Η έκθεση ‘Συμφωνία σε 20 μέρη. Σύγχρονα έργα από τις συλλογές του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τένχης’, που θα πραγματοποιηθεί στο ΜΜΣΤ (εντός ΔΕΘ) από τις 16 Φεβρουαρίου έως τις 20 Μαΐου 2018, παρουσιάζει για πρώτη φορά ένα διευρυμένο σύνολο έργων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που προέρχεται από τις συλλογές των δύο μουσείων. Ενόψει της συνένωσης των λειτουργιών των δύο μουσείων, η παρουσίαση αυτή αποκτά συμβολική διάσταση, καθώς προτείνει μια πρώτη συμπαράθεση έργων και καλλιτεχνών των δύο συλλογών, η οποία δημιουργεί νέους συσχετισμούς και ερμηνείες.
Μέσα από 20 ενότητες, εκτίθεται ένα ιστορικό κομμάτι έργων και καλλιτεχνών, το οποίο συμπληρώνεται από νέες διασυνδέσεις και οπτικές γωνίες, που εμπλουτίζουν το τοπίο της σύγχρονης τέχνης και αναδεικνύουν όψεις σημερινών προβληματισμών, καλλιτεχνικών, κοινωνικών, πολιτικών.
Η νέα έκθεση που συνδιοργανώνουν τα δύο μουσεία περιλαμβάνει σχεδόν 200 καλλιτέχνες, ενώ ανοίγει την προοπτική επόμενων εκθέσεων, ώστε να παρουσιαστεί σταδιακά το σύνολο των συλλογών και των καλλιτεχνών που εμπλουτίζουν τις συλλογές. Το ΚΜΣΤ και το ΜΜΣΤ ευελπιστούν ότι η συνάντηση ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών στο μέλλον θα ξαναβρεί την προοπτική της διάσταση, μέσα από το ρόλο που θα κληθεί να παίξει ο υπό σύσταση ενοποιημένος Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσέιων Εικαστικών τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus) στην ελληνική κοινωνία και στην κοινωνική, πολιτισμική και καλλιτεχνική πραγματικότητα της Θεσσαλονίκης, της Ελλάδας, των ευρωπαϊκών και των βαλκανικών χωρών.
Μέσα από την έκθεση ‘Συμφωνία σε 20 μέρη. Σύγχρονα έργα από τις συλλογές του ΚΜΣΤ και του ΜΜΣΤ’ προβάλλεται και μια όψη της ιστορίας των δύο συλλογών:
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Συλλογή του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ)
Είναι η καρδιά του Μουσείου και περιλαμβάνει περισσότερα από 2300 έργα. Το ΜΜΣΤ ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, ως αποτέλεσμα μιας συνολικής συνείδησης και προσπάθειας που κατέβαλε μια μικρή ομάδα ανθρώπων με πρωτοβουλία του Αλέξανδρου Ιόλα. Ο διεθνώς γνωστός γκαλερίστας και συλλέκτης συγκέντρωσε ένα σύνολο έργων συγχρόνων δημιουργών, Ελλήνων και ξένων, με την πρόθεση να καλύψει ένα ουσιαστικό κενό που άφηναν οι υπόλοιποι καλλιτεχνικοί θεσμοί στην Ελλάδα.
Η έλλειψη ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα με διεθνείς προοπτικές και προδιαγραφές ήταν αισθητή. Η σχέση με τα καινούργια ρεύματα της τέχνης και τους καλλιτέχνες της διασποράς αποτελούσε ταμπού, σε μια εποχή όπου η ευρωπαϊκή και διεθνής διάσταση της ευρύτερης εικαστικής σκηνής στην Ελλάδα είχε ουσιαστικά αποκατασταθεί επαγγελματικά και ιδεολογικά. Οι καλλιτέχνες της διασποράς είχαν αρχίσει να επιστρέφουν ή τουλάχιστον να παίζουν ξανά ένα βασικό ρόλο στην καλλιτεχνική ζωή της Ελλάδας κι οι νεότεροι καλλιτέχνες να εξασφαλίζουν όλο και περισσότερους δεσμούς με την διεθνή εικαστική κοινότητα κι ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Μ’ αυτό λοιπόν τον τρόπο, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στάθηκε η πρώτη συλλογική ανανεωτική προσπάθεια και συμβολή στην αναθεώρηση της πολιτισμικής και καλλιτεχνικής σύγχρονης ιστορίας. Η συλλογή δημιουργήθηκε ως βάση μιας τέτοιας ανάγνωσης και προοπτικής.
Ο Ιόλας δώρισε μια σειρά από έργα που επικεντρώνουν σε πρώτο πλάνο τις σχέσεις τις γενιάς του ’60 με τη Γαλλία (Tinguely, de Saint Phalle, Raysse, Raynaud κοκ.) την Ιταλία ( Pascali, Mattiacci, Fontana). Στη δωρεά του Ιόλα προστέθηκαν κι άλλες δωρεές από καλλιτέχνες και φιλότεχνους. Μέσα από αυτή την προοπτική οι Έλληνες καλλιτέχνες που σφράγισαν αυτό το πέρασμα βρήκαν τη θέση τους και ο ρόλος που έπαιξαν διεθνώς καταγράφηκε για πρώτη φορά συστηματικά και έγινε αντιληπτός (Τάκις, Παύλος, Τσόκλης, Ακριθάκης, Μπουτέας, Αληθινός, Τζίβελος, Λαζόγκας).
