Κάποτε με ρώτησαν τι κάνω τον ελεύθερο χρόνο μου. Ο ελεύθερος χρόνος είναι μία έννοια εντελώς ακατανόητη για έναν ζωγράφο.
Ο ζωγράφος είναι ένα πολύ ιδιόρρυθμο ον στο οποίο τα πάντα ρυθμίζονται γύρω από έναν μοναδικό άξονα: την ζωγραφική του. Καμιά φορά τρομάζω από το πόσο η έγνοια της είναι παρούσα σε κάθε δραστηριότητα της ζωής μου… Σκέπτομαι τον Καβάφη: … «και μες στην Τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή της».
Όταν δεν ζωγραφίζω μου αρέσει να πηγαίνω στα μουσεία. Τις πιο πολλές φορές μόνος μου. Έτσι προφυλάσσω την συγκέντρωσή μου. Άλλωστε το τι κοιτάζω την κάθε φορά είναι υπόθεση πολύ προσωπική. Έχει να κάνει με το που βρίσκεται η ζωγραφική μου την συγκεκριμένη περίοδο. Με την αγωνία της στιγμής. Στην μάχη που δίνω με το κάθε έργο ψάχνω για βοηθούς και συμπαραστάτες στους ζωγράφους των Μουσείων.
Και τον ζωγράφο θα τον αναγνωρίσεις ανάμεσα στον κόσμο που θα πηγαινοέρχεται στις αίθουσες των μουσείων από τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο κοιτάζει τα έργα. Πάει πολύ κοντά. Στην αίσθηση της όρασης προσθέτει αυτήν της αφής. Τόσο για την ίδια την απόλαυση του αγγίγματος όσο και για να βεβαιωθεί ότι πράγματι βρίσκεται μπροστά στο αγαπημένο έργο. Δεν θυμάμαι ποιος έλεγε ότι οι ζωγράφοι πάνε από το ένα μουσείο στο άλλο όπως οι πιστοί στους Αγίους Τόπους. Όπως οι προσκυνητές στα μέρη που άγιασαν οι μάρτυρες. Στην τάδε πόλη γιατί στο μουσείο της βρίσκεται το τάδε έργο κ.τ.λ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πέρα όμως απ’ ότι θα μπορούσε να μοιάζει με γραφικότητα ή νεύρωση υπάρχει και ένας πολύ σοβαρός λόγος που ένας ζωγράφος όταν κοιτάζει τα έργα στα μουσεία κολλάει την μύτη του πάνω τους. Γιατί από πολύ κοντά βλέπει την χειρονομία του ζωγράφου. Το πώς ακουμπάει το χρώμα, παρακολουθεί πώς κινείται το πινέλο πάνω στον μουσαμά. Είναι σαν να βλέπει τον ζωγράφο την στιγμή που το ζωγραφίζει. Μπαίνει στη λογική του. Βλέπει τι έχει βάλει πρώτα και τι από πάνω.
Και βέβαια υπάρχει η μεγάλη απόλαυση της ύλης. Η πλοκή της ύλης. Αυτό που ονομάζουμε ματιέρα. Γιατί στην ζωγραφική, όπως υπάρχει το χρώμα και το σχήμα, υπάρχει το χρώμα και το σχήμα, υπάρχει και η υλική υπόσταση του έργου.
Το έργο δεν είναι μόνο χρώμα και φόρμες. Έχει και σάρκα. Από τον τρόπο που χτίζεται η ύλη του έργου εξαρτάται η λάμψη ενός φωτεινού τόνου, ο λεπτός ήχος ενός γαλάζιου, η υποτονικότητα μιας σκιάς.
Βέβαια σύντομα θα απογοητευθεί όποιος πιστεύει ότι οι παρατηρήσεις που γίνονται στα έργα των άλλων, μπορούν από μόνες τους να δώσουν άμεσες λύσεις και στα δικά τους. Στην ζωγραφική δεν υπάρχει γνώση που να μεταφέρεται αυτούσια από το ένα έργο στο άλλο. Θα αποτύχεις πολλές φορές ώσπου να βρεις τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο θα εντάξεις στο έργο σου κάτι που είδες στην ζωγραφική κάποιου άλλου. Από τον τρόπο που το δικό σου έργο θα αντισταθεί, σε κάποιο βαθμό απορρίψει, και τελικά θα αφομοιώσει ό,τι προέρχεται από την μελέτη της ζωγραφικής των άλλων, παλαιών και σύγχρονων, θα προκύψει και η ιδιαιτερότητά του. Αυτή είναι και η πραγματικά δημιουργική σχέση με την γνώση και την παράδοση.
Θα μου ήταν δύσκολο να πω ποια έργα απ’ όσα έχω δει, «συναναστραφεί», για να ακριβολογήσω, έπαιξαν τον μεγαλύτερο ρόλο στην διαμόρφωση μου ως ζωγράφος. Είναι παράξενος ο τρόπος με τον οποίο παίρνουμε απ’ αυτά ό,τι μας χρειάζεται.
Πολλές φορές το ίδιο έργο μας στέλνει διαφορετικό μήνυμα ανάλογα με τη στιγμή που θα το δούμε ή με το τι είναι κρεμασμένο δίπλα του. Έχω προσπεράσει αναρίθμητες φορές έργα μέχρι να έρθει η στιγμή που θα μου αποκαλυφθεί η σημασία τους. Καμιά φορά έργα που κοίταζες με την άκρη του ματιού να αποδεικνύεται να σ’ έχουν επηρεάσει καθοριστικά.
Κάπως έτσι ωριμάζουν τα πράγματα στη ζωγραφική. Και ούτε ξέρουμε πολύ καλά από πού προέρχεται κάτι ούτε που ακριβώς θα οδηγήσει το έργο μας. Το ίδιο και γι’ αυτό που σημαίνει το έργο, τα αισθήματά, τις ιδέες, τις καταστάσεις. Πρέπει να ξέρουμε να περιμένουμε.
Info: Ο Στέφανος Δασκαλάκης γεννήθηκε το 1952 στον Πειραιά. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήριο του Γιώργου Μαυροϊδή, από το 1970 έως το 1974, και συνέχισε τις σπουδές του στη Λυόν και στο Παρίσι (1978-1981). Αργότερα, ως ακροατής παρακολούθησε το εργαστήριο του Leonardo Cremonini στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, στο Μουσείο Φρυσίρα, στην Πινακοθήκη Κουβουτσάκη και σε άλλες ιδιωτικές συλλογές στη Γαλλία, στο Βέλγιο και στην Ελλάδα.
Photo πορτραίτων: Γιώργος Τουρκοβασίλης
Photo έργων: Οδυσσέας και Γιάννης Βαχαρίδης