Αν και το όνομα του Στεφάν Μαλαρμέ (Stephane Mallarme) δεν είναι άγνωστο μεταξύ των αναγνωστών της λογοτεχνίας, ούτως ή άλλως, δικαιωματικά κατέχει τη θέση του δίπλα σε αυτά των Σαρλ Μπωντλαίρ και Έντγκαρ Άλλαν Πόε, δεν ακούγεται με την ίδια συχνότητα, δεν κατείχε τον ίδιο αέρα δημοσιότητας με των προαναφερόμενων σύγχρονών του. Γρήγορα κατάλαβα τον λόγο. Η ζωή του υπήρξε αρκετά συμβατική σε σχέση με άλλων καλλιτεχνών της εποχής, δεν παρουσίαζε το επαναστατικό πνεύμα των καλλιτεχνών της fin-de-siècle, δεν ταίριαζε στην ιστορία.
Όμως τα ποιήματα του προβάλλουν την ίδια απογοήτευση και απόγνωση, και ίσως μεγαλύτερη, την ίδια ανάγκη για φυγή. Πολλοί θεωρητικοί αναφέρουν πως το να κατανοείς τα ποιήματα του Μαλαρμέ σημαίνει πως κατανοείς την αλήθεια του σύμπαντος. Περίπλοκα και φαντασιακά, δείγματα του ρεύματος του συμβολισμού που εκείνη την εποχή είχε την τιμητική του μεταξύ των λογοτεχνών, ο Μαλαρμέ είναι ένας από τους πιο πολυανελημένους ποιητές όλων των εποχών.
Πρώτη σελίδα
Η ζωή του ξεκίνησε στις 18 Μαρτίου του 1842 στο Παρίσι. Αν συνολικά αδιατάραχτη, στιγματίστηκε από την αρχή της με τον θάνατο της μητέρας του το 1847, ένα μεγάλο πλήγμα για τον ψυχισμό του Μαλαρμέ. To 1857, σε ηλικία 15 χρονών, χάνει την αδελφή του. Με τον θάνατο διαρκώς παρόντα, από μικρός στρέφει το βλέμμα του στα σύννεφα, στο εξωπραγματικό και το ασυνήθιστο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Αν και στο σχολείο υπήρξε μέτριος μαθητής, από νωρίς αναδείχθηκε η ευκολία του στη γλωσσομάθεια. Εκμεταλλευόμενος το ταλέντο του αυτό, αποφάσισε να εργασθεί ως δάσκαλος αγγλικών, επάγγελμα που θα διατηρήσει μέχρι το τέλος της ζωής του παρά τις ανορθόδοξες και “μαθητομίσητες”, θα λέγαμε, μεθόδους του που, ως αποτέλεσμα θα έχουν να διωχτεί από ένα μεγάλο αριθμό σχολείων. Παντρεύεται μια Αγγλίδα και μαζί της κάνει δύο παιδιά την Ζενεβιέβ και τον Ανατόλ, τον οποίο χάνει σε ηλικία μόλις 8 χρονών.
Επηρεασμένος από τον Βίκτωρ Ουγκώ και τον Σαρλ Μπωντλαίρ – ο οποίος θα αποτελέσει πρότυπο για την γραφή του νεαρού Μαλαρμέ, ξεκινά να γράφει μία ιδιόμορφη για την εποχή του ποίηση. Το 1862 δημοσιεύει για πρώτη φορά τα ποιήματα του σε περιοδικά της εποχής.
Η Πορεία προς την Αναγνώριση
Το 1868 η ποίησή του είχε γίνει γνωστή από θεωρητικούς και ειδικούς του χώρου αλλά όχι από το κοινό. Παρόλα αυτά ο ποιητής ήξερε καλά τί ήθελε να πει. Αποζητούσε να παρουσιάσει το ιδανικό στην απουσία, «το πιο όμορφο λουλούδι που δεν υπάρχει στο μπουκέτο». Μιλούσε συχνά στους κύκλους του για το «Μεγάλο Έργο» του, ένα δημιούργημα που θα περίκλειε στις λέξεις του όλη του τη θεωρία, ένα έργο που ποτέ δεν ξεκίνησε να γράφει.
Από το 1884 έως το 1890 γράφει ποίηση για το πραγματικό, και κυρίως σονέτα γιατην ερωμένη του Μαίρη Λωρεντ και για πρώτη φορά παρουσιάζει ευχαρίστηση για τον κόσμο όπως είναι. Μεταξύ των ποιημάτων της περιόδου και « Η ζαριά», ένα ποίημα που χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη χρήση του χώρου της σελίδας, εκτός από την προσεκτική διαλογή των λέξεων και των εικόνων που δημιουργεί.
Είναι η περίοδος που ο Μαλαρμέ γίνεται γνωστός στο κοινό, αρχικά επειδή ο Πολ Βερλαίν συμπεριλαμβάνει έργα του στην ανθολογία «Οι καταραμένοι ποιητές» και έπειτα επειδή το όνομά του εμφανίζεται στο μυθιστόρημα «Ανάστροφα» του Ζορίς-Καρλ Υσμάν . Τα απογεύματα της Τρίτης αξιόλογοι καλλιτέχνες της εποχής βρίσκονταν στο μικρό του διαμέρισμα στο Παρίσι συζητώντας για την τέχνη και την ζωή.
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1893,η ζωή του Μαλαρμέ φτάνει στο τέλος της. Η λάμψη των έργων του ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες, η ποίηση του υπήρξε τομή στην τέχνη και τον καλλιτεχνικό κόσμο. Από την λογοτεχνία μέχρι τη φιλοσοφία, το όνομα του Μαλαρμέ είναι κάπου κρυμμένο ανάμεσα στις γραμμές, ακριβώς όπως η αλήθεια του κρυβόταν στις λέξεις του.
Ανάμεσα στις λέξεις
Αυτό που πάντα αναζητούσε ήταν μια απελευθέρωση από τα δεσμά της καθημερινότητας, η φυγή του σε έναν κόσμο περίεργο, δημιουργία της αχαλίνωτης φαντασίας του. Η αγνότητα στα έργα του εμφανίζεται με πολλές μορφές, γαλάζιο χρώμα, λευκά πουλιά, μυθικές εξιστορήσεις, παρθένες κοπέλες, μία ελπίδα για διαφυγή από την διεφθαρμένη πραγματικότητα που τον περιτριγύριζε. Έγραφε σε κλασικές μορφές όπως σονέτα και αλεξανδρινά αλλά οι ιδέες του ήταν επαναστατικές.
Η τελειότητα και η τελειοποίηση είναι δύο λέξεις που αιωρούνταν διαρκώς πάνω από τη συγγραφική ιδέα του Μαλαρμέ. Στόχευε διαρκώς για το τέλειο ποίημα που ίσως του δώσει και τον τέλειο κόσμο, με αποτέλεσμα, αυτή η διαρκής ανάγκη για τελειοποίηση να αφήνει αρκετά έργα του ημιτελή. Τα δύο πιο χαρακτηριστικά είναι τα ποιήματα «Ηρωδιάς» και «Το απόγευμα ενός Φαύνου»στα οποία προσπαθεί να περιγράψει τον μαγικό του κόσμο και πως θα αλληλοεπιδρούσε με αυτόν.
Παρόλα αυτά η ποίηση του χαρακτηρίζεται από μια απαράμιλλη δυσκολία τόσο στην ανάλυση όσο και στη μετάφραση.Χαρακτηριστικό στοιχείο των ποιημάτων του είναι η χρήση των γαλλικών λέξεων με τρόπο τέτοιο ώστε να δημιουργεί διαφορετικές σημασίες όταν το ποίημα διαβάζεται και όταν απαγγέλλεται, κάτι που χάνεται όταν το έργο μεταφράζεται. Αυτή η ηχητική, η ιδιαίτερη προσοχή στους ήχους ενέπνευσε μουσικούς όπως τον Μωρίς Ραβέλ να συνθέσει το έργο «Τρία ποιήματα του Μαλαρμέ» και τον Κλωντ Ντεμπυσσύ να συνθέσει το πρελούδιο «Το απόγευμα ενός Φαύνου». Δεν είναι μόνο η μουσικότητά τους που κάνει τα ποιήματα του Μαλαρμέ μοναδικά.
Οι λέξεις και το νόημα τους είχαν μεγάλη σημασία και κυρίως η έννοια του Συμβόλου. Μια κεντρική ιδέα ή εικόνα γίνονται το κέντρο του ποιήματος και ο ποιητής χτίζει το έργο γύρω από αυτά, αναπτύσσοντας τα, δίνοντας τους μορφή. Τίποτα όμως δεν δίνεται ευθέως. Οι εικόνες, τα χρώματα, οι ήχοι κρύβουν σημασίες στις οποίες ο Μαλαρμέ συμπυκνώνει ελπίδες και όνειρα, έννοιες και ιδέες που προτιμά να υπαινιχθούν παρά να αρθρωθούν με ακρίβεια. Η ιδέα του αυτή τον κάνει, μαζί με τον σύγχρονο του Πολ Βερλαίν, τους θεμελιωτές του ρεύματος του Συμβολισμού, από τα πρώτα και ίσως σημαντικότερα ρεύματα του Μοντερνισμού που θα κυριεύσει τις τέχνες σε όλο τον 20ο αιώνα.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Portrait of Stéphane Mallarmé, Manet (Πηγή: Wikipedia) | Πηγές: britannica.com | newworldencyclopedia.org | peri-gr | chilonas.com | poetryfoundation.org