Η πολιτική του Μουσείου που σε συνεργασία με τους καλλιτέχνες τους ίδιους και πολλούς φιλότεχνους από τον ιδιωτικό τομέα εμπλούτισαν τις δωρεές αυτές και δημιούργησαν ενδιαφέροντα κι αντιπροσωπευτικά σύνολα της περιόδου εκείνης, συνέκλινε και με τον προγραμματισμό των πρώτων μεγάλων αναδρομικών εκθέσεων που παρουσίασαν σε βάθος και συνολικά το έργο των περισσότερων καλλιτεχνών αυτής της γενιάς (Κεσσανλής, Κανιάρης, Δανιήλ, Αντωνάκος, Χρύσα, Περδικίδης, Φιλόλαος, Ζογγολόπουλος, Κουλεντιανός, Λουκόπουλος).
Στη συνέχεια, πολλοί καλλιτέχνες συνέβαλαν με ανάλογες δωρεές, ώστε να συγκεντρωθεί ένα σοβαρό κι ικανοποιητικό σύνολο έργων. Στις προσπάθειες αυτές συνέβαλε και ο σημαντικός τεχνοκριτικός Αλέξανδρος Ξύδης, ο οποίος δώρισε μεγάλο μέρος της προσωπικής του συλλογής, ανοίγοντας μ’ αυτό τον τρόπο και το κεφάλαιο που αφορά το θέμα της ελληνικότητας, αλλά και πολλές σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας. Παράλληλα, η συστηματική καταγραφή της σύγχρονης τέχνης ενθάρρυνε πλήθος νέων δωρεών, όπως το σύνολο έργων του Αχιλλέα Απέργη, δωρεά του γιου του. Συλλέκτες όπως ο Χάρης Αντωνίου, ο Μάνος Παυλίδης, ο Λεωνίδας Μπέλτσιος και πολλοί άλλοι, βοήθησαν επίσης, συμπληρώνοντας τη συλλογή με σημαντικά αποκτήματα.
Με την εγκαινίαση του νέου κτιρίου το 2002, νέες δωρεές καλλιτεχνών άνοιξαν καινούργιες προοπτικές μέσα από ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο της δεκαετίας του ’80 και ’90, καθώς και μέσα από τα σύνολα που αφορούν τη σύγχρονη φωτογραφία και τη χαρακτική. Η διεθνής διάσταση των συλλογών σε συνέχεια της προσπάθειας που ξεκίνησε ο Ιόλας έχει αρχίσει να εμπλουτίζεται με σημαντικά μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της ελληνικής πραγματικότητας και κυρίως των δυσκολιών της αγοράς. Μέχρι σήμερα το σύνολο των συλλογών του ΜΜΣΤ αποτελούν ένα από τα πιο μεγάλα σύγχρονης ελληνικής και διεθνούς τέχνης επί ελληνικού μουσείου.
Η Συλλογή σύγχρονων έργων του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ)
Αρχικός πυρήνας των συλλογών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (εκτός της διεθνούς φήμης Συλλογής Κωστάκη με έργα καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας) είναι μια σειρά περίπου 200 έργων που δωρήθηκαν στο Μουσείο από τον Οργανισμό «Θεσσαλονίκη – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997». Πρόκειται για ζωγραφικές, γλυπτικές και χαρακτικές συνθέσεις, κυρίως καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στη Θεσσαλονίκη, που αποκτήθηκαν με αγορές, καθώς και έργα που είχαν παρουσιαστεί σε σημαντικές διοργανώσεις και εκθέσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται: Το Παρεκκλήσι της Ουράνιας Κλίμακας του ελληνοαμερικάνου καλλιτέχνη Στήβεν Αντωνάκου, το οποίο είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1997, τη μνημειακή γλυπτική σύνθεση Gridlock, του, επίσης ελληνοαμερικάνου εικαστικού, Κρις Γιανάκου, τις Μορφές του σημαντικού Έλληνα γλύπτη Ιωάννη Αβραμίδη.
Τη δωρεά της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας συμπλήρωναν έργα τα οποία πρόεκυψαν κατά τη διάρκεια καλλιτεχνικών εργαστηρίων και δράσεων που πραγματοποιήθηκαν το 1997: το ζωγραφικό εργαστήριο Pictor, το εργαστήριο γλυπτικής Ίχνη και Προοπτικές, καθώς και το εργαστήριο χαρακτικής του Κέντρου Χαρακτικής «Ήλιος». Από το 2000, το Μουσείο, εκτός της εκθεσιακής και ερευνητικής του δραστηριότητας, έδωσε ξεχωριστή έμφαση και στη συλλεκτική.
