Συναυλία – αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας στο Θέατρο Αρχαίας Μεσσήνης

Σαράντα, ακριβώς, χρόνια μετά, ο Δήμος Οιχαλίας και το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum (Ατενέουμ), επέλεξαν να θυμίσουν το ξεκίνημα της Ντίβας του λυρικού τραγουδιού, στην Ελλάδα, με μία συναυλία αφιερωμένη στην αξεπέραστη λυρική τραγουδίστρια που οριοθέτησε την όπερα στο πριν και το μετά με την παρουσία της.  Η συναυλία

Η συναυλία, που πραγματοποιείται σε συν-διοργάνωση με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και την  υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας και της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Πελοποννήσου, θα έχει ελεύθερη είσοδο.

Η ίδια η Μαρίας Κάλλας, (2.12.1923 – 16.9.1977) σημείωνε σε συνέντευξή της το 1968, στον  Edward Downes, Νέα Υόρκη, «Πρώτη μου καριέρα θεωρώ κι ονομάζω εκείνη στην Αθήνα, στη διάρκεια του πολέμου. Αυτή που μου πρόσφερε την πείρα μου, είμαι σίγουρη, γιατί εκεί ασκήθηκα, εκεί απέκτησα τις σκηνικές εμπειρίες μου, εκεί είχα τα πάνω μου και τα κάτω μου… Ώσπου να πάω στην Ιταλία, είχα ήδη μάθει τόσους ρόλους, (αφού) τραγουδούσα επί οκτώ χρόνια…»

Το πρόγραμμα της συναυλίας, πρωτότυπο και γοητευτικό, διαμορφώθηκε από τον σπουδαίο σολίστ και παιδαγωγός του κλασικού τραγουδιού Άρη Χριστοφέλλη  και πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε δική του παραγωγή, τον Φεβρουάριο 2017.  Στη συναυλία στο Θέατρο στην Αρχαία Μεσήνη συμμετέχουν οι υψίφωνες  Νίνα Κουφοχρήστου,  Μαρία Κωστράκη  και Άρτεμις Μπόγρη οι οποίες, με τον  Θανάση Αποστολόπουλο στο  πιάνο,  θα ερμηνεύσουν αποκλειστικά έργα που η νεότατη Μαρία Άννα Σοφία Σεσιλία Καλογεροπούλου, ξεκινώντας μόλις τη μεγάλη της καριέρα, στα δύσκολα για τη χώρα χρόνια από το 1938 έως το 1945,  τραγούδησε σε διάφορες συναυλιακές εκδηλώσεις -ωδειακές εξετάσεις και ακροάσεις, γιορτές, ρεσιτάλ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη- με συνοδεία πιάνου. Τραγούδια που δεν ηχογραφήθηκαν ποτέ με τη φωνή της και σε μας φτάνει μόνο ο απόηχος της ερμηνείας της μέσα από διηγήσεις και κριτικές της εποχής. Μία συναυλία η οποία εκτός από οφειλόμενο αφιέρωμα στη μνήμη μίας τεράστιας Ελληνίδας καλλιτέχνιδας,  εντάσσεται στην προσπάθεια του Δήμου Οιχαλίας για την αναστήλωση του πατρογονικού σπιτιού της Μαρίας Κάλλας στο Νεοχώρι Μεσσηνίας, στόχο που ένθερμα υποστηρίζει τόσο το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum αλλά και όλοι οι συνδιοργανωτές της βραδιάς.

Το Πρόγραμμα

– Georg Friedrich Handel: Care Selve/Δάση αγαπημένα
από την όπερα Atalanta
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, Ωδείον Αθηνών, 28/5/1940  & θερινόν θέατρο Μουσούρη, 21/7/1943)

– Wolfgang Amadeus  Mozart: Batti, Batti o bel Masetto/ Χτύπα, χτύπα ωραίε Μαζέττο, από την όπερα Ντον Τζοβάννι
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, Ρεξ, 3/8/1945)

– Gioacchino Rossini: Assisa al piè d’un salice/Στη ρίζα της ιτιάς
από την Όπερα  Οθέλλος
Μαρία Κωστράκη
(Θεσσαλονίκη, θέατρο Παλλάς, 31/8/1943) 

– Landon Ronald: Love, I have won you / Αγάπη, σε κέρδισα
Από τον κύκλο τραγουδιών A Cycle of Life
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Ολύμπια 20/3/1945, Αγγλικό Μουσικό Απόγευμα)

