελεσματικός τρόπος χρηματοδότησης ενός πολιτιστικού γεγονότος;

Σ.Α.: Το εύχομαι, αλλά δεν ξέρω. Μιλώντας για την Ελλάδα, πρέπει να ξεπεράσουμε πολλά μέχρι να φτάσουμε να πούμε «ναι» σε αυτή την ερώτηση. Είναι καλό να ξέρει ο κόσμος ότι είναι πολύ πιο δύσκολο να χρηματοδοτήσεις το οτιδήποτε μέσω κοινωνικής χρηματοδότησης, παρά με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Μακάρι όμως όλοι να το επιχειρούσαν, γιατί αυτό που κερδίζεις μέσω αυτής της διαδικασίας, δε μπορεί να στο παρέχει τίποτε άλλο. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει αρχικά να μάθουμε να δρούμε συλλογικά και να αναλαμβάνουμε την προσωπική μας ευθύνη για τα πράγματα. Αν μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό σαν κοινωνία, θα αλλάξουν τόσο τα πάντα, που δε θα μας απασχολεί ποιος είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος χρηματοδότησης. Μακάρι να το δω στη ζωή μου αυτό, αλλά δεδομένων των συνθηκών, μοιάζει αρκετά ουτοπικό. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι πρέπει και να παραιτηθούμε. Αλλάζοντας το μικρόκοσμο, αλλάζει και ο μακρόκοσμος.

Cul.N.: Προσωπικά ποιοι είναι οι μελλοντικοί καλλιτεχνικοί στόχοι σας;

Σ.Α.: Δουλεύω με την ομάδα των συνεργατών μου (Μιχάλης Κλουκίνας, Μιχάλης Σαμιώτης, Χρυσάνθη Μπαδέκα, Σεραφίτα Γρηγοριάδου) επάνω στη δημιουργία νέων μορφών αφήγησης χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο, το θέατρο, το gaming, το internet και ό,τι άλλο μας κινεί το ενδιαφέρον και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να αφηγηθούμε ιστορίες που ο θεατής θα βιώσει με τον πιο κατάλληλο τρόπο. Δε μας ενδιαφέρει η φόρμα για τη φόρμα, αλλά το να βρίσκουμε τη φόρμα που ταιριάζει στην κάθε ιστορία. Η σημερινή τεχνολογία, μας δίνει όλα τα εργαλεία που χρειαζόμαστε ώστε να μπορούμε να κάνουμε -σχεδόν- ό,τι μας έρθει στο κεφάλι. Κι αν δε μας τα δίνει, μπορούμε να τα φτιάξουμε.

Cul.N.: Μετά το Sani Festival το «Α» θα ταξιδέψει και αλλού εντός και εκτός Ελλάδος;

Σ.Α.: Ναι, η «Α» θα ανέβει το χειμώνα στην Αθήνα για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, και θα παρουσιαστεί σε διεθνή θεατρικά φεστιβάλ στην Ευρώπη (και ελπίζω και πιο μακριά). Το επόμενο καλοκαίρι θα δουλέψουμε ώστε να χτίσουμε μια περιοδεία σε αρχαία θέατρα της Μεσογείου, και όπου μας βγάλει ο δρόμος!

Η performance “Α” θα παρουσιαστεί στο Sani Festival στις 26 Ιουλίου 2014.