Σήμερα, η συλλογή του Μουσείου ξεπερνά τα 900 έργα σύγχρονης τέχνης –έργα που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα μέσων: ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, βίντεο, εγκαταστάσεις, φωτογραφία. Υπάρχει, ακόμη, ένας σημαντικός αριθμός βιντεοσκοπημένων περφόρμανς. Η συντριπτική πλειοψηφία τους προέρχονται από δωρεές καλλιτεχνών, οι οποίοι παρουσίασαν τη δουλειά τους σε ατομικές εκθέσεις ή συμμετείχαν σε μεγάλες θεματικές εκθέσεις ή διεθνείς διοργανώσεις του Μουσείου: Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Τέχνη – Η Τέχνη των Βαλκανικών Χωρών (2002), Cosmopolis (2004), Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2007, 2009, 2011, 2013, 2015, 2017). Έχοντας ως αφετηρία τη συλλογή Κωστάκη, το Μουσείο παρακολουθεί και την εξέλιξη της σύγχρονης ρωσικής τέχνης και κατέχει μια σειρά έργων σημαντικών σύγχρονων Ρώσων καλλιτεχνών.
Η παραγωγή εκθέσεων με βάση αυτά τα έργα καταδεικνύει ότι η συλλεκτική πολιτική του Μουσείου, σχεδιάστηκε με στόχευση και με συστηματικό τρόπο, προσβλέποντας στην δημιουργία μιας αντιπροσωπευτικής συλλογής με άξονα τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία. Ιδιαίτερη θέση στις συλλογές του Μουσείου έχουν και οι δωρεές εκείνες μεγάλου αριθμού έργων που έγιναν από του ίδιους τους καλλιτέχνες ή τις οικογένειές τους. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στην ενότητα ζωγραφικών έργων και σχεδίων του Θεοχάρη Μορέ. Το 2012 ο Στήβεν Αντωνάκος έκανε μια γενναιόδωρη δωρεά 67 τυπωμάτων, εξηγώντας ότι στην πράξη του αυτή τον ώθησε η σχέση που έχουν τα έργα αυτά με τα έργα των καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας από τη συλλογή Κωστάκη. Το 2017 ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Τζώνης και η σύζυγός του Liane Lefaivre, δώρισαν στο μουσείο σημαντικές συλλογές μεταξύ των οποίων και μια ενότητα σχεδίων της Χρύσας Βαρδέα.
Συντελεστές:
Επιμέλεια: Θούλη Μισιρλόγλου, Ιστορικός τέχνης, Διευθύντρια ΜΜΣΤ
Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός τέχνης – Προϊστάμενος Συλλογών ΚΜΣΤ
Επιμελητική ομάδα – Κείμενα:
Δόμνα Γούναρη (ΚΜΣΤ)
Αρετή Λεοπούλου (ΚΜΣΤ)
Θούλη Μισιρλόγλου (ΜΜΣΤ)
Γιάννης Μπόλης (ΚΜΣΤ)
Ειρήνη Παπακωνσταντίνου (ΚΜΣΤ)
Κατερίνα Σύρογλου (ΜΜΣΤ)
Συραγώ Τσιάρα (ΚΜΣΤ)
Παραλαβή – Έλεγχος Έργων Τέχνης: Όλγα Φώτα (ΚΜΣΤ)
Ανάρτηση έργων – Τεχνική υποστήριξη:
Περικλής Γαλανός
Κώστας Κοσμίδης (ΚΜΣΤ)
Στέλιος Θεοδωρίδης (ΜΜΣΤ)
Παντελής Ραμαντάνης (ΜΜΣΤ)
Εκπαιδευτικά προγράμματα:
Χριστίνα Μαβίνη (ΜΜΣΤ)
Εύη Παπαβέργου (ΚΜΣΤ)
Κατερίνα Παρασκευά (ΚΜΣΤ)
Βίλλυ Πολυζούλη (ΜΜΣΤ)
Δημόσιες Σχέσεις – Επικοινωνία: Χρύσα Ζαρκαλή (ΚΜΣΤ), Κατερίνα Σύρογλου (ΜΜΣΤ)
Σχεδιασμός Οπτικής Επικοινωνίας: Κλειώ Γουσιου (ΚΜΣΤ)
Εκδόσεις: Κλεονίκη Χριστοφορίδου (ΚΜΣΤ)
Λογιστήριο:
Χάρης Θεοδωρίδης (ΜΜΣΤ)
Δώρα Καΐπη (ΚΜΣΤ)
Αρετή Καραβασίλη (ΚΜΣΤ)
Ευτυχία Πετρίδου (ΜΜΣΤ)
Μαρία Πούρνου (ΚΜΣΤ)
Γραμματεία: Γιάννα Μαντζαρλή (ΜΜΣΤ), Χριστίνα Πλευρίτου (ΚΜΣΤ)
Εποπτεία-Υποδοχή: Κατερίνα Κελέκη (ΜΜΣΤ), Αναστασία Κέλτσου (ΜΜΣΤ)
Καθαριότητα: Γιάννα Σταματιάδου (ΜΜΣΤ)
Φωτογραφία θέματος: Έργο του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη