Από τις εκδόσεις PRiNTA και στη σειρά «Στις Πηγές της Γνώσης» κυκλοφόρησε (για πρώτη φορά στα ελληνικά, μετά από έναν σχεδόν αιώνα, και χωρίς περικοπές) ένα μνημειώδες έργο, οι Συνομιλίες με τον Γκαίτε του Johann Peter Eckermann, σε πολυτελή δίτομη σκληρόδετη έκδοση, σε μετάφραση του Δημήτρη Δημοκίδη, επιμέλεια της Τατιάνας Λιάνη, και με εισαγωγή και επίμετρο της Κατερίνας Καρακάση.
… Το καλύτερο γερμανικό βιβλίο!
Friedrich Nietzche
Οι Συνομιλίες με τον Γκαίτε, το βιβλίο που χάρισε στον Έκερμανν τη λογοτεχνική αθανασία, θεωρούνται μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα έργα της γερμανικής λογοτεχνίας. Το βιβλίο που καταγράφει τις συνομιλίες του Γκαίτε, τα τελευταία εννιά χρόνια της ζωής του, με τον «μαθητευόμενο» νεαρό συνεργάτη του, τον Γιόχανν Πέτερ Έκερμανν, πρωτοεκδόθηκε το 1836 και καθόρισε σε σημαντικό βαθμό την εικόνα που έχουμε για τον σοφό της Βαϊμάρης. «Το καλύτερο γερμανικό βιβλίο που υπάρχει» το είχε χαρακτηρίσει ο Φρίντριχ Νίτσε (1878) και δεν είναι τυχαίο ότι οι Συνομιλίες με τον Γκαίτε κατέχουν μέχρι σήμερα ξεχωριστή θέση στα γερμανικά γράμματα, αποτελώντας ένα από τα βασικότερα βιβλία αναφοράς και μία από τις ουσιαστικότερες πηγές για την κατανόηση της προσωπικότητας και του έργου του σημαντικότερου Γερμανού ποιητή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Όπως ο ίδιος ο Έκερμανν αναφέρει, τα έργα του Γκαίτε (και κατ’ επέκταση οι σκέψεις του, όπως αποτυπώνονται στις Συνομιλίες) «προορίζονται για φύσεις που μελετούν το περιβάλλον τους, που θέλουν να εισχωρούν στα βάθη του κόσμου και της ανθρωπότητας. Προορίζονται για ανθρώπους που απολαμβάνουν με πάθος τη ζωή, που στον ποιητή ψάχνουν την αγαλλίαση και τον πόνο της καρδιάς. Προορίζονται για νέους ποιητές, οι οποίοι θέλουν να μάθουν πώς να εκφράζονται και πώς να πραγματεύονται ένα θέμα με όρους καλλιτεχνικούς. Επίσης για κριτικούς, στους οποίους προσφέρουν ένα υπόδειγμα για τα κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία πρέπει να κρίνουν και για το πώς κάνει κανείς μια κριτική ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Τα έργα του είναι για τον καλλιτέχνη, γιατί γενικά του διευρύνουν το πνεύμα και ειδικά του δείχνουν ποια αντικείμενα διαθέτουν καλλιτεχνικό βάρος και επομένως ποια οφείλει να απεικονίσει και ποια όχι. Είναι επίσης για τον Φυσικό Επιστήμονα, όχι μόνο επειδή του προσφέρει σημαντικούς νόμους της Φύσης, αλλά και κυρίως επειδή του προσφέρουν μια μέθοδο για το πώς πρέπει ένα γερό μυαλό να αντιμετωπίζει τη Φύση, ώστε αυτή να του αποκαλύπτει τα μυστικά της. Και έτσι τρυγούν όλοι όσοι δραστηριοποιούνται στο επιστημονικό και καλλιτεχνικό πεδίο καρπούς […], με αποτέλεσμα να μαρτυρά το δικό τους έργο την ύπαρξη μιας μεγαλειώδους πηγής φωτός και ζωής, από την οποία έχουν αντλήσει πολλά και ποικίλα οφέλη».
Από το οπισθόφυλλο.
Ένας αυτοδίδακτος, ένας άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, που βρέθηκε στην Αυλή της Βαϊμάρης ως βοηθός και φίλος του μεγαλύτερου Γερμανού ποιητή, του Γκαίτε – αυτός είναι ο Γιόχανν Πέτερ Έκερμανν (1792-1854). O Έκερμανν έμεινε στην Ιστορία γιατί συνέγραψε «το καλύτερο γερμανικό βιβλίο» σύμφωνα με τον Νίτσε, τις Συνομιλίες με τον Γκαίτε – ένα βιβλίο το οποίο συνεχίζει να προκαλεί, όπως και ο συγγραφέας του, το ενδιαφέρον τόσο του αναγνωστικού κοινού όσο και των ειδικών.
Πάνω από χίλιες φορές συνάντησε ο Έκερμανν τον Γκαίτε, κρατώντας σημειώσεις των συζητήσεων που είχε μαζί του. Οι συνομιλίες αυτές δεν αφορούν αποκλειστικά τον Γκαίτε ή το έργο του, αλλά περιλαμβάνουν μια εξαιρετική ποικιλία θεμάτων: λογοτεχνία φυσικά, αλλά και αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μουσική, θέατρο και πολλά άλλα. Ο Γκαίτε μιλούσε αναλυτικά για τα έργα του και για τα έργα άλλων, για τη ζωή του, τα ταξίδια του, τους φίλους του, αλλά και για επιστημονικά και φιλοσοφικά ερωτήματα που τον απασχολούσαν, όπως και για ζητήματα αισθητικής και τέχνης.
Ο Έκερμανν παρακολουθεί και καταγράφει τη διαδικασία με την οποία αναπτύσσεται και εξελίσσεται η δημιουργικότητα του ποιητή, δηλαδή διαβάζοντας και ερμηνεύοντας κείμενα άλλων, αρχαίων, νεότερων και σύγχρονων, στοχαζόμενος και αναλύοντας διαρκώς παλαιότερά του κείμενα, κάνοντας σκέψεις και δοκιμάζοντας ιδέες, μεθόδους, τεχνικές, πειραματιζόμενος με τις πιθανές εκδοχές των υπό δημιουργία κειμένων του.
Οι Συνομιλίες, επομένως, αποτελούν ένα είδος επίσκεψης στο «εργαστήριο» ενός ποιητή και μας επιτρέπουν να παρατηρήσουμε ένα δημιουργό επί τω έργω, είναι μια –με σημερινούς όρους– «εκ βαθέων συνέντευξη» με έναν μεγάλο συγγραφέα, μια συνέντευξη που περιστρέφεται γύρω από τον τρόπο με τον οποίο αυτός εργάζεται για να γράψει όσα γράφει…
Ο Δημήτρης Στεφανάκης γράφει κριτική για το βιβλίο.