– Jules  Massenet (1842-1912): Air du miroir: Dis moique je suis belle/Άρια του καθρέφτη: Πες μου ότι είμαι όμορφη από την όπερα Θαΐς
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Παρνασσός, 22/5/1939 & Ολύμπια 29/9/1943)

– Ildebrando  Pizzetti: Ballo/Χορός (Χαρείτε νιοι, χαρείτε νιές)
από τα Tre canzoni Greci
Άρτεμις Μπόγρη
(Ωδείον Αθηνών, 29/5/1942 & 27/5/1943 & Casa d’ Italia 21/4/1943)

– Joaquin Turina : Te amaré / Θα σ΄αγαπώ
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Ολύμπια 29/9/1943 & Ρεξ 12/12/1943)

– Μενέλαος  Παλλάντιος: Κοιμητήρι
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Θερινόν θέατρο Μουσούρη, στην οδό Μαυροματαίων, 21/7/1943)

– Ιωάννης  Ψαρούδας: Δυο νύχτες
(Τραγούδι Αφιερωμένο στην Αλεξάνδρα Τριάντη)
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, Παρνασσός, 1/4/1938)

– Luigi  Arditi: Il bacio /Το φιλί
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, νυχτερινό κέντρο Argentina στην Ομόνοια, 7/1942)

Διάλειμμα

– Carl Maria von Weber: Perchè non giunge il sonno/ Βαραίνουν τα βλέφαρά μου  από την όπερα Ο ελεύθερος σκοπευτής
Μαρία Κωστράκη
(Αθήνα, Παρνασσός 11/4/1938 & Θεσσαλονίκη, Θέατρο Λευκού Πύργου 17/5/1945)

– Charles  Gounod: Plus grand dans son obscurité/ Μεγαλειώδης μες στην ταπεινότητά του  Καβατίνα από την όπερα Η βασίλισσα του Σαβά / La reine de Saba
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Παρνασσός 11/4/1938)

– Léo Delibes: Les Filles de Cadix / Τα κορίτσια από το Κάδιξ
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, Ωδείο Αθηνών 1943)

– Ruggiero  Leoncavallo: Mattinata /Πρωινό τραγούδι
Νίνα Κουφοχρήστου
(Αθήνα, Νυχτερινό κέντρο Argentina, 7/1942)

– Sebastián  Yradier: Παλόμα
Νίνα Κουφοχρήστου
(ένα από τα πρώτα τραγούδια που έμαθε η Μαρία πριν ακόμη έρθει στην Ελλάδα και σίγουρα εκείνο που τραγούδησε περισσότερο απ όλα, συχνά συνοδεύοντας η ιδία τον εαυτό της στο πιάνο)

– Δημήτριος  Ρόδιος: Αστέρω
Νυκτωδία του 1928, σε στίχους Π. Νιρβάνα, από το κινηματογραφικό ειδύλλιο Αστέρα της Νταγκ Φιλμ
Άρτεμις Μπόγρη
(Αθήνα, Ωδείο Αθηνών, 1937)

– Νικόλαος  Λάβδας: Παντρεύουν την αγάπη μου (Δημώδες)
Μαρία Κωστράκη
(Αθήνα, Θερινόν θέατρο Μουσούρη, 21/7/1943 & Ολύμπια 29/9/1943)

Ιωάννης Ψαρούδας: Δε θα ξεχάσω
Μαρία Κωστράκη
(Μουσική τραγωδία αφιερωμένη στον Κλέωνα Τριαντάφυλλο «Αττίκ»)
(Αθήνα, Παρνασσός, 22/5/1939)

——–

Νίνα Κουφοχρήστου σοπράνο
Μαρία Κωστράκη σοπράνο
Άρτεμις Μπόγρη σοπράνο

Θανάσης Αποστολόπουλος πιάνο

Επιμέλεια προγράμματος – καλλιτεχνική επίβλεψη: Άρης Χριστοφέλλης

Διοργάνωση: Δήμος Οιχαλίας – Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum

Συν-διοργάνωση: Περιφέρεια Πελοποννήσου, Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας Υποστήριξη: Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας,  Περιφερειακή Ένωση Δήμων Πελοποννήσου

Βιογραφικά σημειώματα

ΝΙΝΑ ΚΟΥΦΟΧΡΗΣΤΟΥ

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα. Απόφοιτη Μουσικολογίας ΑΠΘ, σπούδασε µε υποτροφία Ωνάση στο Πανεπιστήμιο της Κολονίας (μάστερ και Konzertexamen στο οπερατικό τραγούδι, και μάστερ παλαιάς μουσικής). Παράλληλα µε τις σπουδές της, υπήρξε µέλος του Στούντιο Όπερας της ΕΛΣ και εμφανίστηκε ως προσκεκλημένη καλλιτέχνις στην Όπερα της Κολωνίας και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Έχει εμφανιστεί σε Ελλάδα και Γερμανία ερμηνεύοντας πολλούς ρόλους σοπράνο κολορατούρας : Βασίλισσα της Νύχτας/ Μαγικός αυλός στην ΕΛΣ, Κονστάντσε / Απαγωγή από το σεράι στο Θερινό Φεστιβάλ Kleve, Ντόνα Άννα / Ντον Τζοβάννι στην ‘Oπερα του Βούππερταλ, Σαντρίνα / Η ψευτοκηπουρός στο Άαχεν, αλλά και Ολυµπία / Τα παραµύΘια του Χόφµαν, Βιολέττα / Τραβιάτα, Αντίνα / Το ελιξίριο του έρωτα, Γκρέτελ / Χάνσελ και Γκρέτελ, Φρασκουίτα / Κάρµεν κ.ά. Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει έργα μπαρόκ και 20ού αιώνα και σύγχρονες όπερες σε πρώτη εκτέλεση. Έχει δώσει ρεσιτάλ, συναυλίες και έχει ηχογραφήσει ορατόρια και λιντ. Έχει βραβευτεί σε σημαντικούς διαγωνισμούς: Διεθνής Διαγωνισµός «Μ. Καµπαγιέ» (2015), Grand Prix «Μαρία Κάλλας» (2014), Διαγωνισμός Λυρικού Τραγουδιού στο Μαρµάντ (2012), διαγωνισμός ΚΟΘ (2010) κ.ά. Είναι µέλος της Όπερας του Βούππερταλ.

ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΡΑΚΗ

Η διακεκριμένη σε μεγάλους διεθνείς διαγωνισμούς ελληνίδα υψίφωνος και υπότροφος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, έκανε το ντεμπούτο της σε ηλικία 23 ετών ως Νορίνα στον Ντον Πασκουάλε του Ντονιτσέττι, στην Όπερα Δωματίου του Μονάχου. Έκτοτε ερμήνευσε µε επιτυχία ρόλους από όπερες όπως: Έτσι κάνουν όλες, Ντον Τζοβάννι, Η μεγαλοψυχία του Τίτου, Το ελιξίριο του έρωτα, Κάρμεν, Ταξίδι στη Ρενς, Η κυρά της λίμνης, Σταχτοπούτα, Die Csardas fϋrstin (Η Βασίλισσα των τσιγγάνων), Διδώ και Αινείας, Η Αριάδνη στη Νάξο, Ο ιππότης µε το ρόδο, Aΐvτα Κ.ά. Σημαντικοί σταθμοί στην πορεία της αποτελούν οι συνεργασίες της µε διεθνώς καταξιωμένους μαέστρους: Alberto Zedda, Alessandro de Marchi, Andrea Battistoni, Nicola Paszkowski, Christoph Perick, Giovanni Pacor και Γιώργο Βράνο σε Ελλάδα (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη, ΕΛΣ, ΜΜΑ), Γερμανία (Όπερα Νυρεµβέργης, Όπερα του Ντόρτµουντ, Festspiele Weikersheim, Φεστιβάλ Ροσσίνι στο Βίλντµπαντ κ.α.), Ιταλία (Οπερατικό Φεστιβάλ Ροσσίνι στο Πέζαρο, Teatro Νυονο και Caio Melisso στο Σπολέτο, Teatro del Giglio στη Λούκα, Θέατρο Γκολντόνι στο Λιβόρνο, Teatro Stabile στην Ποτέντσα, Θέατρο Δάντη στη Φλωρεντία κ.α.) και Αίγυπτο (Όπερα Καΐρου και Αλεξάνδρειας).

ΑΡΤΕΜΙΣ ΜΠΟΓΡΗ

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε πιάνο και κλασικό τραγούδι (δίπλωµα µονωδίας, τάξη Μαρίνας Κρίλοβιτς). Υπήρξε ενεργό µέλος στο Στούντιο Όπερας της ΕΛΣ (2009- 201 1 ), ενώ συνεχίζει μελέτη ρεπερτορίου µε τον Άρη Χριστοφέλλη. Έχει συνεργαστεί µε την ΚΟΑ, τη Συμφωνική της Κύπρου, την Ορχήστρα της ΕΡΤ, την Καμεράτα, το Ergon Ensemble και µε το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται στενά µε τον συνθέτη Γιώργο Κουρουπό. Σε παραγωγές της ΕΛΣ έχει ερμηνεύσει τους ρόλους: Συνθέτης, Ροζίνα, Ντοραµπέλλα, Αντζελίνα. Συμμετείχε στην πρώτη παγκόσμια αναβίωση της όπερας του Κ.Β. Γκλουκ Ο θρίαμβος της Κλέλιας (Βασιλική Όπερα του Λονδίνου) και στο αφιέρωμα για  τα 8Οχρονα του πρωτοποριακού βρετανού συνθέτη Πήτερ Μάξγουελ Ντέιβις (Icones-
Miss Donnithorne’s maggot). Πρόσφατα εμφανίστηκε στην Εύθυμη χήρα, στον επώνυμο ρόλο (ΜΜΑ). Απόφοιτη του τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

Σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Αθηνών (δίπλωμα σολίστ και α’ βραβείο παμψηφεί, 1990). Ολοκλήρωσε σπουδές στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, στο Παρίσι και στο Ζάλτσµπουργκ, µε υποτροφίες του Ιδρύματος Ωνάση, του Βρετανικού Συμβουλίου και της Γαλλικής Κυβέρνησης. Δάσκαλοί του υπήρξαν, μεταξύ άλλων, ο Άρης Γαρουφαλής, η Ιρίνα Ζορίτσκαγια και η Ζερµαίν Μουνιέ. Έχει εμφανιστεί σε μεγάλες ευρωπαϊκές αίθουσες συναυλιών, όπως το Κοντσέρτχεµπαου στο Άµστερνταµ, το Μποζάρ στις Βρυξέλλες, η Αίθουσα Φιλαρµονικής της Κολωνίας, το ΜΜΑ, το ΜΜΘ, το Κοντσέρτχαους της Βιέννης, το ΒΓΜ της Γενεύης, η Συμφωνική Αίθουσα του Μπέρµιγχαμ και η Αίθουσα Φιλαρμονικής της Σόφιας, όπου έχει βραβευτεί στον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου Α. Ρουσσέλ. Ως σολίστ έχει συμπράξει µε τη Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Πράγας, την Ορχήστρα Δωματίου Στουτγάρδης, την ΚΟΑ, την ΚΟΘ, τη Φιλαρμονική της Ραδιοφωνίας του Ανόβερου, την Καμεράτα, τη Φιλαρμονική του Τορίνου, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, τη Συμφωνιέτα της Βασιλείας, το Nash Ensemble κ.ά.
Συμμετέχει σε συναυλίες µμουσικής δωματίου, συνεργάζεται µε λυρικούς καλλιτέχνες και έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στη Μέση Ανατολή, µε συμμετοχή σε διεθνή φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Φεστιβάλ Αθηνών, Ναυπλίου, Πάτρας, Φεστιβάλ Μπερλιόζ στη Γαλλία, Φεστιβάλ Μότσαρτ στις ΗΠΑ κ.ά.). Αφιερώνει σημαντικό μέρος της δραστηριότητάς του στη σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία, ενώ πολλοί έλληνες συνθέτες τού έχουν εμπιστευτεί εκτελέσεις και ηχογραφήσεις έργων τους, συχνά σε πρώτη εκτέλεση.

ΑΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΕΛΛΗΣ

Ο Άρης Χριστοφέλλης γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε μουσική (πιάνο και τραγούδι) στην Αθήνα και το Παρίσι. Είναι ο πρώτος κόντρα-τενόρος στη σύγχρονη εποχή που ερμήνευσε ξανά και ανέδειξε το ρεπερτόριο των καστράτων-σοπράνο του 18ου αιώνα. Έδωσε την πρώτη του συναυλία στο Mai Musical de Bordeaux το 1984 και έκτοτε εμφανίστηκε σε πολλές συναυλίες και όπερες διεθνώς. (Théâtre du Châtelet Paris, Festival de Radio France Montpellier, Alte Oper Frankfurt, Théâtre des Champs Elysées Paris, Theater an der Wien, Teatro Mercadante  Napoli, Teatro Ariaga Bilbao, Festival di Martina Franca, Festival Barocco del Teatro del Opera di Roma, Konzerthaus Wien, Ωδείον Ηρώδου Αττικού κ.ά.)

Το ρεπερτόριό του εκτείνεται από την Αναγέννηση στη σύγχρονη μουσική, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του επικεντρώνεται στην Ιταλική Μπαρόκ Όπερα του 18ου αι. Ως μουσικολόγος έχει φέρει στο φως πολλά έργα αυτής της περιόδου και έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με την ornamentation της φωνητικής μουσικής του 18ου και 19ου αιώνα.

Έχει ηχογραφήσει για την EMI Classics – L’ age d’ or des castrats, Farinelli et son temps, Airs de virtuosité du XVIII siecle, Les castrats au temps de Mozart –  και για τις εταιρείες Bongiovanni, Nuova Εra, Σείριος, Λύρα, κ.ά. – Vivaldi: Ottone in villa και  Olimpiade, Τραγούδια του 20ου αι. (Berg, Ives, Barber), Music in Shakespeare’s Τime, Ορατόρια του Carissimi, Από χώρες μακρυνές και ανθρώπους, Τραγούδια στο δέντρο της λήθης κ.ά.

Έχει επίσης ερμηνεύσει και ηχογραφήσει έργα γραμμένα για τον ίδιον από τους συνθέτες  Γ. Κουμεντάκη, Ν. Κυπουργό και Λ. Πλάτωνος.

Πρόσφατα, μία άρια του Bononcini με τη φωνή του Χριστοφέλλη συμπεριλήφθηκε στην σειρά “The Record of Singing” Vol. 5 (From the LP to the digital era) EMI 2009.    Η σειρά αυτή αποτελεί μια δειγματοληπτική καταγραφή των σημαντικότερων σταθμών στην ιστορία των  ηχογραφήσεων της λυρικής τέχνης από το 1899 έως τις μέρες μας.

Το 2000 ο Άρης Χριστοφέλλης διακόπτει τις προσωπικές του εμφανίσεις και επιστρέφει στην Ελλάδα. Συνεργάζεται για πέντε συνεχείς χρονιές με την Εθνική Λυρική Σκηνή έχοντας την καλλιτεχνική επιμέλεια και διδάσκοντας τα έργα Serse και Alcina του Haendel, Orlando Furioso του Vivaldi και Finta giardiniera του Mozart, σε μια γενιά νέων τραγουδιστών. Οι παραστάσεις αυτές σημειώνουν εξαιρετική επιτυχία και σημαίνουν την αρχή της όπερας μπαρόκ στην Ελλάδα από Έλληνες τραγουδιστές. Συγχρόνως συνεργάζεται σε μόνιμη βάση με την Ορχήστρα των Χρωμάτων οργανώνοντας και διδάσκοντας θεματικές οπερατικές συναυλίες, πάντα με νέους  τραγουδιστές.

Δίνει τακτικά master classes στα ωδεία Athenaeum, Ωδείο Αθηνών, Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης, Μάντζαρος, Δημοτικό Ωδείο Καβάλας καθώς και στην ετήσια θερινή ακαδημία “Suoni e luoghi del Barocco” στη Σικελία.

Το 2007 συνεργάζεται με το Ελληνικό Φεστιβάλ οργανώνοντας και διδάσκοντας δύο

συναυλίες (Ηρώδειο και Μικρή Επίδαυρος) αφιερωμένες στα Ελληνικά χρόνια της

Κάλλας 1937-45 στο πλαίσιο του εορτασμού “Μαρία Κάλλας – 30 χρόνια μετά”.

Έχει διδάξει στο Opera Studio της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (2009-2011). Είναι τακτικός καθηγητής των σεμιναρίων Opera Verona και το 2014 δίδαξε στο Opera Studio (EOS) του Teatro Carlo Felice στην Τζένοβα. Είναι επίσης τακτικό μέλος επιτροπής των μουσικών υποτροφιών «Μαρία Κάλλας» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. του Διεθνούς Καλλιτεχνικού Κέντρου Athenaeum.